مهم ترین پیامدهای کودتا

مهم ترين پيامدهاي كودتا

1 . دستگيري گسترده شخصيت هاي برجسته سياسي; قبل از كودتا، سيدضيا فهرستي از اسامي افراد با نفوذ تهيه كرد و به سردار سپه سپرد تا آنان را توقيف و زنداني نمايد. به طوري كه پس از انجام كودتا، در مدت پنج يا شش روز اول، در حدود شصت و يا هفتاد نفر از اعيان، متنفذين، آزاديخواهان، مخالفان قرارداد 1919 م. و برخي از علما از جمله آيت الله سيد حسن مدرس دستگير شدند[س ش 4].

نامه رئيس ماليه قزوين به وزارت ماليه در مورد محبوسين كودتا 1299

وزارت ماليه

اداره...

سواد...

مورخه 18 برج حمل 1300

نمره 162 مقام منيع وزارت جليله ماليه دامت شوكته

محترماً معروض مي دارد مطابق صورت و اسناد خرجي كه اداره نظميه به اداره ماليه فرستاده است، معادل 65/1143 قران بابت مخارج سه نفر محبوسين (آقاي نصيرالسلطنه، آقا سيدحسن مدرس، آقا شيخ حسين يزدي) از تاريخ 28 برج حوت لغايت 9 حمل از اداره ماليه مطالبه مي نمايد. مستدعي است اولا، اجازه پرداخت اين مبلغ را صادر فرمايند، ثانياً، دستوري راجع به مخارج يوميه محبوسين كه از چه قرار بايد پرداخته شود و مرحمت فرمائيد كه از آن قرار يوميه تأديه شده اسناد خرج مأخوذ گردد. رئيس ماليه قزوين، ابراهيم

[حاشيه:] سواد برابر اصل است. [امضاء:]

(سند شماره 4)

2 . ايجاد ارتش متحدالشكل; از مهم ترين اقدامات رضاشاه پس از كودتا، اجراي طرح متحدالشكل كردن ارتش تحت فرماندهي يك فرد انگليسي بود كه در قرارداد 1919 م. نيز پيش بيني شده بود. رضاخان بر اساس روحيه و تربيت قزاقي كه داشت، در كارهاي كشوري تنها به ارتش و قشون نظامي متكي بود. بنابراين براي ايجاد ارتشي مجهز و منظم به تغييراتي در ارتش دست زد و با متحدالشكل كردن ارتش در يك فرماندهي واحد، توانست قدرت ارتش را افزايش دهد.

3 . سركوب كليه شورش ها و مبارزات آزاديبخش; رضاخان با تقويت ارتش، عمليات سركوب شورش هاي استقلال طلبانه و مبارزات آزاديبخش و ضدبيگانه را كه با انگيزه هاي مختلفي برضد دولت مركزي مي جنگيدند، آغاز كرد; از جمله سركوب قيام كلنل محمدتقي خان پسيان در خراسان، شورش كردها به رهبري اسماعيل آقا سميتقو و مبارزات استقلال طلبانه ميرزا كوچك خان جنگلي كه تنها هدفش رهايي كشور از سيطره قدرت هاي خارجي و فساد داخلي بود[س ش 5].

گزارش پرنس رضاخان ارفع الدوله نماينده ايران در جامعه ملل به

قوام السلطنه

هيئت نمايندگي ايران در جامعه ملل

9 ربيع الاول 1340

9 نوامبر 1921

نمره 11

قربانت شوم[،] تلگرافات بشارت آميز فتوحات قشون دولتي از وزارت جليله خارجه بتوسط سفارت منير لندن رسيده مايه مسرت و سربلندي و افتخار گرديد[.] مضمون آنها را به اداره eclaireur فرستادم[.] اينك شرحي را كه در اين باب نشر كرده اند لفاً براي استحضار خاطر مبارك تقديم مي نمايم[.]

اميدوارم انشاءالله عن قريب بشارت تخليه وطن مقدس از اشرار اكراد نيز برسد و رؤساي دولت عليه با فراغت خاطر مشغول اصلاح امور داخله مملكت شوند ان شاءاللّه[.] زياده ايام شوكت مستدام[.] [رقم امضاء:] رضا

[ترجمه خبر منشره در نشريه leclaireur]

حوادث و وقايع ايران

ما از يك منبع مسؤول، اطلاعات مندرج در ذيل را كه درباره چگونگي شرائط و اوضاع ايران است دريافت كرده ايم:

ايالت خراسان كه توسط محمدتقي خان [پسيان] كه قبلا مستقل اعلام شده بود، امروز كاملا و به تمامي توسط ژاندارمري دولتي تحت فرماندهي ياور محمود خان آرام شده است. تقي خان [پسيان نيز] در جريان درگيري ها نابود شده است در ايالت گيلان در حالي كه ياغي هاي جنگلي به دفعات مذاكرات پيشنهاد شده توسط دولت و سردار سپه را رد كرده بودند، بقوت و قدرت مورد حمله قرار گرفتند. سردار سپه، وزير جنگ، كه عمليات نظامي را شخصاً در رأس قزاق ها و ساير نيروهاي دولتي رهبري مي كند، شورشيان را متلاشي ساخت [ميرزا] كوچك خان در كوهها مورد تعقيب است و شهر رشت تسليم شده است.

اين عمليات موفق و پيروز نشاندهنده توان و نيروئي است كه با برخورداري از آن دولت فعلي براي بازگردان نظم، كه شديداً به هنگام تجاوز ولايت شمالي ايران توسط بلشويك ها فرو ريخته بود، اقدام كرده است.

ارتش ايران از هم اكنون خواهد توانست كوشش هايش را براي آرام سازي كردستان، جائي كه اسماعيل آقا [سميتقو] در رأس نيروهاي شورشي بسيار قدرتمند قرار دارد، با استفاده از ابزار جنگي بسيار و مدرن و با توجه به اين كه در ميان صفوف آن ها افسران اروپايي مي جنگند، اختصاص دهد.

(سند شماره 5)

4 . سلطه همه جانبه انگليسي ها در ايران; با انجام موفقيت آميز كودتا كه توسط انگليسي ها طراحي و هدايت شد و توسط عناصر وابسته به اجرا درآمد، انگلستان توانست از يك سو با نفوذ در همه شؤونات كشور سلطه پنهان و غيرمستقيم خود را بر شاه و دولت هاي دست نشانده بگستراند و از سوي ديگر، با ورود سرمايه هاي خارجي به ايران، فصل نويني در مناسبات سياسي و اقتصادي ايران با كشورهاي صنعتي ايجاد كند و آن را به صورت يك اقتصاد وابسته و بازاري براي كالاهاي غرب در آورد.

5 . تغيير ساخت قدرت در ايران; در دوره قاجاريه، نظام سياسي به صورت ملوك الطوايفي و شيوه مديريت متكي بر سران ايلات و عشاير بود. انقلاب مشروطيت ضربه اساسي به نظام ايليـ عشيره اي وارد ساخت. روند تحول نظام سياسي به ويژه با آغاز حكومت رضاشاه كه آغازگر نظام دولتي متمركز بود، از يك سو ايلات را منزوي كرد و از سوي ديگر، ملك داري و زمين داري و پيوند با سرمايه هاي خارجي را به تدريج تقويت كرد و با ايجاد تمركز قدرت، سيستم سلسله مراتبي اقتدارگرا جايگزين شد.