خلاصه و جمع بندی

خلاصه و جمع بندي

بنابراين، مي توانيم سه شاخص اصلي براي انديشه انقلاب اسلامي ارائه دهيم و به عنوان مدل راهنما در پيش رو داشته باشيم:

1. تأمل نظري و ورود فلسفي يا كلامي (نه جامعه شناختي و تاريخي) در مشكل جامعه كه اين شاخص ناظر به بعد روش شناختي و معرفتي است و ما انديشه اي را اصيل و مستقل مي دانيم كه نظري و عقلي باشد نه منبعث از ساختارهاي عيني.

2. مكتب انقلاب اسلامي كه ناظر به بعد فكري و فرهنگي است و هدفها را مشخص مي كند. اين مكتب، ضمن نفي اساس سلطنت شاهنشاهي در مباني انديشه ها و ايدئولوژيهاي رقيب نيز خلل وارد مي كند و ضعف و كاستي آنها را نشان مي دهد (بعدسلبي) و در نهايت نيز، طرح حكومت اسلامي آينده را ارائه مي كند. (بعد ايجابي)

3. ايدئولوژي و برنامه و راه حل عملي براي رسيدن به هدفها كه ناظر به روش و تاكتيك مبارزه است به طور دقيق نتيجه همان مكتب فكري است و مكتبي كه قصد نفي نظام سلطنتي و ترسيم حكومت اسلامي را داشته باشد، به مبارزه سياسي در چارچوب قانون اساسي روي نمي آورد و چون به بعد فكري و فرهنگي نظر دارد، به مبارزه مسلحانه نمي پردازد; بلكه به شيوه اصلاحي و تربيتي براي عوض كردن فكر مردم در پيش مي گيرد.

عمده بحث ما معطوف به مكتب فكري است كه مسايل اساسي انقلاب اسلامي را در بر دارد و دو شاخص ديگر را خيلي مختصر مورد توجه قرار مي دهيم. به لحاظ اهميت اين مكتب، در اين مورد به خلوص ايدئولوژيك انديشه و داشتن مباني فرهنگي و تاريخي نظر داريم و التقاط فكري، كپي برداري و تقليد از ايدئولوژيهاي وارداتي، و نيز انديشه هاي

[96]

برخاسته و متأثر از خارج را نفي مي كنيم. تأثير و نقش اين خلوص فكري و پرهيز از التقاط و تقليد، در پايگاه اجتماعي و مقبوليت مردمي جريانهاي فكري، پذيرش هدفهاي آنها از سوي مردم و تبعيت مردم از رهبري آنها، تجلي مي كند.

مكتب فكري انقلاب اسلامي و نظام مطلوب مبتني بر آن به دليل تجانس و سنخيت فكري و فرهنگي مردم مقبوليت مي يابد و هدفهاي همان مكتب و برنامه عملي آن، محوري براي بسيج اجتماعي مردم مي شود. رهبري و شبكه ارتباطي مكتب و نيز پاسخي كه مكتب فكري به مسايل و مشكلات عصر جديد مي دهد، در نحوه بسيج اجتماعي و سرنوشت نهايي انقلاب تأثير خواهد گذاشت.

بنابراين، نمونه آرماني انديشه انقلاب اسلامي با توجه به سه شاخص مذكور بايد شامل اين ويژگي ها باشد و هريك از اين ويژگيها، كيفيت هاي متفاوتي دارد:

1. نحوه ورود به مسئله كه مطابق بحث نظري، لازم است فلسفي و يا فلسفي ـ كلامي باشد. 2. نفي اساس سلطنت به طور كامل و خدشه در انديشه ها و ايدئولوژيهاي رقيب. 3. ترسيم حكومت كمال مطلوب آينده. 4. خاستگاه انديشه، كه لزوماً بايد داخلي و خودي باشد. 5 . خلوص ايدئولوژيك و پرهيز از التقاط و تقليد. 6 . پاسخگويي به نيازها و مشكلات عصر جديد. 7. پايگاه اجتماعي و مقبوليت مردمي. 8 . رهبري و شبكه ارتباطي.

در فصلهاي بعدي، انديشه ها و جريانهاي فكري عمده ايران را در دوره معاصر بررسي مي كنيم و اصول تفكرات و انديشه هاي آنها را با اين مدل آرماني تطبيق مي دهيم تا ببينيم كدام يك از آنها با طرح نظري مذكور تطبيق مي كنند. در تاريخ معاصر ايران، انديشه ها و جريانهاي فكري گوناگوني ظهور كردند و يك يا چند افكار عمومي را به خود جلب نمودند، ولي هيچ يك نتوانستند انقلابي را به ثمر برسانند و متعاقب آن يك نظام سياسي تأسيس كنند كه استمرار و تداوم يابد. بدين لحاظ، انديشه انقلاب اسلامي بايد تمايزي اساسي با جريانهاي مذكورداشته و فاقد كاستي ها و واجد تمام محاسن و نقاط قوت آنها باشد.