2. حسینیه ارشاد

2. حسينيه ارشاد

در كنار هيأتهاي مؤتلفه اسلامي و در شرايطي كه تاريخ اسلامي محصور در روضه خواني ها بود و مركزي هم براي تبليغ اسلام با توجه به انگيزه هاي جديد وجود نداشت، شهيدمطهري مركزي براي تبليغ و تحقيق پيرامون اسلام بهوجود آورد و بدين ترتيب حسينيه ارشاد را بنيان نهاد(3) كه در زمان خود مهمترين و شايد تنها مركزي (در تهران) بود كه ذهنها و دلهاي جوانان تشنه اسلام را به خود جلب مي كرد. شهيدمطهري مؤسّس و عضو هيأت مديره حسينيه بود و دوستان و همفكرانش همانند شهيد باهنر، شهيد بهشتي و هاشمي رفسنجاني اعضاي هيأت علمي آن بودند.(4) اين تشكيلات، ابتدا به صورت جلسه هاي سخنراني مذهبي دو دهه محرّم 1358 ق (سال 1344ش) بود و سپس به عنوان يك مؤسّسه خيريه تعليماتي و تحقيقاتي علمي و ديني اعلام موجوديت كرد.

اين مؤسسه با هدف كلي خدمات ديني و علمي در جهت نشر و تبليغ و تقويت دين مقدّس اسلام در سال 1345 تأسيس شد و براي رسيدن به هدف مذكور، برنامه هاي
مختلفي را نصب العين خود قرار داد; برگزاري سخنراني ها توسط دانشمندان اسلامي و متناسب با سطح فكر طبقه تحصيل كرده، سخنراني هاي علمي، فلسفي و تاريخي در
مسايل مربوط به حقايق دين، چاپ و نشر، پاسخگويي به سؤالها و خواسته هاو

1. همان، ص 34، مصاحبه آيت الله خامنه اي و نيز صص 220ـ219، مصاحبه شهيد بهشتي.

2. سيري در زندگاني استاد مطهري، ص 18، مقاله هاشمي رفسنجاني.

3. جاويد موسوي، پيشين، ص 30 مصاحبه آيت الله خامنه اي.

4. علي دواني، پيشين، ص 43.

[251]

مشغوليت هاي فكري و اخلاقي جوانان، تحقيق در زمينه مسايل اسلامي مرتبط با احتياجات عصر جديد و نيز مطالعه در زمينه جريانهاي مذهبي و اجتماعي جامعه و نقد نشريات و فعاليتهاي مرتبط با تقويت يا تضعيف عقايداسلامي، برگزاري كلاسهاي عقيدتي، اخلاقي، فقهي، اجراي برنامه هاي اسلامي مانند راه اندازي كاروان حج، ايجاد مراكز فرهنگي مثل كودكستان، مدرسه و دبيرستان و نيز فعاليتهاي خيريه مانند تأسيس درمانگاه و فعاليتهاي اقتصادي، گوشه اي از برنامه هاي اين مؤسسه بود.(1)

حسينيه ارشاد، كانوني براي تعليم و تربيت و اشاعه اسلام راستين بود و شهيدمطهري موج فكري ديگري در آنجا بهوجود آورد و در شناساندن حقيقت دين اسلام به نسل جوان تحصيلكرده گام برداشت. كتاب عدل الهي وي، شرح و بسط سخنراني هايي است كه در حسينيه ارشاد ارائه شده و مباحث آن، همه انتخاب شده و بر اساس يك طرح حساب شده قبلي بوده است. به تعبير خود ايشان، مطالبي است كه جوانان با وي در ميان مي گذاشته اند و اين كتاب در واقع يك پاسخ عمومي به سؤالهاي افراد است.(2) سؤالها و مشغوليت هاي فكري جوانان به قدري فراوان بوده كه استاد مجبور بوده براي همه سؤالها يك جواب عمومي و كلي تهيه كند. وي در اين كتاب و ساير آثارش، از متن خود اسلام، به همه مسايل عصر جديد كه مبتلابه جوانان است، پاسخ مي دهد و به دليل اعتقاد به جامعيت دين اسلام، دغدغه اصلاح فكر ديني، باز تعبير دين و يا تفسير ايدئولوژيك دين ابداً به ذهنش هم خطور نمي كند.

شهيدمطهري علاوه بر آثار قلمي خود، با سخنرانيها و درسهاي متعدّد خود در دانشكده ها و دانشگاهها، مساجد، انجمن هاي اسلامي، حسينيه ارشاد، مسجدالجواد و ديگر مراكز علمي و ديني، با طبقه تحصيلكرده و روشنفكر سخن مي گفت و مسايل اسلامي را آن گونه كه بود، روشن مي كرد. وي با وجود مقام بالاي علمي، با عامّه مردم نيز از طريق وعظ، خطابه و ارشاد رابطه داشت و در همين منبرهاي وعظ و ارشاد، معارف عميق قرآن و نهج البلاغه را تعليم مي داد.(3)

1. جزييات كامل برنامه مؤسسه در صص 97ـ95 كتاب سيري در زندگاني استاد مطهري، آمده است.

2. مطهري، عدل الهي، ص 10.

3. سيري در زندگاني استاد مطهري، صص 62ـ61، مقاله هاشمي رفسنجاني.

[252]

بر همين اساس، پس از اينكه بنا به دلايلي از حسينيه ارشاد استعفا كرد،(1) به اداره مسجدالجواد و سخنراني تبليغي در مسجدجاويد پرداخت.(2) تأثير شهيدمطهري در زمينه سازي فكر انقلاب اسلامي به قدري روشن و واضح است كه مي توان وي را ايدئولوگ اصلي انقلاب اسلامي (در غياب امام خميني) دانست. به تعبير هاشمي رفسنجاني و اغلب دوستانش، شهيدمطهري از طريق خطابه ها و مقاله هاي فلسفي، اجتماعي و مناظره هايش، تغذيه ايدئولوژيك نهضت اسلامي را برعهده داشت و جوابگوي سمپاشيها و شبهات فكري فراواني بود كه مطرح مي شد.(3) بدين لحاظ، وجود ايشان در زمينه سازي انقلاب اسلامي تأثير بسزايي داشت.