کاربرد نظریه اسکاچپول در مورد انقلاب اسلامی ایران

كاربرد نظريه اسكاچپول در مورد انقلاب اسلامي ايران

پس از طرح اصول مبنايي نظريه اسكاچپول به تطبيق اصول نظريه وي با مورد انقلاب اسلامي ايران مي پردازيم تا با محك تجربي، توانايي تبييني و پيش بيني نظريه نيز سنجيده شود. برخي از اصول نظريه اسكاچپول قابل تعميم به انقلاب ايران نيست و برخي ديگر بايد تعديل شوند. ذيلاً به هر يك از موارد اشاره مي شود.

جامعه ايران قبل از انقلاب

طبق نظر بسياري از دانشمندان(121) ايران در هنگام وقوع انقلاب يك جامعه كشاورزي نبود. كشاورزي براي اكثريت مردم شيوه اصلي توليد و روش عمده امرار معاش به شمار نمي رفت. چندين سال پيش از انقلاب، كشاورزي نقش اصلي و مهم خود را در اقتصاد ايران از دست داده و ديگر به عنوان بزرگترين بخش براي ايجاد اشتغال به شمار نمي رفت و همچنين سهم زيادي در توليد ناخالص ملي نداشت. اگر سرمايه داري را نظامي بدانيم كه در آن عوامل توليد، زمين، و كار بتوانند در اختيار بخش خصوصي قرار گيرند و مانند كالا و اجناس در بازار مبادله گردند(122) و كارگران شهري قسمت اعظم نيروي كار را تشكيل دهند، كاملاً بديهي است كه شيوه توليد در ايران از اواسط قرن بيستم هر چه بيشتر بر مبناي اصول سرمايه داري بوده است. صنعتي شدن ايران عميقاً به نظام جهاني وابسته و محتاج نيروي كار ارزان بود. در دهه هاي 1330 و 1340 هجري شمسي نيروي كار به علت اشتغال در اراضي كشاورزي خارج از دسترس قرار گرفته و نظام قديمي به منظور رها سازي بخش عمده اي از جمعيت و ايجاد نيروي كار ارزان ناگزير به تغيير بود(123). همچنين از آنجايي كه مناسبات بازار والگوهاي مصرف بومي در جوامع ما قبل سرمايه داري بومي بوده، نمي توانند محركي براي افزايش تقاضا جهت كالاهاي وارداتي و ساخته شده ملي باشند، به منظور افزايش تقاضا و بازده، بايد نظام فئودالي از بين برود و راه براي حكم فرما شدن نظام سرمايه داري هموار گردد.(124) اصلاحات ارضي در دهه 1340 حقيقتاً گام مهمي در جهت رفع موانع ما قبل سرمايه داري و تقويت سرمايه داري بود. بنا به علل فوق اكثريت محققين بر اين باورند كه ايران در زمان وقوع انقلاب يك جامعه كشاورزي محسوب نمي شد.