4ـ3ـ3 گریز حرکت های سیاسی تشیع از مرکز به نواحی مرزی

4ـ3ـ3 گريز حركت هاي سياسي تشيع از مركز به نواحي مرزي

حركت هاي سياسي تشيع در دو سده ي نخست بيش تر در مركز جامعه ي اسلامي متمركز بود; نظير خلافت امام علي(ع); قيام امام حسين (ع) كه در مسير مدينه، مكه و كوفه انجام شد; قيام توابين و مختار در كوفه; قيام زيد بن علي بن حسين و قيام عبدالله بن حسن مثني معروف به نفس زكيه در حجاز; قيام ابراهيم بن عبدالله بن حسن در زمان خلافت عباسيان در عراق و قيام فرزندان زيد در حجاز و عراق.

اوج ستيز و درگيري آشكار تشيع با خلافت در حركت خونين امام حسين و شهادت او و اسارت فرزندان رسول خدا (ص) متجلي است. واقعه ي كربلا حادثه اي است كه مشروعيت خلافت موجود را بيش از پيش در جامعه ي اسلامي خدشه دار مي سازد و اين واقعه، سرمشقي شايسته براي همه ي ستيزهايي مي شود كه از آن پس در تاريخ اسلام شكل مي گيرد. با حادثه ي كربلا، تشيع علاوه بر امواج فكري خود، موج سياسي نويني را در جامعه ي اسلامي ايجاد كرد، به گونه اي كه تمام قيام هاي سياسي پس از سال شصت و يك هجري، حتي قيام بني عباس در برابر بني اميه، به طور مستقيم يا غير مستقيم از آن بهره مي جستند.

مبارزات سياسي تشيع، علي رغم بازتاب هاي سياسي وسيع و موفقيت هاي نظامي كوتاهي كه در برخي از آن ها به دست آمد، به سرعت سركوب مي شدند. سركوب شديد نهضت هاي شيعي كه با كشتار بيوقفه ي علويان در دوران بني عباس ادامه يافت، حركت هاي سياسي شيعه را به گريز از مركز واداشت; به اين معنا كه در نهايت حركت سياسي شيعيان بيش تر در نواحي مرزي جامعه ي اسلامي كه به گونه اي دور از قدرت مركزي استبداد بود، فرصت بروز و ظهور يافت. اين در حالي است كه انديشه هاي شيعي و حركت اعتقادي آن در مركز جامعه ي اسلامي از حضوري مستمر برخوردار بود و همواره با تأثيرگذاردن بر گروه هاي مخالف، آن ها را به واكنش و موضع گيري فعالي مي كشاند.

شيعيان و ساداتي كه از تيغ خلافت مي گريختند، در نواحي دور دست جامعه ي اسلامي زندگي سياسي خود را ادامه مي دادند. كوه هاي صعب العبور دماوند كه مانع نفوذ قدرت عباسيان بود، محيطي مناسب براي فراريان علوي محسوب مي شد و از اين جهت اسلام در اين منطقه اول بار به وسيله ي اين دسته از شيعيان تبليغ شد و از آن پس نيز مهد حكومت هاي شيعي باقي ماند.

نواحي مغرب جامعه ي اسلامي نيز از ديگر مراكز حضور شيعيان است و تشكيل دولت ادريسيان در مغرب (172 هـ .ق) و دولت علوي در طبرستان (250 هـ .ق) از جمله حركت هاي سياسي شيعي است كه پيش از غيبت كبرا در اين مناطق به ثمر مي نشيند.