3ـ3ـ3 مدرس

3ـ3ـ3 مدرس

مدرس بعد از مشروطه، فعال ترين قطب سياسي ـ مذهبي بود. او مجتهد توانمندي است كه در متن حوادث سياسي مشروطه و بعد از آن از نزديك با تمام جريان ها و خصوصيات رجال مختلف تهران برخورد داشته و همواره در صف مقدم درگيري بوده است.

دوران فعاليت مدرس هم زمان با حذف قدرت استبدادي قاجار و آغاز جريان هاي مختلف منورالفكري است كه به دليل وابستگي هايي كه به كشورهاي غربي دارند، در سوداي رسيدن به آن، به همه ي آرمان ها و تعهدات ديني خود پشت مي كنند و حتي بسياري از آن ها با جسارت تمام از حاكميت مستقيم دول فرنگي استقبال مي كنند.

او ـ همان گونه كه پيش از اين اشاره شد - با شناخت كاملي كه نسبت به مهره هاي فعال استعمار، به ويژه انگلستان دارد، توان شگفت سياسي خود را براي رويارويي با جرياني كه به حاكميت سياسي بيگانه مي انجامد، به نمايش مي گذارد. علي رغم بازي هاي سياسي اي كه انگلستان، بعد از كودتاي 1299 براي مستقل نشان دادن رضاخان انجام داد و حمايت هاي همه جانبه اي كه از سوي جناح هاي مختلف منورالفكران و نيز از ناحيه ي دولت بلشويكي لنين از رضاخان شد، مدرس رويارويي با رضا خان و ممانعت از قدرت گرفتن او را به عنوان اساسي ترين وظيفه ي خود تلقي مي كرد و براي دست يابي به اين هدف از همه ي امكانات سياسي موجود استفاده كرد. او با درايت و آينده نگري دقيق خود، توابع فرهنگي،
سياسي و اقتصادي حاكميت رضاخان را بيش تر و بهتر از ديگران پيش بيني مي كرد و در درگيري هاي مستمر خود، رضاخان را چندين بار تا مرز شكست كامل و حتي در آستانه ي فرار قرار داد; ولي سرانجام با استحكام قدرت رضاخان، مدرس كه تا سال 1316 هـ .ش در تبعيد به سر مي برد، در كاشمر به شهادت رسيد. با شهادت مدرس، در سال هاي پاياني حاكميت رضاخان، نيروي مذهبي عنصر ارزنده اي را كه در شرايط زوال قدرت رضاخان، مي توانست نقش عمده اي را در حيات سياسي ايران ايفا كند، از دست داد.