1. عوامل خارجی

1. عوامل خارجي

اتحاد دولتهاي روسيه و انگليس در مقابل خطر روزافزون آلمان و متعاقب آن تقسيم ايران در قرارداد 1907 م. و نيز اشغال ايران در جنگ اول بهدست قدرتهاي درگير، از عوامل خارجي داراي نقش در شكست مشروطهاند.

دولت روسيه در جريان استبداد صغير و به توپ بستن مجلس دخالت داشت، لياخوف فرمانده روسي قزاقها جز به امر دولت متبوعش نميتوانست چنين كار مهمي را انجام دهد. حضور نيروي نظامي روسها در شمال و اشغال چند شهر بزرگ و جنايتهاي بيشماري كه توسط آنها انجام گرفت، از عوامل اصلي شكست مشروطه تلقي ميشود. تأثير حضور انگليسيها در جنوب نيز كمتر از آن نبود و در عمل با ورود روسيه از شمال و انگليسيها از جنوب، از دولت مشروطه ايران جز نامي برجاي نمانده بود. از عوامل اصلي ناكامي دولتمردان در ساماندادن به اوضاع، همين حضور روزافزون بيگانگان و دخالتهاي بيشمار سفارتخانههاي خارجي در امور داخلي ايران بود. گرچه نبايد فراموش كرد كه بسياري از دولتمردان وقت، شيفته همين اشغالگران بودند.

با آغاز جنگ جهاني اول، تعداد نيروهاي بيگانه بهسرعت افزايش يافت و ايران صحنه جنگ دولتهاي متخاصم شد. ميراث جنگ اول براي ايران قحطي، گرسنگي، بيماري و سرانجام مرگ و مير بسياري از مردم و نيز فقر و پريشاني بازماندگان بود. در اين شرايط، كمتر كسي ميتوانست به فكر مشروطه باشد. حتي بسياري از مردم همه اينها را از بلاي مشروطه ميديدند.