1. گرایش به مبارزه مسلحانه در میان مخالفان رژیم پهلوی

1. گرايش به مبارزه مسلحانه در ميان مخالفان رژيم پهلوي

در سالهاي فوق ـ كه مخالفين سنتي شاه ناگزير تن به خاموشي دادند ـ شيوه ديگري از مبارزه، رژيم شاه را به خود مشغول داشت. در حالي كه، به نظر ميرسيد با پيروزي قاطع كودتاي 28 مرداد 32 و سركوب قيام 15 خرداد 42، مبارزه ضد استعماري در ايران به بنبست رسيده، در مناطق ديگري از جهان، نهضتهاي ضد امپرياليستي به پيروزيهايي دست يافتند. از ديد نسل جوان و راديكال بعد از 1332، مبارزات رهاييبخش در چين، كوبا، ويتنام، الجزاير و مصر توانسته بود ضرباتي سهمگين بر امپرياليسم وارد سازد. در نظر اين نسل، رمز اين پيروزيها در رهبري صحيح، بهكارگيري استراتژي و تاكتيكهاي اصولي و پذيرش ايدئولوژي انقلابي بود. (1) ويژگيهايي كه در برخي از مخالفان شاه وجود نداشت و در منظر انقلابيان مذهبي، در شخصيت امام خميني (ره) تبلور مييافت. كشتار بيرحمانه مردم در قيام 15 خرداد و قلع و قمع گسترده مخالفان در ماههاي پس از قيام، عدهاي از مخالفان راديكال را به اين جمعبندي رساند كه شيوه مبارزه بايد از سياسي بهنظامي تغيير يايد.

الف. سازمان چريكهاي فدايي خلق

در پي عملكرد حزب توده در برابر كودتاي 28 مرداد 32، گروهي از اعضاي سازمان جوانان حزب توده به آن حزب بياعتماد و از آن جدا شدند. هسته آغازين اين تشكل به وسيله بيژن جزني ـ دانشجوي فلسفه دانشگاه تهران ـ و يك گروه تقريبا بيست نفري پديد آمد كه در پرتو ماركسيسم لنينيسم به مطالعه اوضاع اقتصادي ـ اجتماعي وسياسي ايران ميپرداختند. اين گروه، در سال 1346 هنگامي كه در صدد انجام دادن نخستين اقدام عملياتياش (دستبرد به بانكي در شمال تهران) بود، به وسيله ساواك شناسايي و متلاشي شد. علياكبر صفايي فراهاني و حميد اشرف از صحنه درگيري گريختند و توانستند طي سه سال، زندگي پنهاني بقاياي گروه جزني را گرد هم آورده، در اوايل سال 1349 هسته جديدي پديد آورند. تاكتيك نوين اين گروه، كشاندن مبارزه مسلحانه از شهر به جنگلهاي شمال ايران بود و حمله به پاسگاه ژاندارمري سياهكل در 19 بهمن 1349 مهمترين عمليات چريكي آنها به شمار ميآمد. در اين يورش تيم جنگل به رهبري صفايي، با همكاري مردم و نيروهاي نظامي، محاصره شد، دو تن از آنها در درگيري به قتل رسيدند و 7 نفر ديگر اعدام شدند.

همزمان با پيدايش گروه جزني، جرياني ديگر بهوسيله سه دانشجوي مشهدي (امير پرويز پويان و

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. صادق زيباكلام، مقدمهاي بر انقلاب اسلامي ، ص 224.

[121]

مجيد و مسعود احمد زاده) در تهران به راه افتاد. اينان، برخلاف گروه جزني، ريشههاي مذهبي داشتند و در اواسط دهه 40 به ماركسيسم روي آورده بودند. اين گروه در نهايت با بقاياي گروه جزني به رهبري حميد اشرف ـ كه به هنگام عمليات سياهكل درمحل حضور نداشت ـ متحد شد و در فروردين ماه 1350 سازمان چريكهاي فدائي خلق را به وجود آورد. اين سازمان، در دهه 50، با انجام دادن عملياتهايي مانند حمله به كلانتري قلهك و ترور تيمسار فرسيو، رئيس دادرسي ارتش، ضرباتي بر رژيم وارد كرد; ولي در كنار آن ضرباتي سهمگين متحمل شد. (1)