الف. آسیب شناسی فرهنگی و اجتماعی

الف. آسيب شناسي فرهنگي و اجتماعي

پس از روشنشدن ضرورت شناخت آفات و موانع انقلاب با عنايت به رهنمودهاي امامراحل (ره)، مقام معظم رهبري و استاد شهيد مطهري، اجمالا به مهمترين آسيبهاي فرهنگي ـ اجتماعي انقلاب اسلامي اشاره ميشود:

1. نفوذ انديشههاي بيگانه; انديشههاي بيگانه ممكن است از طريق دشمنان يا دوستاني كه مجذوب آراي ديگران شدهاند، نفوذ كنند. نمونه اين گرايشها در جريانات قرون اوليه اسلامي ديده ميشود. مثلا مجذوبشدگان به فلسفه يوناني و آداب و رسوم ايراني و تصوف هندي، نظريات و

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. مطهري، پيرامون انقلاب اسلامي ، صص 28 ـ 27.

2. روزنامه كيهان ، 17 دي 1373.

[170]

انديشههايي را بهعنوان خدمت و نه بهقصد خيانت وارد انديشههاي اسلامي كردند. (1)

بنابراين در مسأله ورود و نفوذ انديشههاي بيگانه بايد به زمينههاي داخلي آن نيز توجه كرد. يكي از علل رواج مانويگري و مزدكگرايي، عدم اجراي عدالت از جانب حكومتها بود.

2. تغيير جهت دادن انديشهها; نهضت خدايي بايد براي خدا آغاز شود و براي او ادامه يابد و هيچ خاطره و انديشهاي غيرخدايي در آن راه نيابد تا عنايت و نصرت الهي شامل حالش گردد. (2) حضرت امام(ره) در وصيتنامه خود، فراموشكردن اهداف فرهنگ قيام ملت و مكتب الهي اسلام، به انزوا كشاندن روحانيت، غربزدگي و شرقزدگي و سلطه بيگانگان بر مقدرات مراكز تعليم و تربيت را از آفات فرهنگي انقلاب معرفي مينمايد.

3. تجددگراييافراطي; در مقابل تمسك بهاسلامناب، تجددگرايي افراطي ـياالتقاطـ و زهدگرايي منفي قرار دارد. تجددگراييافراطي تلفيق اسلام با انديشههاي غيراسلامي براي زيبا جلوهدادن آن ميباشد. (3)

4. جدايي حوزه و دانشگاه; در واقع يكي از كليديترين مسايل اجتماعي و فرهنگي در جامعه اسلامي ما حفظ و تقويت وحدت ايندو نهاد است كه جدايي آنها آفتي بزرگ بهشمار ميآيد.

5. بوروكراسي مفرط و فساد اداري و اجتماعي; حضرت علي(عليه السلام) ميفرمايد: همانا فلسفه نابودي رژيمهاي پيشين اين بود كه حق مردم را ندادند تا آن را به رشوت خريدند، و راه باطلشان بردند و آنان پيرو آن گشتند. (4)

6. دنياطلبي و اشتغال به زينتهاي دنيوي بالأخص بين اقشار انقلابي; اگر زندگيتجملي و روحيه تكاثرطلبي در ميان عناصر انقلابي فزوني گيرد و نيروهاي انقلابي روحيه خود را از دست دهند، داعيه دفاع از انقلاب و ارزشها تضعيف ميشود. امام صادق(عليه السلام) ضرر دو گرگ درنده كه به گله چوپاني حمله ميكنند را به مراتب كمتر از زيان حبّ مال و جاهطلبي كه متوجه دين مسلمانان ميشود، ميداند. (5)

ابنخلدون نيز در بحث فراز و فرود تمدنها به دورانهاي زير اشاره ميكند: دوران ظفر، دوران قدرت، دوره تجمل و فراغت، دوره خرسندي و بالأخره دوره اسراف و تبذير و انحطاط. در دوران آخر، عصبيت ـ همبستگي اجتماعي ـ از بين ميرود و تنآسايي، تجمل و حاكميت روابط فزوني

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. رك: مرتضي مطهري، بررسي اجمالي نهضتهاي اسلامي در صد ساله اخير ، صص 87 ـ 78.

2. همان ، صص 99 ـ 98.

3. همان ، صص 93 ـ 90.

4. اما بعد فانما هلك من كان قبلكم انهم منعوا الناس الحق فاشتروه و اخذوهم بالباطل فاقتدوه. ( نهجالبلاغه ، نامه 79)

5. اصول كافي ، ج 2، كتاب الايمان و الكفر، باب حبّ الدنيا و الحرص عليها، ح 2.

[171]

ميگيرد. (1)

7. حاكم شدن روحيه ريا و تملق بهجاي اخلاص و ايثار و دگرگوني مجدد ارزشهاي جامعه و فرآيند تبديل ثروت به ارزش و نابرابري اجتماعي;

8. اشاعه فحشا و فساد و ارتشا;

9. تأثيرپذيري از جنگ رواني و تهاجم فرهنگي و تبليغاتي دشمن و رجعت تدريجي به ارزشهاي فرهنگي رژيم پيشين;

10. بحران هويت اجتماعي بالأخص بين نوجوانان و جوانان نسل دوم و سوم انقلاب و گرايش به الگوهاي غربي;

11. فرار مغزها; نداشتن برنامهاي همهجانبه براي جلوگيري از مهاجرت تحصيلكردگان و متخصصان و مشخص نبودن مرزهاي تعهد و تخصص باعث ظهور پديده فرار مغزها به كشورهاي ديگر جهان ميشود.