فصل سوم : عوامل شتاب زای انقلاب

فصل سوم : عوامل شتاب زاي انقلاب

ـ اجراي حقوق بشر كارتر

ـ ظهور مرض سرطان در شاه

ـ تلاش شاه در مدرنيزاسيون سريع كشور

ـ انتشار مقاله توهين آميز

يكي از مسايلي كه بعد از پيروزي هر انقلابي توجّه تحليل گران تحوّلات انقلاب و حتّي توجّه گروه هاي سياسي موافق و مخالف را به خود جلب مي كند، اين است كه چه عامل و يا عواملي موجب سرعت گرفتن تحوّلات سياسي ـ اجتماعي و سير حوادثي گرديده است كه نهايتاً منجر به پيروزي انقلاب مي باشد. به عبارت ديگر چه عواملي موجب از هم گسيختن شيرازه امور و بر هم خوردن سيستم و نظام حاكم شده و كنترل امور را از دست قدرت سياسي خارج و بر تحرك قدرت اجتماعي افزوده است. و عامل قدرت و تسريع در بروز و پيروزي انقلاب چه بوده است. همان طور كه در فصل اوّل ذكر شد، عوامل مزبور را عوامل شتاب زا مي گويند.

در رابطه با پيروزي سريع و غيرقابل پيش بيني انقلاب اسلامي تاكنون بحث هاي زيادي شده و كتاب هاي متعددي به چاپ رسيده است. بهويژه در جهان غرب و به خصوص در امريكا تحليل هاي متفاوت و نظريات گوناگوني عمدتاً به منظور شناسايي و تعيين عامل و يا عوامل اصلي در سقوط رژيم شاه ارائه شده است و مسئولان وقت امريكا نيز براي دفاع از خود دست به انتشار خاطرات آن دوران زده اند. از جمله مي توان از خاطرات كارتر، رئيس جمهور وقت; برژينسكي، مشاور امنيت ملي; ونس، وزير امور خارجه; سوليوان، سفير امريكا در تهران و هاميلتون جردن، رئيس كاخ سفيد نام برد. شاه معدوم نيز در اين زمينه مطالبي را به رشته تحرير درآورده است. آنچه را كه مي توان از ديدگاه هاي مختلف و برداشت هاي متفاوت استنباط كرد اين است كه هر تحليل گر و هر گروه سياسي، ضمن اين كه عامل خاصّ و مورد نظر خود را به عنوان عامل اصلي مطرح مي كند، تأثير عوامل ديگر را نيز به عنوان عوامل جنبي و تبعي ناديده نمي گيرد.

نظراتي كه تاكنون در اين زمينه ارائه شده است كه چرا و چگونه كشوري كه كارتر آن را در دي ماه 1356 جزيره ثبات و آرامش دانست و فرمانرواي آن را قدرتمندترين و لايق ترين رهبر كشورهاي خاورميانه خطاب كرد در طول يك سال آن چنان متلاطم و متحوّل شد كه پيروزي انقلاب اسلامي را كه براي بسياري از مردم چه در داخل و چه در خارج از كشور غيرقابل پيش بيني بود، به دنبال آورد.

هر پديده و تحول سياسيـ اجتماعي به طور طبيعي داراي زمينه هاي تاريخي نسبتاً مفصلي مي باشد كه بدون برخورداري از چنان زمينه تاريخي، احتمال وقوع آن منتفي است. ولي در اين جا بحث بر سر اين نيست كه زمينه تاريخي انقلاب اسلامي به چه زماني برمي گردد و براي شناخت دقيق سنگ بناي انقلاب اسلامي بايد به چه زماني بازگشت، بلكه توجّه، معطوف به عوامل فوري بروز انقلاب مي باشد كه به صورتي اجتناب ناپذير، موجب پيروزي انقلاب در تاريخي معين (يعني 22 بهمن 1357) گرديد.

از مجموعه نظراتي كه تاكنون ارائه شده و با توجّه به اسناد و اطلاعاتي كه در دسترس مي باشد و بر اساس ديدگاه ها و تحليل هاي متفاوت، چهار عامل عمده استنباط مي شود كه عبارتند از:

1. اجراي حقوق بشر كارتر.

2. ظهور مرض سرطان در شاه.

3. تلاش شاه در مدرنيزاسيون سريع كشور.

4. انتشار مقاله توهين آميز در روزنامه اطلاعات درباره رهبر انقلاب و جريحه دارساختن احساسات مذهبي مردم.