مرحله اول : تحولات سیاسی ـ اجتماعی داخلی

مرحله اول : تحولات سياسي ـ اجتماعي داخلي

آن چه را كه در اين فصل به عنوان تحولات سياسي ـ اجتماعي در ايران، مورد بحث قرار خواهيم داد، مسائلي است كه تأثير و نقشي مهم در روند انقلاب اسلامي بر جاي گذارده است. به طوري كه بدون اين اتفاقات، انقلاب اسلامي در مسيري ديگر حركت مي كرد و با حوادث و اتفاقات كاملا متفاوتي مواجه مي شد و بعضاً ممكن بود موجبات انحراف و دگرگوني آن فراهم آيد و ضايعات عميقي بر پيكر انقلاب وارد شود. اين حوادث و اتفاقات را مي توان به ترتيب تاريخي چنين نام برد: عزل آيت اللّه منتظري از قائم مقام رهبري، بازنگري قانون اساسي، رحلت حضرت امام خميني(ره) و انتخاب حضرت آيت اللّه خامنه اي به عنوان جانشيني ايشان و آغاز دوره سازندگي.

الف) عزل آيت اللّه منتظري

در روزهاي آغازين سال 1368 به ناگهان بخشنامه اي از طرف نخست وزير وقت آقاي مهندس ميرحسين موسوي به ادارات و سازمان هاي دولتي ابلاغ شد كه متن آن بدين قرار بود: به دستور حضرت امام خميني كليه تصاوير آيت اللّه منتظري از ادارات و سازمان هاي دولتي برداشته شود. اين بخشنامه كه بدون مقدمه صادر شده بود با بهت و حيرت عموم مواجه گرديد. ديري نپاييد كه نامه هفتم فروردين آقاي منتظري و پاسخ روز بعد حضرت امام از صدا و سيما پخش شد. نامه آقاي منتظري به نامه 6 فروردين حضرت امام ارجاع داده شده بود، بدون آن كه متن آن نامه منتشر شده باشد. اين جريان نه تنها حيرت عموم مردم را برانگيخت، بلكه آينده انقلاب اسلامي و نظام جمهوري اسلامي را نيز در هاله اي از ابهام فرو برد.

مردمي كه آقاي منتظري را به عنوان قائم مقام رهبري و جانشين ايشان شناخته و قبول كرده بودند و در دعاهاي خود از ايشان به عنوان اميد امت و امام ياد مي كردند. ناگهان با مسئله عزل بدون مقدمه نامبرده، آن هم از طرف امام خميني مواجه شدند. مردم وقتي كه به سوابق مبارزاتي و فقاهت و جايگاه آقاي منتظري كه توسط مجلس خبرگان رهبري به عنوان قائم مقام رهبري انتخاب شده بودند و امام خميني نيز بخش قابل توجهي از اختيارات رهبري و ارجاعات خود را به ايشان واگذار كرده بود مي نگريستند، حق داشتند دچار شگفتي شوند. حتي نمايندگان وقت مجلس شوراي اسلامي و هيأت وزيران نيز نتوانستند شگفتي خود را از اين ماجرا ابراز نكنند، به طوري كه حضرت امام مجبور گرديد طي نامه اي خطاب به آن ها، ضمن توضيحات مختصري وعده دهد كه به زودي از واقعيات ناگفته مطلع خواهند شد و به دنبال آن جزوه اي به نام رنج نامه توسط سيداحمد خميني، فرزند امام منتشر گرديد كه تا حدوي مسائل پشت پرده را بازگو مي كرد و آقاي محمدي ري شهري وزير اطلاعات وقت نيز با انتشار خاطرات سياسي خود، بخش ديگري از مسائل رنج آور پشت پرده را بيان كرد.

اينك كه بيش از يك دهه از آن تاريخ مي گذرد و حوادث آن دوران و جريانات متعاقب آن را مرور مي نماييم، به اهميت اين تصميم به موقع پي مي بريم. مي توان ادعا كرد كه اگر آقاي منتظري عزل نمي شد، سرنوشت انقلاب طور ديگري رقم مي خورد و اگر دچار سرنوشت انقلاب هاي ديگر مانند انقلاب فرانسه و روسيه كه بعد از ده سال به ديكتاتوري منجر گرديدند، نمي شد، قطعاً گرفتار جنگ ها و منازعات داخلي مي گرديد كه سرانجام آن معلوم نبود.

امام خميني در نامه 6 فروردين 1368 ضمن اظهار تأسف و ناراحتي خود از پيشامد چنين حادثه اي به ذكر دلايل خود مبني بر عزل ايشان از قائم مقامي پرداخت و حمايت ايشان از برخي نااهلان از جمله سيدمهدي هاشمي و گروه منافقين را عمده ترين دليل خود بر چنين تصميمي ذكر نمود.

علي رغم پافشاري هاي امام خميني مبني بر انتشار اين نامه در همان زمان، به اصرار سران نظام ايشان رضايت دادند كه نامه منتشر نگردد. و بنا به مصالحي، انتشار آن تا ده سال بعد به تأخير افتاد.