1. موقعیت اقتصادی رژیم های پیش از انقلاب

1. موقعيت اقتصادي رژيم هاي پيش از انقلاب

قبل از انقلاب 1789 در فرانسه از هر لحاظ نشانه هاي روشني دال بر وخامت موقعيت اقتصادي وجود داشت. اين كشور از پنجاه سال قبل از انقلاب، دچار مشكلات و بحران هاي مالي و اقتصادي فراواني بود كه روز به روز بر دامنه و ابعاد آن افزوده مي گشت.

دوك دورلئان (نايب السلطنه) در سال 1785 در اين زمينه مي گويد:

ديناري وجه نقد در خزاين سلطنتي و صندوق هاي عايدات نداريم كه بتوان الزامي ترين مخارج را پرداخت. چون به امور مالي رسيدگي مي كنم، مي بينم خالصجات دولتي فروخته شده، عوايد دولتي تقريباً معدوم گرديده و عايدات عادي نيز به عنوان مساعده به مصرف رسيده و انواع و اقسام اسناد تعهدآور مالي دولتي در دست مردم است كه به مبالغ هنگفت بالغ شده و حتي محاسبه و تعيين ميزان آن ها نيز از توان خارج است.

روسيه قبل از انقلاب نيز، از آغاز دهه اول قرن بيستم وضع اقتصادي مطلوبي نداشت. دو جنگ خارجي كه در اين دوره اتفاق افتاد، بر شدت نابساماني هاي اقتصادي افزود. ركود اقتصادي كه تا سال 1909 ادامه داشت شرايط ناگواري براي كارگران و دهقانان ايجاد كرده بود; از يك سو بيكاري را سخت دامن زده بود و از سوي ديگر شرايط كار و ميزان درآمد اين دو طبقه را غيرقابل تحمل ساخته بود. اعتصاباتي كه كارگران در اين دوران به راه مي انداختند، عمدتاً انگيزه اقتصادي داشت و مرتباً بر تعداد آن ها و شمار شركت كنندگان در اعتصابات افزوده مي شد.

حال آن كه در ايران، در اواخر حكومت شاه، رژيم ايران در مطلوب ترين سطح از قدرت اقتصادي قرار داشت كه در تمام دوران سلطنت 57 ساله رژيم پهلوي بي سابقه بود. با افزايش سريع و غيرقابل پيش بيني درآمد نفت، رژيم ايران نه تنها تبديل به يكي از دولت هاي ثروتمند شد، بلكه جامعه ايراني را به يك جامعه كاملا مصرفي تبديل كرد. و برخلاف رژيم هاي فرانسه و روسيه، نه تنها دولت مقروض نبود، بلكه به بسياري از دولت، وام هاي سخاوتمندانه اي اعطا كرده بود و از ذخاير ارزي قابل توجهي برخوردار بود.

بدين ترتيب ملاحظه مي گردد در حالي كه دولت هاي فرانسه و روسيه از نظر اقتصادي در بدترين شرايط بودند و در حقيقت در مراحل ورشكستگي نهايي قرار داشتند، دولت ايران با توجه به افزايش ناگهاني و غيرقابل پيش بيني قيمت نفت از نظر ذخائر ارزي و توانايي هاي مالي در مطلوب ترين و مناسب ترين شرايط اقتصادي تاريخ خود بوده است.