مدل راهنما (IDEAL TYPE) برای اندیشه انقلاب اسلامی

مدل راهنما (Ideal Type) براي انديشه انقلاب اسلامي

همان طور كه گفته شد، هر انقلابي مسبوق به نظامي از انديشه و تفكر است كه پشتوانه نظري و مكتب فكري آن را تشكيل ميدهد. حال بايد ببينيم انديشه انقلاب اسلامي با

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. همان، صص 6 ـ 85.

[203]

چه شاخصههايي شناخته ميشود و مدل آرماني آن كدام است؟ انديشه انقلاب اسلامي، در واقع همان مكتب فكري انقلاب اسلامي است كه توسط انقلابيون طراحي شده و نظريهاي منسجم ارايه داده است تا مورد تبعيت پيروان انقلاب اسلامي قرار گيرد.

در هر انقلابي، مكتب فكري و ايدئولوژي انقلاب است كه روشن ميكند چگونه بايد نظام سياسي موجود را تخريب كرد و تغيير داد و در بعد سازندگي، چه چيزي را جايگزين آن كرد؟ بدين لحاظ، مكتب فكري و ايدئولوژي انقلاب، يعني برنامهاي فوري براي تحول در وضع موجود. (1) مكتب فكري انقلاب، بايد دربرگيرنده طرد و نفي نظام و ارزشهاي موجود باشد; كه اين، شرط لازم انقلاب است، اما كافي نيست و مكتب فكري انقلاب بايد چارچوبي مطلوب براي تعويض پايههاي ارزشي جامعه آينده نيز داشته باشد و ضمن ترسيم آينده مطلوب در پيش روي انقلابيون، جانشيني براي نظام موجود ارايه دهد. علاوه بر اين، مكتب فكري انقلاب بايد شيوه عملي رسيدن به جامعه كمال مطلوب را هم نشان بدهد. (2)

بدين لحاظ، طرح آرماني (Ideal Type) انديشه انقلاب اسلامي، يك منظومه فكري يا نظامي از انديشه است كه مطابق طرح نظري ابتداي فصل، ورودي فلسفي و نظري ـ در مشكل جامعه ـ داشته باشد و راه حلي ارايه بدهد. اين منظومه فكري بايد، ضمن نفي اساس سلطنت، در مباني انديشهها و ايدئولوژيهاي رقيب نيز خلل وارد كند و ضعف و كاستي آنها را نشان دهد; در بعد ايجابي نيز بايد نظام مطلوب آينده را ترسيم كند و راه رسيدن به آن را ارايه دهد. خلوص ايدئولوژيك و دارا بودن مباني فرهنگي و تاريخي در جامعه، موجب ميشود كه مكتب فكري انقلاب و نظام ايدهآل آن، مقبوليت مردمي و پايگاه اجتماعي پيدا كند. مكتب فكري انقلاب بايد براي مسايل و مشكلات عصر جديد هم، پاسخي داشته و در واقع طرحي براي زندگي در عصر نوين داشته باشد و در نهايت براي رساندن پيام خود به مخاطبين، بايد رهبري و شبكه ارتباطي مؤثري در اختيار داشته باشد.

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. منوچهر محمدي، پيشين، (تهران: اميركبير، چاپ اول، 1365)، صص 47 ـ 46.

2. همان، ص 109.

[204]

بنابراين شاخصههاي ما براي تشخيص انديشه انقلاب اسلامي عبارتند از:

1. نحوه ورود به مسأله كه ميتواند فلسفي، جامعه شناختي و يا فلسفي ـ كلامي باشد; كه مطابق بحث نظري ما، بهتر است فلسفي و يا فلسفي ـ كلامي باشد.

2. نفي وضع موجود.

3. ترسيم نظام ايده آل آينده.

4. خاستگاه انديشه كه ممكن است داخل، خارج و يا تركيبي از خارج ـ داخل باشد; كه در اين مورد، لزوماً بايد برخاسته از داخل باشد.

5. خلوص يا التقاط ايدئولوژيك; كه خلوص ايدئولوژيك، مورد نظر است.

6. پايگاه اجتماعي و مقبوليت مردمي.

7. ارتباط حكومت كمال مطلوب با نيازهاي عصر جديد.

8. رهبري و شبكه ارتباطي.

براي دستيابي به انديشه انقلاب اسلامي، بايد سراغ انديشهها و جريانهاي فكري عمده ايران در دوره 57 ـ 1332 برويم و هريك از آنها را با شاخصههاي مذكور بسنجيم تا ببينيم كداميك با طرح نظري ما تطبيق ميكنند.

[205] [206]