حکومت اسلامی

حكومت اسلامي

ارايه نظام مطلوب آينده و ترسيم حكومت كمال مطلوب، روي ديگر سكّه نفي وضع موجود است; كه امام (رحمه الله) ضمن استدلال بر مباني فقهي و اصولي و قرآني اصل ولايت فقيه، آن را مكمّل واژگوني حكومت طاغوت قرار ميدهد. امّا قبل از اين كه به طرح حكومت اسلامي برسيم، سير تحوّلات بحث حكومت اسلامي را از اوايل دهه 1340 پي ميگيريم تا از سير منطقي و تاريخي مسايل فاصله نگيريم و نشان دهيم كه تحولات اوايل دهه 1340 چگونه به انديشه انقلاب اسلامي و طرح حكومت اسلامي در قالب ولايت فقيه پيوند ميخورد.امام خميني (رحمه الله) پس از فاجعه فيضيه و بهدنبال آن، قيام 15 خرداد، شيوه خود را در برخورد با رژيم تغيير داد و كمكم بهسمت طرح حكومت اسلامي گام برداشت. ايشان

ــــــــــــــــــــــــــــ

1.رضا داوري، دفاع از فلسفه، ص 104. 2. مرتضي مطهّري، پيرامون انقلاب اسلامي، ص 63. [271]

از آن پس، همواره بر اسلام به عنوان برنامه كامل زندگاني تأكيد داشتند و اين را در سخنرانيها و مناسبتهاي مختلف بيان ميكردند. امام (رحمه الله) پس از آزادي از زندان در فروردينماه 1343، در جمع دانشجويان، با اشاره به درخواست رژيم براي عدم دخالت روحانيت در سياست، بروشني بر احكام اسلامي به عنوان برنامه كامل زندگي فردي و اجتماعي انسان تأكيد ميكنند و از دانشجويان ميخواهند كه در دانشگاه ضمن تظاهر به ارزشهاي مذهبي، اين پيام را به همه برسانند. امام (رحمه الله) با اين جملهها كه: اسلام اين نيست; واللّه اسلام تمامش سياست است; اسلام را بد معرّفي كردهاند; سياست مدن از اسلام سرچشمه ميگيرد. (1) به طور تلويحي نظام اجتماعي اسلام را مطرح كردند و زمينهسازي براي طرح يك نظام سياسي ـ اجتماعي بر مبناي اسلام را آغاز نمودند; كه اين موضوع، چند سال بعد به صورت بحثهاي نظري ولايت فقيه درآمد.امام (رحمه الله) در سخنراني معروف خود پس از قضيه كاپيتولاسيون، مشروعيت قوّه مقننه رژيم را نيز آشكارا زير سؤال بردند و فرمودند: دنيا بداند اينها وكيل ايران نيستند; اگر هم بودند، من عزلشان كردم; از وكالت معزولند.... (2) انگشتگذاشتن روي عزل نمايندگان مجلس و طرح آن از سوي امام (رحمه الله) ، در واقع نوعي اعمال ولايت از سوي فقيه و وليّ امر است كه در حكومت دخالت ميكند. اين جملهها نيز مبيّن وجود نوعي طرح حكومت است و امام تلويحاً به مردم و متفكّران جامعه القا ميكند كه فقيه بر جامعه ولايت دارد و اين اختيار را دارد كه وكلاي مجلس را عزل كند و حكمش هم نافذ است.امام خميني (رحمه الله) پس از ورود به نجف، اوضاع ايران و تلاشها و تحركات رژيم را همواره زير نظر داشت و ضمن اهتمام به وضع حوزهها و علما، در هر فرصت مناسبي، اسلام را به عنوان برنامه زندگي مطرح ميكرد. در همين راستا، ايشان در اوّلين درس خود در نجف، به تلاشها و مجاهدات پيامبر اكرم (صلي الله عليه وآله) در تشكيل جامعه نبوي و حكومت اسلامي اشاره ميكنند و ضمن يادآوري احكام و ابعاد سياسي اسلام

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. صحيفه نور، ج 1، ص 99، سخنراني مورّخ 21/1/1343. 2. همان، ص 145، سخنراني مورّخ 4/8/1343. [272]

و تأكيد بر اين كه اسلام فقط نماز و دعا و زيارت نيست و سياست مدن و تدبير نظام و اداره كشور را نيز شامل ميشود، (1) به صراحت به علما و طلاّب جوان دستور ميدهند كه اسلام را آن گونه كه هست، معرّفي كنند.امام (رحمه الله) با اظهار تأسّف و گله از اين كه علما در مباحثات خود، از سياست اسلام و ساير حدود اسلامي بحث نميكنند، تأكيد ميكند كه بايد اسلام و برنامه آن را به دنيا عرضه كرد تا دنيا بفهمد كه اسلام براي زندگي و همه چيز برنامه دارد:

مباحثاتمان از حدود كتاب طهارت و... تجاوز نميكند. سياست اسلام را بحث ديگر نميكنيم از آن; حدود اسلامي ديگر بحث از آن نميشود. اجرا نشدن غير از آن است كه نبايد عرضه داشت به دنيا; بايد عرضه داشت آقا. اين مطلبي است كه بايد دنيا بفهمد كه اسلام برنامه دارد. اسلام براي همهچيز، براي همه زندگيها برنامه دارد. ديگر كي بايد معرّفي كند جز علماي اسلام؟. (2)

بنابر اين، معرّفي اسلام واقعي و تأكيد بر جامعيت اسلام و برنامه و تشكيلات اسلام، خطّي است كه امام (رحمه الله) در همه سخنرانيها و پيامها و نامههاي خود در دوره تبعيد دنبال ميكند; تا اين كه در يك موقعيت مناسب، نظريه ولايت فقيه را به عنوان چارچوب حكومت اسلامي ارايه ميدهد. امام (رحمه الله) در پاسخ به نامه اتّحاديه انجمنهاي اسلامي دانشجويان گروه فارسيزبان در اروپا، مباحث مربوط به نظام تشكيلاتي اسلام را مطرح و به دستگاههاي مرموزي اشاره ميكند كه:

نگذاشتهاند طبقه تحصيلكرده بهاحكام مقدّسه اسلام، بخصوص قوانينتشكيلاتي و اجتماعي و اقتصادي آن، توجّه كنند و با تبليغات گوناگون وانمود نمودهاند كه اسلام جز احكام عبادي مطلبي ندارد، در صورتي كه قواعد سياسي و اجتماعي آن بيشتر از مطالب عبادي آن است. (3)

بر همين اساس، به آنان توصيه ميكند كه قوانين آسماني اسلام را كه براي تمامي شؤون زندگي برنامه دارد، مطالعه كنند.

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. مراجعه شود به: همان، صص 202 ـ 197، سخنراني مورّخ 23/8/1344. 2. همان، ص 201. 3. همان، ص 272، نامه مورّخ 11/10/1348. [273]

سرانجام، امام خميني (رحمه الله) پس از آماده شدن مقدّمات، نظر خود را پيرامون فلسفه و ابعاد حكومت اسلامي كه قبلاً بطور پراكنده اظهار كرده بودند، با دلايل عقلي و نقلي، طي 12 جلسه درسي بيان كردند كه با استقبال مواجه شد و بلافاصله به زبانهاي فارسي و عربي و انگليسي منتشر گرديد. امام در تاريخ 1/11/1348 با اين استدلال كه انسان بزرگ و متفكّر در هر شرايطي طرح و نقشه ميكشد تا در فرصت مناسب اجرا كند يا ديگران پس از وي اجرا كنند و اين اساس خيلي از نهضتهاست، بحث حكومت اسلامي را تحت عنوان ولايت فقيه در مسجد شيخ انصاري نجف آغاز كردند; (1) كه بعد از طرح اين بحث، نوارهاي آن بسرعت پياده و در جزوههاي كوچك چاپ و تكثير و توزيع شد و حتّي در مراسم حجّ همان سال (1389 هـ .ق) در مكّه توزيع گرديد و از طريق حجّاج به ايران هم رسيد و بازتاب وسيعي در ايران و ساير كشورهاي اسلامي گذاشت (2) و حتّي در نجف اشرف شايع كردند كه از طرف هواداران خميني، حزب حكومت اسلامي تشكيل شده است. (3)