متن کامل
3 بسم اللَّه الرحمن الرحیم بقیع مرکز تحقیقات حج بقیع غَرقَد، گورستان مدینه منوره است که در زمان رسول خداصلی الله علیه وآله بسیاری از صحابه و پس از رحلت ایشان چهار تن از امامان معصومعلیهم السلام و نیز تعدادی از بزرگان
بسم اللَّه الرحمن الرحيم
بقیع
مركز تحقیقات حج
بقيع غَرقَد، گورستان مدينه منوره است كه در زمان رسول خداصلي الله عليه وآله بسياري از صحابه و پس از رحلت ايشان چهار تن از امامان معصومعليهم السلام و نيز تعدادي از بزرگان تابعين و سادات اهلبيت عصمت و طهارت در آن به خاك سپرده شدهاند. از آن زمان تا كنون هزاران نفر از دانشمندان، زاهدان و صالحان، كه در مدينه از دنيا رفتهاند، نيز در همين گورستان دفن شدهاند. پيامبرصلي الله عليه وآله براي آرميدگان در اين قبرستان احترام خاص قائل بود. يكي از موالي پيامبر خداصلي الله عليه وآله گويد: نيمه شبي پيامبرصلي الله عليه وآله مرا از خواب بيدار كرد و فرمود: من فرمان يافتهام تا براي دفن شدگان در بقيع طلب آمرزش كنم، همراه من بيا. و من همراه آن حضرت حركت كردم، وقتي در ميان قبور بقيع قرار گرفت، مدتي طولاني براي مدفونين آن از
نماي بيروني در بقيع خداوند طلب مغفرت و آمرزش كرد؛ فَاسْتَغْفَرَ لاَِهْلِهِ طَويل . پيامبرصلي الله عليه وآله هرگاه از كنار قبرستان بقيع ميگذشت، ميفرمود: السَّلامُ عَلَيْكُمْ مِنْ دِيَارِ قَوْمٍ مُؤْمِنِينَ وَ إِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لاحِقُونَ . آن حضرت بسياري اوقات در لحظات پاياني شب، كنار قبرستان بقيع ميآمد و به دفن شدگان آن درود ميفرستاد و برايشان طلب مغفرت ميكرد.
و نيز برخي شبها تنها به بقيع آمده و در آن جا به راز و نياز با خدا ميپرداختند. امّ قيس گويد: كنار رسول خداصلي الله عليه وآله در بقيع ايستاده بودم، آن حضرت فرمود: امّ قيس! از اين قبرها هفتاد هزار نفر برانگيخته شده و بدون حساب وارد بهشت ميشوند. چهرههاي آنان همچون قرص ماه ميدرخشد. علت آن كه بقيع را بقيع الغرقد ناميدهاند آن است كه نوعي درخت خاردار در اين گورستان ميروييده كه نامش غرقد بوده و از اين رو به بقيع غرقد معروف شده است. اكنون آن درختان از بين رفتهاند، ليكن نامشان مانده است. برخي نيز گفتهاند: بقيع غرقد به زميني گفته ميشود كه نوعي درخت بلند توت آن را پوشانده باشد. اين گورستان كه در قسمت شرقي مسجد النبي واقع است، در دوره جاهلي اهميت چنداني نداشته، ليكن پس از هجرت رسول خداصلي الله عليه وآله به مدينه و دفن بسياري از چهرههاي سرشناس مسلمان در آن، از اهميت و قداست ويژهاي برخوردار گرديده است. بقيع تا يك صد سال پيش ديوار و حصاري نداشت، اما هم اكنون با ديواري بلند محصور گشته و از گذشته تا كنون قسمتي از فضاي داخلي قبرستان مسلمانان از هر فرقه و مذهب، پس از زيارت رسول خداصلي الله عليه وآله به اين مكان ميآيند و اهل بيت پيامبرعليهم السلام و ديگر آرميدگان در اين گورستان را زيارت ميكنند. قبور ائمه معصومعليهم السلام و تعداد ديگري از دفن شدگان در بقيع، پيشتر داراي قبه و سرپناه بود، ليكن اكنون همه آنها تخريب گرديده و اين قبرستان به صورت فضاي باز و سادهاي درآمده و تنها برخي از قبور با ديوارههاي كوتاه مشخص، باقي مانده است.
دفن شدگان در بقيع
روبروي درِ كنوني، كمي در سمت راست، قبور مطهر چهار امام معصومعليهم السلام قرار دارد:
1 - امام حسن بن علي عليهما السلام امام
مجتبيعليه السلام در نيمه رمضان سال سوم هجرت در مدينه زاده شد و از همان دوران كودكي مورد علاقه شديد رسول خداصلي الله عليه وآله قرار گرفت، پس از رحلت آن حضرت، در كنار پدر بزرگوارش امير مؤمنانعليه السلام، در جنگهاي جمل، صفين و نهروان شركت جست و پس از شهادت پدر، به امامتمنصوبوحدود شش ماه خلافت كرد. سپس معاويه جنگي را بر آن حضرت تحميل نمود و مردم ايشان را تنها گذاشتندتااينكه سرانجام به تحريك معاويه پسر ابو سفيان، درسال50ه .ق.توسطهمسرشجَعدهدختراشْعَث بن قيس، مسموم و به شهادت رسيد و در بقيع به خاك سپرده شد.
2 - امام زين العابدين علي بن الحسين عليهما السلام
امام سجادعليه السلام در سال 38 ه . ق. به دنيا آمد و در دوران امامت حسن بن عليعليهما السلام و پدر بزرگوارش حسين بن عليعليهما السلام رشد يافت. در كربلا همراه پدر بود اما به دليل
بيماري نتوانست سلاح به دست گيرد. آن حضرت را با ديگر اسيران به شام بردند و از آن پس نزديك سي و چهار سال امامت داشت و سرانجام در سال 94 ه . ق. به تحريك وليد بن عبدالملك مسموم و به شهادت رسيد و در كنار امام مجتبيعليه السلام در بقيع آرميد. زهد و عبادت و كرم و بزرگواري آن حضرت زبان زد خاص و عام و دوست و دشمن بود.
3 - امام محمد بن علي بن الحسين عليهم السلام
امام باقرعليه السلام در سال 58ه . ق. به دنيا آمد و تا سال 94ه . ق. در كنار پدر بزرگوارش در مدينه زندگي كرد. پس از شهادت پدر رهبري را در دست گرفت و شاگردان فراواني را تربيت كرد. در نشر معارف اسلامي و اهل بيت پيامبرعليهم السلام گامهاي بلندي برداشت. آن حضرت را باقر العلوم يعني شكافنده دانشها لقب دادند. امام باقرعليه السلام در سال 114 و يا 117ه . ق. به تحريك هشام بن عبدالملك به شهادت رسيد و در كنار پدر بزرگوارش در بقيع به خاك سپرده شد. 4
- امام جعفر بن محمد الصادق عليهما السلام
آن حضرت در سال 80 يا 83ه . ق. به دنيا آمد و پس از
شهادت پدر، رهبري پيروان اهل بيتعليهم السلام را بر عهده گرفت و در دوران حيات پر بار خود، هزاران شاگرد را در رشتهها و علوم مختلف تربيت كرد. منصور دومين خليفه عباسي بر آن حضرت به شدّت سخت گرفت و سرانجام در 25شوال148ه . ق. به تحريك وي، آن حضرت مسموم گرديد و به شهادت رسيد و در بقيع كنار جد و پدرش دفن شد. در كنار قبور چهار امام از اهل بيت رسول خداصلي الله عليه وآله دو قبر ديگر وجود داد كه يكي از آنها قبر
عباس بن عبدالمطلب
عموي پيامبرصلي الله عليه وآله و ديگري قبر فاطمه بنت اسد مادر اميرمؤمنان عليعليه السلام است. عباس بن عبدالمطلب وي از شخصيتهاي بزرگ قريش و 2 يا 3 سال از رسولخداصلي الله عليه وآله بزرگتربود. در مكه از اظهار ايمان خودداري ميكرد، در سال دوم با اكراه به همراه قريش در جنگ بدر شركت جست سپس به اسارت مسلمانان درآمد و با فديه آزاد شد و سرانجام در زمره بهترين ياران پيامبرصلي الله عليه وآله به شمار آمد. پس از رحلت رسول خداصلي الله عليه وآله به امير مؤمنان علي بن ابي طالبعليه السلام وفادار ماند و در سال 32 ه . ق. در زمان عثمان در مدينه درگذشت و در قبرستان بقيع دفن گرديد.
قبور ائمه بقيععليهم السلام: 1 - امام حسن مجتبيعليه السلام، 2 - امام سجّادعليه السلام، 3 - امام محمّد باقرعليه السلام، 4 - امام جعفرصادقعليه السلام و نيز عباس بن عبدالمطّلب
فاطمه بنت اسد
او همسر ابوطالب، مادر علي بن ابي طالبعليه السلام و از نخستين بيعت كنندگان با رسول خداصلي الله عليه وآله بود و به عنوان همسر ابوطالب در سرپرستي پيامبر سهم به سزايي داشت. وي از آن چنان قداستي برخوردار گرديد كه به درون كعبه راه يافت و فرزندش علي بن ابي طالب عليه السلام را در آن جا به دنيا آورد. مزار فاطمه بنت اسد، مادر امير مؤمنان عليعليه السلام
در رحلت او رسول خداصلي الله عليه وآله به شدت متأثر شد و بر جنازهاش نماز گزارد و در حالي كه بر وي ميگريست او را در قبر نهاد.
قبور فرزندان رسول خداصلي الله عليه وآله
در قبرستان بقيع سه تن از دختران رسول خداصلي الله عليه وآله به نامهاي زينب، ام كلثوم و رقيّه و نيز ابراهيم پسر آن حضرت دفن شدهاند. زينب بزرگترين دختر پيامبرصلي الله عليه وآله زينب بود كه از خديجه متولد شد. او با ابوالعاص بن ربيع ازدواج كرد و در سال هشتم هجري قمري بدرود حيات گفت. ام كلثوم همسر عُتيبه بن ابيلهب بود. او در سال سوم هجرت به عقد عثمان درآمد ودرسال 9 ه . ق. وفات يافت و در حالي كه پيامبرصلي الله عليه وآله بر او ميگريست در بقيع به خاك سپرده شد.
رقيه درمكه به عقد عتبة بن ابي لهب و پس از وي به عقد عثمان درآمد. او به حبشه هجرت كرد و از حبشه به مدينه آمد و سرانجام در سال دوم هجرت بر اثر بيماري وفات يافت. برخي وفات او را سال چهارم هجرت ذكر كردهاند. پيامبرصلي الله عليه وآله دستور داد او را در بقيع به خاك سپردند.
ابراهيم عليه السلام ابراهيم فرزند رسول خداصلي الله عليه وآله در سال 8 ه . ق. در مدينه
از مادرش ماريه قبطيّه متولد شد. پيامبرصلي الله عليه وآله به وي علاقه شديد داشت و عاطفه نشان ميداد، اما او سرانجام در سال دهم هجرت، پس از يك سال و ده ماه از دنيا رفت و به دستور رسول خدا، در كنار قبر عثمان بن مظعون در بقيع به خاك سپرده شد. محلّ ولادت او مَشربه امّ ابراهيم لقب گرفت كه هم اكنون از آثار اسلامي مدينه به شمار ميآيد. آرامگاه ابراهيم فرزند پيامبرصلي الله عليه وآله
همسران پيامبر مدفون در بقيع
1 - ام سلمه: وي از زمره نخستين گروندگان به اسلام بود و در سال 6ه . ق. بدرود حيات گفت و در بقيع به خاك سپرده شد.
2 - زينب بنت جحش (دختر عمه پيامبر)
وي ابتدا به عقد زيد بن حارثه درآمد و پس از آن كه زيد در سال پنجم هجرت طلاقش داد، با رسول خداصلي الله عليه وآله ازدواج كرد و سرانجام در سال 20 ه . ق. در سن پنجاه سالگي درگذشت و در بقيع به خاك سپرده شد.
3 - ماريه قبطيه: مادر ابراهيم، پسر رسول خداصلي الله عليه وآله است. وي در سال 16 ه . ق. در مدينه درگذشت و در بقيع دفن گرديد.
4 - زينب بنت خُزَيمه: وي همسر يكي از صحابه رسول خدا (عبداللَّه بن جحش) بود كه پس از شهادت او، به عقد پيامبرصلي الله عليه وآله درآمد و پس از دو يا سه ماه در حالي كه بيش از سي سال نداشت، در سال چهارم هجرت بدرود حيات گفت و در بقيع آرميد
. 5 - عايشه دختر ابوبكر: وي در سال چهارم بعثت به دنيا آمد و سه سال پس از مرگ خديجه با رسول خداصلي الله عليه وآله ازدواج كرد و در سال 57 يا 58 ه . ق. درگذشت و در بقيع دفن شد.
6 - حفصه دختر عمر بن خطاب: وي 5 سال قبل از بعثت زاده شد. ابتدا با خُنيس بن حُذافه ازدواج كرد و پس از درگذشت او به عقد پيامبر در آمد و بنا به گفته واقدي، در سال 45 ه . ق. در مدينه از دنيا رفت و در بقيع دفن شد.
7 - ام حبيبه دختر ابوسفيان: وقتي عبداللَّه بن جحش، شوهر ام حبيبه در حبشه نصراني شد، و از دنيا رفت، وي به عقد رسول خداصلي الله عليه وآله درآمد و در سال 42 يا 44 ه . ق. در مدينه درگذشت و در بقيع به خاك سپرده شد. 8
- جُويريه بنت حارث: ويدر سالپنجم ياششم هجرتپسازغزوهبني المصطلق به ازدواج رسول خداصلي الله عليه وآله درآمد و در سال 50 يا 56 ه . ق. در مدينه وفات يافت و در بقيع به خاك سپرده شد.
9 - صفيه: او ابتدا همسر سَلاّم بن مِشْكم و سپس همسر كنانة بن ابي الحُقيق بود كه كنانه در جنگ خيبر كشته شد و صفيه
اسير گرديد و رسول خداصلي الله عليه وآله وي را آزاد كرد و به همسري گرفت. وي در سال 50 ه . ق. در مدينه وفات يافت و در بقيع به خاك سپرده شد.
10- سوده دختر زمعة بن قيس: وي همسر پسر عمويش سكران بن عمرو بود كه پس از وفات او، به عقد رسول خداصلي الله عليه وآله درآمد. در سال 50 يا 54 ه . ق. در مدينه وفات يافت و در بقيع دفن شد.
11- ريحانه بنت زيد:
وي در سال ششم هجرت به عقد رسول خداصلي الله عليه وآله درآمد وپس از حجةالوداع درگذشت ودربقيعبه خاك سپرده شد.
قبور همسران پيامبر اكرمصلي الله عليه وآله
قبر عمه هاي پيامبرصلي الله عليه وآله
صفيه، دختر عبدالمطّلب وي همسر عوّام بن خُوَيلد و مادر زبير بود، در نبرد احد در زمره زناني بود كه به سوي احد آمد و بر شهادت حمزه مرثيه سرايي كرد و در جنگ خندق يك يهودي مهاجم را از پاي درآورد. وي در سال 20 ه . ق. در حالي كه 75 ساله بود بدرود حيات گفت و در بقيع به خاك سپرده شد. امّ البنين و عمّههاي پيامبر اسلامصلي الله عليه وآله
عاتكه، دختر عبدالمطّلب: در برخي نقلها آمده است كه عاتكه پس از آمدن به مدينه، در اين شهر وفات يافت و در بقيع به خاك سپرده شد. برخي نيز نوشتهاند كه عاتكه به مدينه نيامد و در مكه رحلت كرد.
]قبور ديگر زنان با فضيلت
1 - ام البنين: ام البنين دختر حزام بن خالد بود كه به همسري علي ابن ابيطالبعليه السلام در آمد و از آن حضرت چهار پسر به نامهاي: عباس، جعفر، عثمان و عبداللَّه به دنيا آورد كه همگي همراه با حسين بن عليعليهما السلام در كربلا به شهادت رسيدند. ام البنين در مدينه وفات يافت و در بقيع به خاك سپرده شد. 2 - حليمه سعديه: وي مادر رضاعي پيامبرصلي الله عليه وآله بود. پس از آن كه در مدينه بدرود حيات گفت، در بقيع دفن گرديد.
مزار حليمه سعديّه
ديگر مدفونين بقيع
1 - عقيل بن ابيطالب: مادرش فاطمه بنت اسد بود. او برادر امير مؤمنان عليعليه السلام و از آن حضرت بيست سال بزرگتر بود. در راه گسترش اسلام فداكاريهاي بسياري از خود نشان داد و در دوران پيري نابينا شد. وي قبل از واقعه حَرّه در سال 20 هجري قمري درگذشت و در بقيع به خاك سپرده شد.
آرامگاه عقيل بن ابيطالب
2 - عبداللَّه بن جعفر: مادرش اسماء بنت عُميس بود. اسماء پس از آن كه همراه شوهرش جعفر به حبشه هجرت كرد، عبداللَّه و دو فرزند ديگرش محمد و عون را در آن جا به دنيا آورد. عبداللَّه در جنگ موته پدر را از دست داد و در طول حيات رسول خداصلي الله عليه وآله و سپس همراه با امير مؤمنان فداكاريهاي بسياري در راه گسترش اسلام از خود نشان داد. حضرت عليعليه السلام زينب كبريعليها السلام را به ازدواج او درآورد، فرزندش عون در كربلا به شهادت رسيد و دو
فرزند ديگرش نيز به دست امويان در واقعه حرّه در مدينه به شهادت رسيدند. وي در سال 80 هجرت به سن 90 سالگي در مدينه درگذشت و در كنار عقيل در بقيع دفن شد.
3 - محمد بن علي معروف به ابن حنفيّه او از شخصيتهاي معروف صدر اسلام و فرزند بزرگوار اميرمؤمنان عليه السلام است. در جنگهاي آن حضرت با قاسطين و مارقين و ناكثين شركت داشت و در سال 81 ه . ق. درگذشت و در بقيع به خاك سپرده شد.
4 - ابوسفيان بن حارث: وي كه پسر عموي پيامبرصلي الله عليه وآله بود، در سال 20 هجري در مدينه درگذشت و در بقيع به خاك سپرده شد. 5
- اسماعيل بن جعفر: او فرزند امام صادق عليه السلام بود كه با اهل و عيال خود در منطقه عُرَيض به سر ميبرد و سرانجام در دوران حيات پدر بزرگوارش در سال 143 ه . ق. زندگي را بدرود گفت و در فاصله حدود 15 متري قبور ائمه در بقيع به خاك سپرده
شد. پس از احداث خيابان اباذر قبر اسماعيل به داخل بقيع منتقل گرديد.
6 - عثمان بن مظعون: وياز افاضل صحابه پيامبرصلي الله عليه وآله و سيزدهمين كسي بود كه به رسول خداصلي الله عليه وآله ايمان آورد. او دوبار به حبشه هجرت كرد و در جنگ بدر شركت داشت و پس از بازگشت در بيست و دومين ماه هجرت درگذشت. عثمان بن مظعون نخستين مهاجري بود كه در مدينه درگذشت و در بقيع دفن شد.
7 - اسعد بن زراره: وي از بيعت كنندگان با پيامبر در عقبه و نخستين كسي بود كه به دستور رسول خداصلي الله عليه وآله نماز جمعه را در مدينه اقامه كرد. او در سال اول هجرت و در حالي كه هنوز بناي مسجد النبيصلي الله عليه وآله به پايان نرسيده بود درگذشت. رسول خداصلي الله عليه وآله بر نعش او حاضر شد و وي را غسل داد و كفن پوشانيد و در حالي كه ميگريست او را در بقيع به قبر نهاد. 8 - خُنيس بن حُذافه: وي از هجرت كنندگان به حبشه و از نخستين اسلام آورندگان بود و بر اثر زخمي كه در جنگ بدر برداشت،
سرانجام بهشهادت رسيد. پيامبرصلي الله عليه وآله بر جنازهاش نماز گزارد و او را كنار قبر عثمان بن مظعون در بقيع به خاك سپرد.
9 - سعد بن معاذ: سعد از قبيله اوس و از صحابه بزرگ پيامبرصلي الله عليه وآله بود و در جنگ بدر پرچم دار اوسيان بود. در جنگ خندق مجروح شد و در آستانه شهادت قرار گرفت و سرانجام همزمان با غزوه بنيقريظه از دنيا رفت. پيامبرصلي الله عليه وآله بر او نماز گزارد و او را در بقيع، نزديك قبر فاطمه بنت اسد به خاك سپرد.
10 - عبداللَّه بن مسعود: او از نخستين كساني است كه به رسول خداصلي الله عليه وآله ايمان آورد و در خواندن و آموختن قرآن به مرتبه والايي دست يافت و در جمع آوري قرآن نيز نقش داشت. وي در سال 32 ه . ق. بدرود حيات گفت و در كنار قبر عثمان بن مظعون در بقيع به خاك سپرده شد. 11
- ابوسعيد خُدري: وياز صحابه رسولخداصلي الله عليه وآله بودودر جنگ احد شركت داشت. داراي دو خصلت علم و شجاعت بود. پس از
رحلت پيامبرصلي الله عليه وآله از راويان مناقب اهل بيت به شمار ميآمد. وي سرانجام در سال 64 يا 74 ه . ق. در مدينه وفات يافت و در نزديكي قبر فاطمه بنت اسد به خاك سپرده شد. 12 - مقداد بن اسود: او از صحابه جليل القدر رسول خداصلي الله عليه وآله و مورد علاقه آن حضرت بود. در سال 33 ه ق. در سن 70 سالگي در جُرُف، سه مايلي مدينه درگذشت. جنازهاش را به مدينه حمل كرده، در بقيع به خاك سپردند.
13 - ارقم ابن ابي ارقم: از نخستين گروندگان به اسلام بود و خانهاش در مكه مركز تبليغ و تعليم رسول خداصلي الله عليه وآله گرديد. در بسياري از نبردها و حوادث صدر اسلام حضور داشت و سرانجام در سن 80 سالگي درگذشت و در بقيع به خاك سپرده شد.
14 - حكيم بن حِزام: وي پسر برادر حضرت خديجه بود كه در روز فتح مكه اسلام آورد و پس از سال 54 ه . ق. در مدينه درگذشت و در بقيع آرميد.
15 - جابر بن عبداللَّه: از صحابي مشهور بود. او در 19 غزوه شركت داشت. سرانجام پس از 94 سال، به سال 90 ه . ق. درگذشت و در بقيع جاي گرفت. 16
- زيد بن ثابت: وي از جمع آورندگان قرآن بود كه در سال 45 يا 50 هجري وفات يافت و در بقيع به خاك سپرده شد.
17 - سهل بن سعد ساعدي: وي در سال 88 ه . ق. پس از يك صد سال زندگي در مدينه درگذشت.
18 - مالك بن انس: وي از ائمه چهار گانه اهل سنت و پيشواي مالكيها است كه در ميان سالهاي 174 تا 179 ه . ق. در مدينه وفات يافت و در بقيع به خاك سپرده شد.
19 - نافع المدني: او از بزرگان تابعين بود و در ميان سالهاي 117 تا
120 ه . ق. در مدينه درگذشت و در كنار قبر مالك بن انس در بقيع به خاك سپرده شد. 20 - نافع، شيخ القراء: وي يكي از قراء سبعه است كه حدود 70 سال براي مردم مدينه قرآن خواند. وي در سال 169 در مدينه وفات نمود و در بقيع آرميد
. 21 - اُسامة بن زيد: وي در سال 54 ه . ق. در سن 57 سالگي در مدينه درگذشت.
22 - زيد بن سهل، ابوطلحه انصاري او از صحابه رسول خداصلي الله عليه وآله است كه در سال 34 ه . ق. و يا در سال چهلم وفات رسول خداصلي الله عليه وآله در مدينه درگذشت.
23 - شهداي حَرّه: تعدادي از شهداي واقعه حَرّه نيز كه به دستور يزيد و توسط مسلم بن عقبه و سربازان وي به شهادت رسيدند، در قبرستان بقيع مدفوناند.
مزار شهداي واقعه حرّه برخي از چهرههاي سرشناس ديگر صدر اسلام كه در بقيع به خاك سپرده شدهاند عبارتند از: 1 - عبدالرحمان بن عوف 2 - عثمان بن عفان 3 - سعد بن ابي وقاص 4 - ابوهريره 5 - صُهَيب بن سنان 6 - اُسيد بن حُضير
7 - حُوَيطب بن عبدالعُزّي 8 - رُكانة بن عبد يزيد 9 - عبداللَّه بن سَلام 10 - عبداللَّه بن عمرو 11 - ابوسلمة بن عبدالاسد 12 - عبداللَّه بن عتيك 13 - قتادة بن نعمان 14 - عمرو بن حَزم 15 - محزمة بن نوفل 16 - عبداللَّه بن اُنيس 17 - براء بن معرور 18 - جُبير بن مُطْعِم 19 - مِسْطَح بن اُثاثه 20 - معاذ بن عَفْراء 21 - ابن عمرو بن نفيل 22 - مالك بن تيّهان 23 - ابوالسيد ساعدي 24 - محمد بن مَسْلمه 25 - عُوَيْم بن ساعده 26 - كعب بن عمرو
بيت الأحزان در قسمت شمالي قبور ائمه بقيع، مكان كوچكي وجود داشته كه فاطمه زهراعليها السلام پس از مرگ پدر، به آن جا ميآمده و به شدت ميگريسته است. اين مكان به بيت الاحزان و يا مسجد فاطمه معروف بوده، و تا اوايل سده اخير بنايي داشته كه مردم در آن جا زيارت خوانده و نماز ميگزاردند. زيارت ائمه بقيع عليهم السلام چون خواستي اين بزرگواران را زيارت كني آنچه در آداب زيارت ذكر شده (از غسل، طهارت، پوشيدن جامههاي پاك و پاكيزه، استعمال بوي خوش و اذن دخول و امثال آن) اينجا نيز به جاي آور، و در اذن دخول بگو: يا مَوالِيَّ يا اَبْناءَ رَسُولِ اللَّهِ ، عَبْدُكُمْ وَ ابْنُ اَمَتِكُمْ ، اَلذَّلِيلُ بَيْنَ اَيْدِيكُمْ ، وَ الْمُضْعَفُ فِي عُلُوِّ قَدْرِكُمْ ، وَ الْمُعْتَرِفُ بَحَقِّكُمْ ، جاءَكُمْ مُسْتَجِيراً بِكُمْ ، قاصِداً اِلي حَرَمِكُمْ ، مُتَقَرِّباً اِلي مَقامِكُمْ ، مُتَوَسِّلاً اِلَي اللَّهِ تَعالي بِكُمْ ، ءَ اَدْخُلُ يا مَوالِيَّ ، ءَ اَدْخُلُ يا اَوْليِاءَ اللَّهِ ، ءَ اَدْخُلُ يا مَلائِكَةَ اللَّهِ الْمُحْدِقِينَ بِهذَا الْحَرَمِ ، اَلْمُقِيمِينَ بِهذَا الْمَشْهَدِ . و بعد از خضوع و خشوع و رقت قلب داخل شو و پاي راست را مقدم دار و بگو: اَللَّهُ اَكْبَرُ كَبِيراً ، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ كَثِيراً ، وَ سُبْحانَ اللَّهِ بُكْرَةً وَ اَصِيلاً ، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْفَرْدِ ِالصَّمَدِ ، اَلْماجِدِ الْأَحَدِ ، اَلْمُتَفَضِّلِ الْمَنَّانِ ، اَلْمُتَطَوِّلِ الْحَنَّانِ ، اَلَّذِي مَنَّ بِطَوْلِهِ ، وَ سَهَّلَ زِيارَةَ ساداتِي بِاِحْسانِهِ ، وَ لَمْ يَجْعَلْنِي عَنْ زِيارَتِهِمْ مَمْنُوعاً ، بَلْ تَطَوَّلَ وَ مَنَحَ . پس نزديك قبور مقدّسه ايشان برو، و رو به قبر ايشان كن و بگو: اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ اَئِمَّةَ الْهُدي ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ اَهْلَ التَّقْوي ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ اَيُّهَا الْحُجَجُ عَلي اَهْلِ الدُّنْيا ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ اَيُّهَا الْقُوَّامُ فِي الْبَرِيَّةِ بِالْقِسْطِ ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ اَهْلَ الصَّفْوَةِ ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ آلَ رَسُولِ اللَّهِ ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ اَهْلَ النَّجْوي ، اَشْهَدُ اَنَّكُمْ قَدْ بَلَّغْتُمْ وَ نَصَحْتُمْ وَ صَبَرْتُمْ فِي ذاتِ اللَّهِ ، وَ كُذِّبْتُمْ وَ اُسِيئَ اِلَيْكُمْ فَغَفَرْتُمْ ، وَ اَشْهَدُ اَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ الرَّاشِدُونَ الْمُهْتَدُونَ ، وَ اَنَّ طاعَتَكُمْ مَفْرُوضَةٌ ، وَ اَنَّ قَوْلَكُمُ الصِّدْقُ ، وَ اَنَّكُمْ دَعَوْتُم فَلَمْ تُجابُوا ، وَ اَمَرْتُمْ فَلَمْ تُطاعُوا ، وَ اَنَّكُمْ دَعائِمُ الدِّينِ وَ اَرْكانُ الْأَرْضِ ، لَمْ تَزالُوا بِعَيْنِ اللَّهِ ، يَنْسَخُكُمْ مِنْ اَصْلابِ كُلِّ مُطَهَّرٍ ، وَ يَنْقُلُكُمْ مِنْ اَرْحامِ الْمُطَهَّراتِ ، لَمْ تُدَنِّسْكُمُ الْجاهِلِيَّةُ الْجَهْلاءُ ، وَ لَمْ تَشْرَكْ فِيكُمْ فِتَنُ الْأَهْواءِ ، طِبْتُمْ وَ طابَ مَنْبَتُكُمْ ، مَنَّ بِكُمْ عَلَيْنا دَيَّانُ الدِّينِ ، فََجَعَلَكُمْ فِي بُيُوتٍ اَذِنَ اللَّهُ اَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ ، وَ جَعَلَ صَلاتَنا عَلَيْكُمْ رَحْمَةً لَنا وَ كَفَّارَةً لِذُنُوبِنا ، اِذِ اخْتارَكُمُ اللَّهُ لَنا ، وَ طَيَّبَ خَلْقَنا بِما مَنَّ عَلَيْنا مِنْ وِلايَتِكُمْ ، وَ كُنَّا عِنْدَهُ مُسَمِّينَ بِعِلْمِكُمْ ، مُعْتَرِفِينَ بِتَصْدِيقِنا اِيَّاكُمْ ، وَ هذا مَقامُ مَنْ اَسْرَفَ وَ اَخْطَأَ وَ اسْتَكانَ وَ اَقَرَّ بِما جَني ، وَ رَجي بِمَقامِهِ الْخَلاصَ ، وَ اَنْ يَسْتَنْقِذَهُ بِكُمْ مُسْتنْقِذُ الْهَلْكي مِنَ الرَّدي ، فَكُونُوا لِي شُفَعاءَ ، فَقَدْ وَفَدْتُ اِلَيْكُمْ اِذْ رَغِبَ عَنْكُمْ اَهْلُ الدُّنْيا ، وَاتَّخَذُوا آياتِ اللَّهِ هُزُواً ، وَ اسْتَكْبَرُوا عَنْها. يا مَنْ هُوَ قائِمٌ لا يَسْهُو ، وَ دائِمٌ لا يَلْهُو ، وَ مُحِيطٌ بِكُلِّ شَيْءٍ ، لَكَ الْمَنُّ بِما وَ فَّقْتَنِي ، وَ عَرَّفْتَنِي بِما اَقَمْتَنِي عَلَيْهِ ، اِذْ صَدَّ عَنْهُ عِبادُكَ وَ جَهِلُوا مَعْرِفَتَهُ ، وَ اسْتَخَفُّوا بِحَقِّهِ ، وَ مالُوا اِلي سِواهُ ، فَكانَتِ الْمِنَّةُ مِنْكَ عَلَيَّ مَعَ اَقْوامٍ خَصَصْتَهُمْ بِما خَصَصْتَنِي بِهِ ، فَلَكَ الْحَمْدُ اِذْ كُنْتُ عِنْدَكَ فِي مَقامِي هذا مَذْكُوراً مَكْتُوباً ، فَلا تَحْرِمْنِي ما رَجَوْتُ ، وَ لا تُخَيِّبْنِي فِيما دَعَوْتُ ، بِحُرْمَةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ ، وَ صَلَّي اللَّهُ عَلي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . پس دعا كن براي خود، هر چه خواهي. به تصريح بسياري از بزرگان، بهترين زيارت براي ائمه بقيع همان زيارت جامعه كبيره است كه در ادعيه و زيارات مشتركه ذكر شده و داراي مفاهيم عالي و بيان اوصاف و مناقب اهل بيت است.
زيارت اهل قبور اَلسَّلامُ عَلي اَهْلِ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، مِنْ اَهْلِ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، يا اَهْلَ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، بِحَقِّ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، كَيْفَ وَ جَدْتُمْ قَوْلَ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، مِنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، يا لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، بِحَقِّ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، اِغْفِرْ لِمَنْ قالَ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، وَ احْشُرْنا فِي زُمْرَةِ مَنْ قالَ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّهِ . از امير مؤمنانعليه السلام روايت شده كه هر كس به قبرستان وارد شود و زيارت بخواند، خداوند متعال ثواب پنجاه سال عبادت به او عطا فرمايد و گناه پنجاه سال او و پدر و مادرش را ببخشد. از پيغمبر خداصلي الله عليه وآله نقل است هر كس
هفت مرتبه سوره اِنّا اَنْزَلْناهُ في لَيْلَةِ القَدْرِ را نزد قبر مؤمني بخواند، خداوند متعال فرشتهاي را نزد قبر او ميفرستد كه پرستش خدا كند، و ثوابش را به نام آن ميت مينويسد. پس چون روز قيامت شود، به هر هولي از اهوال قيامت برسد، خداوند آن هول را از او بر طرف كند، تا اين كه داخل بهشت شود.
زيارت وداع ائمه بقيع عليهم السلام مرحوم شيخ طوسي و سيد بن طاووس گفتهاند كه چون خواستي ائمه بقيع را وداع كني، بگو: اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ اَئِمَّةَ الْهُدي وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ ، اَسْتَوْدِعُكُمُ اللَّهَ وَ اَقْرَأُ عَلَيْكُمُ السَّلامَ ، آمَنَّا باِللَّهِ وَ باِلرَّسُولِ وَ بِما جِئْتُم بِهِ وَ دَلَلْتُمْ عَلَيْهِ ، اَللَّهُمَّ فَاكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِينَ . پس دعا بسيار كن و از خداوند بخواه كه بار ديگر تو را به زيارت ايشان برگرداند و اين آخرين عهد و زيارت تو نباشد.