|
فصلنامه ميقات حج
سال هشتم شماره سي و ششم تابستان 1380
حج گزاري حاجيان پاكستاني
مديريت كلان
در كشور پاكستان امور حج توسط بخش دولتي اداره مي شود و امور مربوط به تحقيقات و پژوهش هاي حج، توسط برخي مجتمع هاي تحقيقاتي در شهرهاي بزرگ انجام مي گيرد. وزارت امور مذهبي پاكستان متولّي امور حج در اين كشور است. دولت عربستان همه ساله سهميه اي را به زائران پاكستاني اختصاص مي دهد كه اين سهميه در سال 2000 ميلادي 105 هزار نفر بوده است. گاهي اوقات تقاضاي تشرّف به حج با سهميه درنظر گرفته شده تطبيق نمي كند و در سال هايي نيز تقاضاكمتر از سهميه است. در صورتي كه تقاضا بيشتر باشد، عزيمت به حج بر اساس قرعه كشي است و آن ها كه از قرعه كشي حذف شوند براي سال بعد در نوبت تشرف قرار مي گيرند.
روزنامه ها، راديو و تلويزيون مردم را از ثبت نام در حج تمتع آگاه مي سازند و علاوه بر آن از سوي وزارت امور مذهبي در معابر عمومي پلاكاردهايي مبني بر فراخوان ثبت نام نصب مي شود. زائري كه اعزام مي شود نبايد ناتواني جسمي داشته باشد و زنان هم بدون همسر نمي توانند به حج مشرف شوند.
در كشور پاكستان محدوديتي براي عزيمت به عربستان وجود ندارد و هر فرد مي تواند به اندازه توانايي خود و در سال هاي متمادي براي اداي مناسك حج
--[174]--
به عربستان سفر كند.
ثبت نام از متقاضيان پاكستاني به صورت متمركز انجام مي شود و زائري كه ثبت نام كرده، در صورت انصراف نمي تواند سهميه اش را به ديگري واگذار كند. مسؤولان برگزاركننده حج در پاكستان براي ادارات و سازمان ها و دانشگاه ها و نيز تشويق از توابع و... سهميه ويژه اي را درنظر مي گيرند. دولت پاكستان هيچ يارانه اي به زائران پرداخت نمي كند و در صورتي كه خدمتي به آنان ارائه دهد وجه آن را مي گيرد. يك زائر پاكستاني در هنگام ثبت نام 85 هزار روپيه براي هزينه هاي مربوط به حج پرداخت مي كند. در حال حاضر هر 60 روپيه پاكستاني معادل يك دلار آمريكايي معامله مي شود. مبلغي را كه زائر مي پردازد صرف كليه هزينه هاي حج تمتع مي گردد. فقط هزينه گذرنامه از اين محل پرداخت نمي شود.
دولت پاكستان براي مديريت حج، افرادي را تربيت مي كند و آموزش زائران ونظارت بر امورحج نيز توسط تشكيلات وابسته به دولت انجام مي گيرد. زائر پاكستاني هيچ گونه امكاناتي را با خود به عربستان منتقل نمي كند و تمامي نيازهاي خود را از كشور مقصد تهيه مي كند. زمان معرفي زائر به كاروان در پاكستان، يك هفته قبل از عزيمت است.
گذرنامه و ويزا:
براي زائر پاكستاني گذرنامه معمولي دريافت مي شود; گذرنامه اي كه براي سفرهاي خارجي ديگر نيز داراي اعتبار است. گذرنامه در كشور پاكستان توسط اداره مهاجرت و صدور پاسپورت صادر و هزينه آن نيز توسط خود متقاضي پرداخت مي گردد و درخواست گذرنامه توسط خود زائر يا نماينده قانوني او انجام مي شود. براي صدور گذرنامه مهلت خاصي تعيين نشده است. مسؤولان امور حج پاكستان، گذرنامه هاي زائران را يك ماه پيش از اعزام، به سفارت عربستان در اسلام آباد تحويل مي دهند و دو هفته قبل از اعزام نيز دريافت مي كنند.
انتقال زائران به عربستان (هوايي ـ زميني ـ دريايي):
در پاكستان معمول است كه زائران بهوسيله هواپيما به عربستان منتقل شوند، ليكن در موارد استثنايي، اين انتقال از مسير زمين و دريا هم صورت گرفته
--[175]--
است. هزينه آمد و شد زائران از محل 85 هزار روپيه پرداختي تأمين مي شود و دولت هيچ مساعدتي در اين زمينه به آنان نمي كند. زائران پاكستاني از طريق 7 فرودگاه مبدأ به مقصد فرودگاه شهر بندري جده پرواز مي كنند. در هر روز 4 پرواز از پاكستان به عربستان انجام و در هر پرواز 450 زائر پاكستاني منتقل مي شوند. مجموعه عمليات پروازي رفت و برگشت زائران پاكستاني 40 روز به طول مي انجامد و زائر پيش از عزيمت، از زمان برگشت خود آگاهي مي يابد. ناوگان هوايي پاكستان به هيچوجه توان انتقال زائران را ندارد و به همين دليل از كشور عربستان در موسم حج هواپيما اجاره مي كند. بسياري از زائران كشور پاكستان در سال هاي گذشته از طريق دريا به جده منتقل مي شدند و اين سفر 14 روز به طول مي انجاميد. زائران پاكستاني اگر بخواهند به صورت زميني به عربستان سفر كنند، خود رو شخصي بهترين وسيله براي آنان است كه اين گونه سفر فقط براي متموّلين پاكستاني ميسّر است.
گمرك ـ ارز ـ سوغات:
گمرك پاكستان هيچ مبلغي در هنگام خروج زائران، از آنان دريافت نمي كند. مسؤوليت بازرسي بدني و وسايل زائران در اين كشور بر عهده كارشناسان سازمان مهاجرت مي باشد. زائران پاكستاني مجاز هستند اجناسي را كه متنوع هم هستند با خود به عربستان انتقال دهند و آن ها را به فروش برسانند. اجناس مجاز، در ليست بلندبالايي گنجانده شده، در اختيار كارشناسان گمرك قرار مي گيرد. هنگام خروج زائران، اجناس همراه آنان را با ليست مذكور كه در رايانه ثبت شده، تطبيق مي دهند.
زائران پاكستاني هنگام ورود به كشورشان با محدوديت كمي در وارد كردن كالا مواجه هستند ولي مرسوم اين است كه هر زائر يك قلم كالاي بزرگ و الكترونيك مي تواند به همراه داشته باشد. آب زمزم، خرقه، خرما و برخي اجناس لوكس از جمله وسايلي است كه زائر پاكستاني به عنوان سوغات با خود به كشور مي آورد. زائر پاكستاني اگر اجناس غير ممنوعه بيش از اندازه با خود داشته باشد، فقط جريمه نقدي به آن تعلق مي گيرد و از اجناس در حد مجاز مبلغي دريافت نمي شود. بار زائر پاكستاني همراه خود او به مقصد مي رسد. ارز
--[176]--
زائران پاكستاني هيچ محدوديتي ندارد و متناسب با توانايي آنان است و دولت در اين زمينه هيچ يارانه اي نمي پردازد.
فرودگاه جده ـ حمل و نقل داخل عربستان:
مسؤولان امور حج پاكستان معمولاً هيچ مبلغي را در هنگام ورود زائر به جده، به مقامات سعودي نمي پردازند. زائران اين كشور حداقل يك و حداكثر سه ساعت در فرودگاه جده مي مانند و در اين مدت توسط مأموران دولت پاكستان از آنان پذيرايي به عمل مي آيد. وسيله انتقال به مدينه و يا مكه تنها اتوبوس است و در ميان راه، از زائران بهوسيله غذا، نوشابه و ميوه پذيرايي مي شود ولي سرانه اين پذيرايي مشخص نيست. دولت هيچ مسؤوليتي در قبال آمد و شد زائران در داخل شهرهاي مكه و مدينه ندارد و زائران خود در اين مورد اقدام مي كنند.
مسكن:
چند روز پيش از عزيمت زائران، منازل مورد نياز آنان توسط نمايندگان اعزامي از سوي سازمان حج و زيارت وزارت امور مذهبي پاكستان اجاره مي شود. دولت پاكستان در شهرهاي مكه و مدينه دفتر نمايندگي دائمي دارد كه در زمينه اجاره مسكن نيز اقداماتي را انجام مي دهد ليكن در موسم حج نيز افرادي به آنان ملحق مي شوند.
سرانه هزينه مسكن زائران پاكستاني از رقم ثابتي تبعيت نمي كند و هرساله با اندك تغيير مواجه است. زائران پاكستاني عموماً بعد از اداي مناسك حج به مدينه منوره مشرف مي شوند. نحوه اسكان زائران به اين صورت است كه در مكه مردان و زنان به صورت جداگانه در اتاق ها اسكان داده مي شوند. سليقه آنان نيز در موضوع توزيع، دخالت دارد.
براي زائران پاكستاني هتلي اجاره نمي شود بلكه آنان در طول سفر در مكه و مدينه از منازل و آپارتمان هايي كه با قيمت ارزان نيز اجاره مي شود استفاده مي كنند. بر همين اساس سعي مي شود اين منازل و آپارتمان ها حتّي الامكان نزديك حرمين باشد. مسؤولان اجاره، فرش و امكانات استراحت را از موجر دريافت مي كنند و براي تأمين وسايل ديگر خود اقدام مي نمايند. منازل اجاره شده به صورت 24 ساعته در اختيار
--[177]--
زائران است. هزينه اجاره منازل، در ابتداي اجاره به موجران پرداخت مي شود.
تداركات و تغذيه:
وضعيت تغذيه زائران پاكستاني در سفر، برنامه مدوّني ندارد و در طول سفر، زائران مسؤوليت تهيه غذاي خود را به عهده دارند و در انتخاب نوع غذا نيز آزادند و معمولاً غذاهاي ساده تهيه و گذران امور مي كنند. در طول سفر، از ميوه و چاي نيز بر اساس نيازي كه دارند استفاده مي كنند و حتي آب شرب مورد نياز خود را نيز از بازار مي خرند. مبلغ مورد نياز جهت تغذيه زائران در طول سفر، شايد از 100 ريال سعودي هم تجاوز نكند.
بهداشت و درمان:
زائران اين كشور دو روز قبل از سفر به عربستان، تحت معاينات پزشكي لازم قرار گرفته و نسبت به بعضي از بيماري ها واكسينه مي شوند. اين زائران در طول سفر تحت پوشش بيمه خدمات درماني قرار دارند و براساس همين حمايت، از همه نوع خدمات درماني و دارو و پزشك براي بيماري هاي عمومي برخوردار هستند ولي در قالب اين بيمه به آنان خدمات تخصصي ارائه نمي شود.
مسؤولان بهداشت و درمان پاكستان، مقدار كمي دارو از داخل كشور با خود به همراه مي برند و بقيه نيازهاي خود را از عربستان تهيه مي كنند. هزار نفر تحت عنوان نيروهاي خدماتي و درماني چند روز قبل از اعزام زائران از پاكستان به عربستان عزيمت و در دو شهر مكه و مدينه مستقر مي شوند و تا چند روز پس از خروج زائران پاكستاني در اين دو شهر اقامت دارند. آنان وظيفه دارند كه مشكلات بهداشتي و درماني زائران پاكستان را مرتفع نمايند و در صورتي كه به تخصص هاي بالاتر نياز داشته باشند، از امكانات پزشكي و بيمارستاني دولت عربستان بهره مي گيرند. علاوه بر همه اين ها در طول سفر و در موقع رفت و آمدهاي هوايي و زميني زائران و فرودگاه جده، از خدمات زائران پزشك نيز استفاده مي شود. در مكه و مدينه و منا و عرفات مراكز درماني با نيرو و امكانات مشخص مستقر مي شود.
زائران پاكستاني در آموزش هاي قبل از سفر و توسط كارشناسان بهداشتي،
--[178]--
دوره هاي آموزش خاصي را براي فراگيري مسائل بهداشتي و پيشگيري از بيماري ها طي مي كنند. هزينه اين آموزش در سر جمع هزينه كل زائر محاسبه شده و سرانه معمول مربوط به بهداشت و درمان هر زائر پاكستاني 500 روپيه است (كه كمتر از 10 دلار مي شود).
آموزش:
حجاج پاكستاني يك هفته قبل از سفر، تحت آموزش هاي فشرده بهداشتي و زيارتي قرار مي گيرند. اين آموزش ها توسط مقامات وزارت امور مذهبي پاكستان اعمال مي گردد. اين مقامات در مورد مسائل آموزشي، حتي مي توانند به مديران نيز دستور دهند. وظايف برخي از آموزش دهندگان در داخل كشور پايان مي يابد امّا تعدادي نيز در طول سفر، زائران را همراهي مي كنند و از طريق مديران كاروان ها ارتباط آموزشي خود را با آنان حفظ مي كنند. متولّي اصلي امر آموزش در پاكستان بخش سازمان حج وزارت امور مذهبي است. آموزش ها به صورت غيرمتمركز و محلي و منطقه اي است و در آن از امكانات رسانه اي كشور پاكستان نيز استفاده مي شود. علاوه بر آموزش هاي تئوري، برخي از جزوات و فيلم هاي آموزشي به صورت رايگان بين حجاج توزيع و برخي ديگر را نيز خود زائران از بازار تهيه مي كنند. هزينه آموزش نيز در سر جمع كلّي هزينه اي كه از زائران گرفته مي شود ديده شده است ولي داراي سرانه معيني نيست. دولت در زمينه هزينه هاي آموزشي زائران درحد كمي مساعدت مي كند.
تشكيلات:
دو هزار نفر توسط وزارت امور مذهبي پاكستان به عنوان نيروهاي بعثه انتخاب و در موسم حج به صورت متمركز به انجام وظايف مي پردازند. اين افراد وظايف اجرايي و هماهنگي دارند و در مكه و مدينه به صورت يكسان عمل مي كنند. خدمتگزاران به زائران از سازمان هاي مختلف دولتي و توسط وزارت امور مذهبي پاكستان انتخاب نمي شوند. اين افراد وضعيت ويژه اي ندارند ليكن بايد به كاري كه در حين سفر انجام مي دهند آشنايي داشته باشند. آنان تقريباً 35 روز در سفر هستند و در اين مدت زير نظر بخش سازمان حج وزارت امور مذهبي، وظايف خود را به انجام
--[179]--
مي رسانند و ارزيابي عملكرد آنان نيز توسط همين نهاد انجام مي شود. بعثه در طول حج به روش هاي مختلف با مجريان حج ارتباط دارد و اطلاع رساني منظمي هم براي زائران و مسؤولان
وجود دارد. زائران پاكستاني در طول سفر
از لباس هاي متحدالشكل استفاده نمي كنند.
نظارت و بازرسي:
از سوي سازمان حج وزارت امور مذهبي پاكستان، افرادي انتخاب مي شوند تا در طول سفر، مسائل اجرايي حج را كنترل كنند. اين افراد بايد در امور اجرايي حج كار كرده و امكان حضور 35 روز در عربستان را داشته باشند. آنان بر عملكرد مسؤولان اجرايي و كارگزاران امر حج نظارت مي كنند و گزارش هاي خود را به وزارت امور مذهبي پاكستان ارائه مي دهند. پيشنهادهاي اصلاحي اين افراد مورد بررسي قرار مي گيرد و در صورت مفيد بودن، در حج بعد به مورد اجرا، گذاشته مي شود. عملكرد مالي مجريان نيز به گونه اي توسط حسابرسان بخش سازمان حج و زيارت وزارت امور مذهبي كنترل مي شود.
منا و عرفات:
همان گونه كه پيش تر گفتيم، مقامات حج پاكستان هيچ تعهدي در قبال تأمين وسيله نقليه زائران ندارند و به همين دليل وسيله نقليه منا و عرفات نيز توسط خود زائران تأمين مي شود. چادرهاي منا و عرفات قبل ازورود زائران، توسط مديران اجرايي دريافت و طي دو روز توزيع مي شود. جاي هر زائر بستگي به وضعيت و ميزان همكاري دولت سعودي دارد.
وضعيت تغذيه زائران هنگام حضور در منا و عرفات از پيش تعيين شده است.
چادرهاي زائران پاكستاني در منا و عرفات شماره و كدگذاري مي شود و خيمه ويژه اي هم براي افراد و اشياي گمشده داير مي شود. مأموران پاكستاني راهنمايي زائران و بهويژه افراد كهنسال و بي سواد را بر عهده دارند و به علاوه از خدمات دولت سعودي نيز استفاده مي كنند. پاكستاني ها براي مكه و مدينه نيز از سيستم امدادرساني به گمشدگان برخوردار هستند.
چنانچه زائر پاكستاني در عربستان دنيا را وداع گويد، در همان جا جسدش را دفن مي كنند.
|