استفتاآت
به اهتمام محمد حسين فلاح زاده
در شماره 7 فصلنامه، تعدادي از جديدترين مسائل فقهي حج را كه از محضر مراجع بزرگوار تقليد حضرت آيت اللّه العظمي اراكي ـ دام ظلّه ـ و حضرت آيت اللّه العظمي گلپايگاني ـ قدس سره ـ استفتاء شده بود، تقديم خوانندگان گرامي گرديد، ولي در شماره 8 موفق به انجام اين وظيفه نشديم، بدان سبب كه پاسخ برخي از سؤالهايي كه به محضر مراجع بزرگ، تقديم شده بود به دستمان نرسيد. خوشبختانه پس از انتشار آن شماره، تعدادي از مسائل فقهي حج، كه از محضر مبارك امام خميني ـ قدّس سرّه ـ سؤال شده و دفتر استفتاي ايشان به آنها پاسخ داده بود، به دستمان رسيد كه در مجموعه استفتاآت الحاقي به مناسك ايشان، چاپ نشده است.
لذا با افزودن چند استفتاي ديگر، كه مرجع عاليقدر حضرت آية الله العظمي اراكي ـ مدّظله ـ به آنها پاسخ گفته اند، تقديم شما خوانندگان عزيز مي گردد.
اميدواريم كه در شماره آينده، با دستيابي به پاسخ سؤالهايي كه در حج سال گذشته، از نمونه هاي مختلف پيش آمده، بخشي از فصلنامه را به اين امر مهم اختصاص دهيم و اين نكته بر كسي پوشيده نيست كه هر ساله در حج، با گذشت زمان و تغيير مكاني مواقف حج،
مصاديق نويني پديد مي آيد كه دستيابي به احكام شرعي آنها، ارتباط با مراجع بزرگوار تقليد را مي طلبد و شايسته ترين شيوه اين ارتباط استفتا از احكام آن مصاديق و چاپ و نشر آنهاست، تا آنان كه در سال جديد براي انجام مناسك حج عازم بيت اللّه الحرام هستند، به مشكلي دچار نشوند و با وقوف كامل بر وظيفه شرعي خود، اعمال را بطور صحيح به پايان ببرند و از بركات معنوي آن نيز بهره مند شوند، و به فرموده امام خميني ـ ره ـ : «رسيدن به مراتب معنوي حج، جز با عمل دقيق و مو به موي اعمال و مناسك ميسّر نخواهد بود».
بار ديگر از كليه افرادي كه استفتاآتي را در اختيار دارند كه تاكنون به چاپ نرسيده، جهت استفاده از آن در اين فصلنامه تقاضا داريم، يك نسخه از آن را براي ما به نشاني تهران، خيابان آزادي، سازمان حج و زيارت طبقه دوم، معاونت آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظم رهبري بفرستند و از پاداش اخروي اين عمل خير بهره مند شوند.
س 1 ـ در حال احرام عمره تمتع، مي توان قبل از انجام عمره، طواف مستحبي انجام داد؟
(امام خميني ـ قدس سره ـ): احتياطاً ترك نمايد.
س 2 ـ كسي كه قرائت حمد و سوره اش صحيح نيست، مي تواند نيابت در حج را بپذيرد؟
(امام خميني ـ قدس سره ـ): نمي تواند نايب شود.
س 3 ـ زني كه قبل از احرام مي دانسته طبق عادت ماههاي قبل، ده روز خون حيض مي بيند و قبل از احرام حج نمي تواند عمره تمتع را بجاي آورد، و نمي دانست بايد به نيت حج افراد محرم شود و يا مي دانسته ولي ناسي يا غافل بوده و نيت احرام عمره تمتع كرده است، وظيفه اش چيست، آيا محرم است يا خير؟ و در همين مسأله اگر عليرغم عادت ماههاي قبل، قبل از ده روز پاك شد، آيا مي تواند با همان احرام، عمره تمتع بجا آورد يا خير؟
(امام خميني ـ قدس سره ـ): احرام او صحيح است و اگر پاك شد با همان احرام بايد عمره تمتع انجام دهد.
س 4 ـ كسي كه تصميم قطعي داشته وقتي به حجرالأسود مي رسد طواف را شروع كند و فكر مي كرد بايد نيت را اول حَجرالاسود به زبان بياورد و چون نتوانست، تصميم گرفت كه اين دور را رها كند و از دور بعدي طواف را شروع كند و بعد از آن نماز طواف را هم خواند و بقيه اعمال عمره را بجا آورد، وظيفه اش چيست آيا بايد طواف را اعاده كند؟
(امام خميني ـ قدس سره ـ): چنانچه از اول حجرالأسود نيت نكرده و در دور بعد نيت كرده طواف او صحيح است و اگر نيت كرده و مقداري رفته با نيت، و رها كرده طواف اشكال دارد و بايد طواف را اعاده نمايد.
س 5 ـ كسي كه معذور از طواف است و مي بايست نايب بگيرد، مي تواند يك نفر را براي طواف و ديگري را براي نماز آن نايب بگيرد؟
(امام خميني ـ قدس سره ـ): نمي تواند.
س 6 ـ زني كه احتمال مي دهد خون حيض ببيند و نتواند داخل مسجدالحرام شود، مي تواند براي عمره مفرده مستحبي محرم شود؟ و اگر خون ديد براي طواف و نماز نايب بگيرد؟ و همچنين مريضي كه احتمال مي دهد نتواند اعمال عمره مفرده را انجام دهد؟
(امام خميني ـ قدس سره ـ): اشكال ندارد و چنانچه وظيفه او نايب گرفتن شد، عمل به وظيفه نمايد.
س 7 ـ زنها و افرادي كه از رمي در روز معذور هستند ولي در شب مي توانند رمي كنند، آيا رمي در شب بر آنها متعين است يا مخيّرند بين آن و نايب گرفتن؟
(امام خميني ـ قدس سره ـ): مخيّرند.
س 8 ـ اگر مردي كه مي تواند در روز رمي كند، براي رمي زني هم نايب شده باشد، مي تواند رمي آن زن را در شب انجام دهد؟
(امام خميني ـ قدس سره ـ): نمي تواند و بايد رمي در روز انجام دهد.
س 9 ـ كسي كه از منا برگشته و هنوز اعمال واجب مكه را انجام نداده، مي تواند طواف مستحبي انجام دهد؟
(امام خميني ـ قدس سره ـ): احتياطاً ترك نمايد.
س 10 ـ آيا موالات بين طواف نساء و نماز آن، با اعمال قبل آن، شرط است و يا اين كه فصل طويل بلامانع است؟
(امام خميني ـ قدس سره ـ): فصل طويل مضر نيست.
س 11 ـ تأخير عمره مفرده در حج اِفراد، تا چه وقتي باعذر جايز است؟
(امام خميني ـ قدس سره ـ): بايد مبادرت نمايد عرفاً و تأخير به مقداري كه مسامحه و تهاون لازم آيد جايز نيست.
س 12 ـ آيا كسي كه قصد انجام عمره مفرده يا تمتع دارد مي تواند از مدينه به مسجد شجره برود و در آنجا محرم شود سپس به مدينه برگردد و با هواپيما به جده رفته و از آنجا به مكه برود؟
(آية اللّه اراكي): مانع ندارد ولي استظلال محرم در روز حرام است و كفاره دارد.
س 13 ـ كسي كه تمام شرايط استطاعت را دارد ولي پول قرباني را ندارد، آيا بايد حَجّة الاسلام بجا آورد و بدل قرباني روزه بگيرد و يا مستطيع نمي باشد و حج مستحبي بجا آورد؟
(آية الله اراكي): مستطيع است و پول هدي جزء استطاعت نيست.
س 14 ـ شخصي در ماههاي حج به مدينه رفته و شرايط استطاعت را داراست ولي مقررات اداره اي كه در آن مشغول به كار است، به وي اجازه ماندن تا ايام حج را نمي دهد، و بايد به ايران برگردد، آيا بايد بماند و حَجة الاسلام بجا آورد و يا با منع اداري استطاعت براي او حاصل نيست، و در صورتي كه با اصرار و درخواست و گرفتن مرخصي بدون حقوق به وي
اجازه مي دهند، آيا واجب است اقدام كند و تا ايام حج بماند و حَجّة الإسلام بجا آورد يا واجب نيست؟
(آية اللّه اراكي): اگر ماندن در مدينه تا ايام حج، موجب اخلال به شغل او نمي شود و رجوع الي الكفايه اش از بين نمي رود، بايد بماند و حج واجب خود را بجا آورد ولي اگر ماندن و مخالفت با مقررات اداري موجب اخلال به شغل او است و راه ديگري هم براي جبران ندارد و قهراً رجوع الي الكفايه اش از بين مي رود، در اين صورت مستطيع نيست و با اصرار مرخصي گرفتن چون تحصيل استطاعت است وجوب ندارد، مخصوصاً اگر مرخصي گرفتن حرجي باشد و اگر مرخصي را گرفت استطاعت حاصل شده است و حج واجب است.
س 15 ـ آيا اذن زوج براي رفتن زوجه به حج، براي نذر احرام قبل از ميقات هم از آن باب كه «اذن به شئ اذن به لوازم آن است» كافي است و يا بايد جداگانه اذن بگيرد؟
(آية الله اراكي): اذن به حج، اذن به نذر نيست و اذن صريح لازم دارد.
س 16 ـ اگر يكي از حجاج يا اعضا يا كاركنان كاروان، نماينده و وكيل تعدادي از حجاج شده كه قرباني آنها را برايشان ذبح كند و براي انجام اين كار به قربانگاه رفت و بدين جهت از انجام رمي جمره در روز دهم ذيحجه بازماند، آيا مي تواند در روز عيد بجاي خودش قرباني نمايد و حلق يا تقصير نموده و از احرام بيرون آيد و روز بعد رمي جمره عقبه را قضا نمايد؟ يا بايد براي حفظ ترتيب، اين دو عمل را نيز تا روز بعد به تأخير بياندازد؟
(آية الله اراكي): در فرض مزبور وكالت از حجاج براي انجام ذبح عذر محسوب نمي شود و بايد اول رمي جمره را كه واجب خودشان ]خودش[ است انجام دهد ولي اگر قبل از استطاعت اجير شده باشد كه تمام روز دهم را در قربانگاه باشد جزء معتذرين محسوب شده و ذبح و حلق يا تقصير قبل از رمي مانعي ندارد و قضاي رمي را روز يازدهم قبل از رمي يازدهم انجام دهد و مراد از استطاعت بعد از اجاره استطاعتي است كه از اجاره حاصل شده باشد.
س 17 ـ سازمان حج و زيارت براي انجام خدمت مورد نياز حجاج، با افرادي; مثلاً ذابحين، كه وظيفه ذبح در كشتارگاههاي صنعتي را بر عهده دارند يا افرادي كه وظيفه امداد حجاج و گمشدگان را در روز عيد برعهده دارند، اجازه مي دهد حج تمتع انجام دهند، به شرطي كه از نيمه شب روز دهم ذيحجه تا غروب عيد قربان براي انجام وظيفه در اختيار سازمان حج و زيارت باشند، به فرض اين كه محل كار آنها در سرزمين منا يا وادي محسِّر باشد. آيا آن شرط موجب مي شود كه اولاً فرد مجبور باشد در مشعرالحرام وقوف اضطراري كند و ثانياً رمي جمره عقبه خود را در عيد قربان انجام ندهد و قضاي آن را به روز بعد موكول كند، ليكن فرصت لازم براي انجام ذبح قرباني و انجام حلق و يا تقصير وخارج شدن از احرام را دارند.
آيا آن افراد با اين شرط و اطلاع از معاذير و تبعات آن، مي توانند براي عمره تمتّع محرم شوند و حج تمتع خود را انجام دهند؟
(آية الله اراكي): اگر افراد مذكور استطاعت داشته اند و اين قرارداد بعد از استطاعت واقع شده، اين قرارداد مشروعيت ندارد و بايد به وظيفه خود عمل كنند و اگر مستطيع نبوده اند و اين كار قبل از استطاعت انجام گرفته كه بين الطلوعين روز دهم را در غير مشعر باشند و تمام روز دهم را در غير محل رمي جمره باشند با توجه به اين كه قدرت بر انجام اعمال حج را دارند حج آنان صحيح و از حجّة الإسلام كفايت مي كند و مراد از استطاعت، استطاعتي است كه از اجاره حاصل شده باشد.
س 18 ـ آيا در اعمال روز عيد قربان، ترتيب شرط است و آيا مي توان قرباني را قبل از رمي جمره عقبه انجام داد، براي معذور و غيرمعذور چه حكمي دارد؟
(آية الله اراكي): وجوب ترتيب در اعمال مني تكليفي است نه شرطي.
س 19 ـ با توجه به اين كه ذبح قرباني در منا به سبب برخي مشكلات امكان ندارد، ذبح آن در مسلخهاي جديد كه يكي در وادي معيصم و ديگري در وادي محسِّر واقع است چه حكمي دارد؟
(آية اللّه اراكي): با فرض عدم تمكن از ذبح در مني ولو با تأخير از روز عيد، ذبح در
مسلخ هاي جديد مانعي ندارد. و قيد مني به واسطه تعذّر ساقط مي شود.
س 20 ـ اكنون در نماز جماعت مكه و مدينه، پس از ركوع ركعت دوم نماز صبح، و سوم نماز مغرب، امام جماعت قنوت مي خواند و پس از هر بند از دعاي قنوت مأمومين «آمين» مي گويند، تكليف شيعيان در اين خصوص چيست آيا مي توانند «آمين» بگويند؟
(آية اللّه اراكي): آمين گفتن لازم نيست و مي تواند آهسته خودش ذكر خدا بگويد.
|