ميقات حج
سال اول شماره اول پاييز 1371
مسـائل اجرايي حـج
به منظور آگاهي و اطلاع بيشتر خوانندگان عزيز از دستگاه اجرائي سازمان حج و زيارت، مصاحبه اي را با برادر محمد حسين رضائي مسئول محترم سازمان حج و زيارت، ترتيب داديم كه ذيلاً از نظرتان مي گذرد:
س: با تشكر از جنابعالي كه در اين مصاحبه شركت نموديد، لطفاً درباره وظايف اصلي سازمان حج توضيحاتي بفرماييد.
ج: بسم الله الرحمن الرحيم، وظايف اصلي سازمان حج و زيارت عبارت است از: نظارت و هدايت و اداره امور مربوط به حج و تورهاي زيارتي و خروجي و هيئتهاي سرپرستي و راهنمايان، ايجاد تأسيسات و ارائه خدمات در جهت تأمين رفاه زائران خانه خدا، اعتاب مقدسه، اماكن مذهبيِ داخل و خارج كشور. توجه به روابط مذهبي با ساير كشورهاي مسلمان و مجامع اسلامي و بين المللي از طريق برنامه ريزيهاي لازم و تحكيم مباني ارزشهاي اسلامي و شناساندن تحولات ناشي از انقلاب اسلامي ايران.
برنامه ريزي ميان مدت و بلند مدت در زمينه ثبت نام، انتخاب، اعزام، تغذيه اسكان و تهيه و تأمين ساير امور رفاهي و بهداشتي و خدماتي داوطلبان عزيمت به حج عمره، عتبات مقدسه در كشورهاي عراق، سوريه و ديگر كشورهاي اسلامي.
برنامه ريزي و پيش بيني هاي لازم در خصوص تشويق و ترغيب و نظارت بر ايجاد زائر سرا و هتل در شهرهاي مبادي ورودي و خروجي حجاج و زائران و همچنين فراهم نمودن كليه امكانات رفاهي و خدماتي در اماكن مذكور.
ايجاد دفاتر نمايندگي امور حج و زيارت در ساير كشورهاي اسلامي به منظور بر قراري ارتباط و تبادل نظر و همفكري و همكاري با واحدهاي حج و زيارت آن كشورها به منظور دستيابي به اهداف و نظرات مشترك در امور اجرايي مراسم عبادي ـ سياسي حج و همچنين بررسي و مطالعه و گسترش فعاليتهاي برون مرزي و جلب مسلمانان ساير كشورهاي اسلامي جهت زيارت و ديدار از اماكن مقدسه و متبركه در كشور جمهوري اسلامي ايران از طريق برقراري و اجراي تورهاي زيارتي در ايران.
به كارگيري منابع ماليِ سازمان حج و زيارت در زمينه تهيه و اجراي طرحها و پروژه هاي اقتصادي از طريق مشاركت و سرمايه گذاري در احداث و يا خريد هتل زائر سرا و مهمانسرا در شهرهاي داخل و خارج كشور كه اماكن زيارتي دارند. مطالعه و بررسي و ايجاد سرويس حمل و نقل زميني و هوايي و خريد وسايل ترابري مورد نياز و همچنين مشاركت در امور با زرگاني مربوط به تهيه و تأمين ابزار و وسايل و مواد غذايي مورد نياز اداره امور زائران ايراني در خارج از كشور و زوّار ساير كشورهاي اسلامي در ايران.
گسترش فعاليتهاي صندوق رفاه حجاج و زائران در زمينه خدمات رفاهي، بهداشتي، درماني، انواع بيمه و گسترش ساير تسهيلات لازم براي حجاج و زائران.
ايجاد و راه اندازي و بهره برداري از سيستم كامپيوتري در جهت بالا بردن سطح كارآيي و سرعت بخشيدن به كليه امور مربوط به حج و زيارت.
بررسي و تحقيق و جمع آوري اطلاعات لازم در مورد سرپرستان كاروانهاي حج و زيارت و انتخاب افراد واجد شرايط جهت سرپرستي امور حجاج و زائران.
صدور اجازه نامه، جهت مديران و سرپرستان كاروانهاي حج، عمره و اعتاب مقدسه زيارتي و نظارت دقيق بر فعاليت آنها.
ايجاد هماهنگي در برنامه هاي مربوطه
به منظور حسن انجام وظايف محوله با ساير سازمانهايي كه فعاليت آنان بنحوي مربوط به حج و زيارت مي شود.
نظارت بر انجام امور مربوط به وصول و ايصال ماترك زائران متوفي در خارج از كشور.
س: انگيزه تفكيك سازمان حج از سازمان اوقاف چه بود و روندكار پس از تفكيك به نظر شما چگونه بوده است.
ج: نگاه اجمالي به تاريخچه سازمان حج و زيارت مشخص مي كند كه تاكنون جايگاه اجرايي آن چند نوبت تغيير كرده است، زماني وابسته به شهرباني، زماني به وزارت كشور و مدتي نخستوزيري و بالاخره اوقاف و وزارت ارشاد بوده است.
پس از پيروزي انقلاب اسلامي با توجه به حساسيت و توجه خاصي كه براي امر حج مطرح بوده است گستردگي كار و كثرت داوطلبان سفرهاي زيارتي بخصوص حج، لازم بود كه جهت برنامه ريزي و بررسي و نظارت بر حسن اجراي امور ارگاني خاصي مسؤوليت آن را به عهده مي گرفت. هم اكنون كليه اين وظايف به عهده سازمان حج و زيارت محول گرديده است كه به علت خاص بودن وظايف دستورالعملهاي آن، به صورت مستقل اجراي امور را به عهده دارد.
س: مشكلات عمده حج از لحاظ انتقال زوار از ايران به مكه و مدينه و نيز تداركات و خدمات رفاهي در عربستان تاكنون چه بوده است و براي آنها چه اقداماتي صورت گرفته است.
ج: در خصوص تداركات حج در گذشته، مواد غذائي و مصرفي حجاج به وسيله خود مديران كاروانها تهيه مي شد; اين كار دو اشكال اساسي داشت: اول اينكه موادِ تهيه شده در كاروان ها از نظر كمي و كيفي اختلاف فاحشي داشت. ثانياً چون خريد توسط مسؤولين كاروان ها به صورت روزانه انجام مي شد مبالغ هنگفتي بابت كالاهاي خريداري شده پرداخت مي گرديد لذا سازمان تصميم گرفت تهيه ما يحتاج كاروانها را به صورت كلان و يكجا از بين بهترين مواد موجود تأمين و به صورت مساوي بين كاروانها تقسيم كند. كه در نتيجه اين اقدام، ضمن صرفه جويي فراوان ارزي، پذيرايي در كاروان ها با مواد غذايي يكسان انجام مي گيرد.
مسكن حجاج هم وضعي شبيه تداركات مواد غذايي و مصرفي داشت; در گذشته تعدادزيادي از مسؤولين كاروانها، جهت اجاره محل اقامت زائرين، به عربستان مي رفتند و بطور همزمان وارد بازار استيجار منازل مي شدند و با ايجاد رقابت موجب بالا رفتن قيمت ها مي شدند و بسيار اتفاق
مي افتاد كه يك ساختمان، چند بار توسط واسطه ها دست به دست مي گرديد و در نهايت با مبلغ گزافي توسط مسؤولين كاروانهاي ايراني اجاره مي شد. و از طرف ديگر در خيلي از منازل استيجاري، حداقل امكانات لازم را جهت اقامت زائرين نداشت علي رغم پرداخت هزينه سنگين ساختمانهاي نا مطلوبي را اجاره مي كردند. سازمان به منظور حل اين معضل، از اجاره فردي ساختمانها جلوگيري كرد و هيئتهايي را جهت اجاره منازل در مكه معظمه و مدينه منوره از بين افراد مجرب انتخاب كرد و با صدور دستورالعمل هاي لازم و تعيين حداقل استانداردهاي مورد قبول، جهت اجاره ساختمان هاي مورد نياز زائرين ايراني به عربستان اعزام نمود. هيئت هاي مذكور همه ساله ضمن رعايت دقيق ضوابط تعيين شده، بهترين منازل موجود را با حداقل قيمت، اجاره كردند. كه در اثر اجراي اين برنامه، ضمن صرفه جوييِ مبالغ هنگفتي ارز، در بهبود كيفي منازل حجاج اثرات مطلوبي داشته است.
سازمان به منظور ارائه خدمات درماني و بهداشتي مطلوب به زائران، ساليانه اقدام به اعزام 750 نفر نيروي متخصص و تأسيس 4 بيمارستان و 28 در مانگاه مجهز در مدينه، مكه عرفات و مني مي كند كه علاوه بر زائران ايراني در مراسم حج، تعداد قابل توجهي از زائران ساير كشورهاي مسلمان به مراكز درماني ايران مراجعه مي نمايند.
همچنين سازمان حج و زيارت به منظور جلوگيري از گم شدن زائرين و نيز راهنمايي زائران گمشده به كاروانهاي خود در مكه، مدينه، عرفات، مشعر و مني، گروه امداد گمشدگان ـ كه آموزشهاي لازم را مي بينند ـ تشكيل داده و در طول شبانه روز آماده كمك به هموطنان زائر خود مي باشند. سازمان، جهت راهنمايي زائران، اقدام به تهيه تابلوهاي راهنما و پرچم جمهوري اسلامي ايران و آرم پشت چادري خواهران كرده است كه وسايل مذكور، به مديران تحويل مي گردد تا پس از ثبت مشخصات كاروانِ خود، مورد استفاده قرار دهند.
چون در دوران فترت سه ساله حج، اغلب تشكها و بالشهاي كاروان ها فرسوده وغير بهداشتي شده بود سازمان در سال جاري به تعداد زائران، پتو و بالش از كارخانجات داخلي تهيه كرده و جهت استفاده زائران در اختيار كاروانها قرار داده است. علاوه بر اقلام فوق، سازمان در سال جاري مانند سنوات گذشته به هر يك از زائرين يك عدد ساك دستي اهداء كرد.
عمده مشكلات حمل و نقل حجاج از ايران به عربستان به شرح زير است:
1 ـ كمبود امكانات ترابري هوايي، مخصوصاً هواپيماهاي بدنه وسيع كه عامل مؤثري در تسريع و كاهش طول سفر حجاج از ايران به عربستان خواهد بود.
2 ـ كمبود فرودگاههاي بين المللي و قابل استفاده هواپيماهاي بدنه وسيع و كمبود نيروي انساني متخصص و سالن و وسايل و امكانات فرودگاهي جهت توسعه و افزايش مراكز انتقال حجاج از ايران به عربستان كه در حال حاضر از 6 مركز تهران، مشهد، شيراز اصفهان، تبريز و كرمان اين انتقال انجام مي شود.
3 ـ عدم قبول مقامات عربستان سعودي در ورود و خروج هواپيماهاي حجاج در فرودگاه مدينه منوره كه در صورت قبول از دوباره كاري و خستگي سفر زميني حجاج مخصوصاً حجاج كهنسال ما جلوگيري مي كرد.
4 ـ قديمي بودن مدل اتوبوسهاي سرباز (بدون سقف) و اتوبوسهاي مسقف بعضي از شركتهاي اتوبوسراني عربستان سعودي كه مجموعه آنها تحت عنوان «نقابه» سرويس مي دهند.
اهم اقدامات رفاهي و رفع مشكلات حمل و نقل هوايي و زميني به شرح زير است:
1 ـ تلاش و همكاري با هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران در فراهم آوردن زمينه حداقل اجاره هواپيماهاي بدنه وسيع و افزايش ناوگان هوايي عمليات حج.
2 ـ كمك و همياري با سازمان هواپيمايي كشوري در ساختن ترمينالهاي مخصوص حجاج در كنار ترمينالهاي موجود و برگزاري جلسات هماهنگي در ايجاد امكانات لازم براي توسعه فرودگاههاي كشور تا ان شاءالله در آينده تعداد مراكز انتقال حجاج افزايش يابد.
3 ـ مذاكرات و مكاتبات مكرر با مقامات سياسي و كشوري و هواپيمايي عربستان سعودي در راه رفع مشكلات فرودگاه بين المللي مدينه براي پذيرش و اعزام حجاج ايران.
4 ـ پافشاري و اصرار در حذف اتوبوسهاي قديمي و جايگزيني اتوبوسهاي نو و آخرين سيستم توسط شركتهاي اتوبوسراني طرف قرارداد ما در عربستان سعودي.
5 ـ فراهم كردن امكانات تغذيه و استراحت موقت در فرودگاه جده در هنگام ورود و خروج حجاج محترم.
6 ـ فراهم كردن امكانات رفاهي و پزشكي و حمل و نقل شهري در مراكز انتقال حجاج با كمك عزيزان سازمان هواپيمايي كشوري وهواپيمايي جمهوري اسلامي و كليه
ارگانهاي مستقر در فرودگاههاي بين المللي كه در حال حاضر مركز انتقال حجاج هستند.
س: با توجه به كثرت متقاضيان زيارت بيت الله الحرام چه اقداماتي براي افزايش تعداد حجاج ايراني انجام گرفته است و آيا امكان افزايش آن در سالهاي آينده وجود دارد.
ج: همان طوري كه مي دانيد چندين سال است كه عربستان، محدوديتي را از نظر تعداد حجاج قائل شده است و علت را طرح توسعه حرمين شريفين اعلام كرده است و چنين اظهار مي دارد: چون تعداد بيشماري از منازل اطراف حرمين خراب شده است لذا منزل كافي براي اسكان زائران در شهرهاي مكه و مدينه وجود ندارد و احتياج به زمان است كه به جاي ساختمانهاي قديمي در مناطق جديدتر و مقداري دورتر از حرم ساختمان جديد ايجاد شود.
در اين رابطه يك مهلت 5 ساله را تعيين كرد كه در سال جاري اين مهلت خاتمه يافت، ليكن عربستان به قول خود وفا نكرد، در اين باره چندين مذاكره طولاني با وزير حج عربستان داشتم و در نهايت منجر به آن شده كه طي نامه اي، تعداد حجاج باقيمانده ايراني و اينكه چند سال در نوبت انتظار مي كشند و در خواست ايران در رابطه تعداد سهميه هر سال به وزير حج منعكس شود تا عيناً به شاه سعودي (ملك فهد) ارائه دهد
نامه اي از طرف ما طي شماره 26958/500 مورخ 29/11/70 به وزير حج سعودي منعكس شد كه در اين نامه به موارد زير اشاره شده است:
1 ـ 700 هزار نفر زائر ايراني كه در سال 63 ثبت نام كرده اند همچنان در انتظار نوبت هستند.
2 ـ از سال 63 تاكنون هيچ گونه در خواست جديدي نپذيرفته ايم، مضافاً اينكه جمعيت ايران با ضريب رشد بالايي كه دارد حدود شصت ميليون نفر است.
3 ـ بيشترين سرمايه گذاري نيروي انساني براي زائران از طرف كشور ما انجام مي شود كه به تعداد بسيار زيادي از مشكلات شما را كم مي كند، به طوري كه زائر ايراني هيچ گونه مراجعه اي به واحدهاي شما ندارد; يعني هيچ گونه نيرويي براي سرويس دهي به زائر ايراني صرف نمي كنيد، اين نيروها كه عبارتند از: نيروهاي ستادهاي جده، مكه و مدينه، امدادگران گروه پزشكي و درماني، مديران، معاونين، آشپزها، آبدارچي، مأمور پذيرائي، روحاني و... كه حدود 15 درصد سهميه 115 هزار نفري سال جاري ما را نيروهاي خدماتي تشكيل مي دادند، بنابراين ما فقط يكصدهزار نفر زائر به عربستان مي فرستيم.
اما تاكنون هيچ گونه پاسخ مثبتي به خواسته هاي ما نداده اند و نمايندگي ما در جده شديداً پي گيرِ اين موضوع است و از طريق وزارت خارجه هم اقداماتي صورت گرفته است.
|