آسیب­های بعد از سفر حج
آسیب­های بعد از سفر حج اعمال و افعال، هم مانند افراد و اشیاء در معرض عوارض و آسیب­ها می­باشند و هر چه عمل مرغوب تر و کالا محبوب تر باشد، دزد و خطر و آسیب آن هم بیشتر خواهد بود. از جمله اعمال مثبت و سازندة انسان، حج و زیارات و عبادات می‌باشن
<?xml:namespace prefix = v ns = "urn:schemas-microsoft-com:vml" /><?xml:namespace prefix = w ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:word" />آسيبهاي بعد از سفر حج <?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
اعمال و افعال، هم مانند افراد و اشياء در معرض عوارض و آسيبها ميباشند و هر چه عمل مرغوب تر و كالا محبوب تر باشد، دزد و خطر و آسيب آن هم بيشتر خواهد بود.
از جمله اعمال مثبت و سازندة انسان، حج و زيارات و عبادات ميباشند كه اين خود آسيب‌هائي قبل از عمل و حين عمل و بعد از عمل آنها را تهديد ميكنند، زيرا اعمال خير و كارهاي مفيد، مثل افراد و اشياء قيمتي و مفيد و مؤثر، مراقبت و حراست بيشتري نياز دارند. چونكه كار مفيد، انجامش آسانتر است از حراست و حفاظت از آن، زيرا انجام عمل، موقت و محدود ميباشد ولي حراست و حفاظت آن دائمي و گسترده خواهد بود، همچنان كه كاشتن نهالي، آسانتر است از مراقبت و حراست آن تا رسيدن به ثمر و ميوه!!
عمل حج و زيارت معصومين مدفون در مدينه منوره نيز از اين قانون مستثني نبوده و آسيبها و خطراتي اين عبادت بزرگ را تهديد كرده و آن را پوك و بياثر ميكند، كه به بعضي از آسيبها و خطرات اشاره ميشود:
1ـ عجب و از خود راضي بودن و اعتماد به عمل خوب خود كردن و اطمينان به حج و زيارت خود داشتن! و خود را نسبت به ديگران كه موفق به اين عبادت بزرگ نشدهاند، يك سر و گردن برتر ديدن! كه اين خود آسيب خطرناكي بوده كه مناسك و زيارت را از محتوا خالي و پوك كرده و ضد ارزش ميشود و انساني كه به مرض عجب گرفتار شود مطابق روايات اسلامي به حماقت و نقيصة عقل و سخط و بغض خلق و خالق گرفتار خواهد شد و نيز مرض عجب انسان را از كار خير توقف داده و به كم قانع كرده و خود را بر ديگران ترجيح داده و به مرض تفاخر و غرور گرفتار ميكند!
و بنا بر فرمايش امام علي (ع) مرض عجب مانع رشد وموجب فساد عقل ميگردد و حضرت امام صادق (ع) ميفرمايد: من دخله العجب هلك[1]
«كسي كه مبتلاء به عجب شود هلاك ميگردد!» و نيز حضرت از قول شيطان ميفرمايد: وقتي بني‌آدم مبتلا به سه مرض شدند، هر عمل خيري كه انجام دهند باكي ندارم زيرا مورد قبول قرار نميگيرند:
1ـ كسي كه عمل خوب خود را زياد پندارد!
2ـ كسي كه گناهانش را فراموش كند!
3ـ و كسي كه مبتلا به عجب و خودپسندي ميشود!
قال الصّادق (ع) : قال ابليسلعنة الله عليه لجنوده: اذا استكملت من ابن آدم في ثلاث لم ابال ماعمل، فانه غير مقبول منه: اذا استكثر عمله و نسي ذنبه، و دخله العجب[2]
شخصي كه به عمل خيري موفق شد مثلاً حج انجام داد در مراجعت از اين سفر روحاني و معنوي، بايد مراقب خود باشد كه به مرض عجب گرفتار نشود و خود را نسبت بكسي كه به حج نرفته، برتر و بالاتر نداند و ديگران را با نگاه تحقيرانه ننگرد و خود را تافتة جدا بافتهاي نپنداشته، و توقع بزرگي نداشته !!
2ـ دوّمين آسيبي كه پس از مراجعت، ممكن است حاجي و زائر، گرفتار شود مرض رياء ميباشد، گر چه رياء بعد از عمل موجب بطلان عمل نخواهد شد ولي مرض رياء هر گونه كه باشد، عمل مثبت معنوي و روحاني را از خاصيت انداخته و يا زمينه انحراف را فراهم كرده و يا ارزش عمل مثبت را كم ميكند!
كه رسول اكرم(ص) ميفرمايند: خداوند عملي كه در آن ذرهاي رياء باشد قبول نميكند.
... انّ الله لا يقبل عملاً فيه مثقال ذرّة من رياء[3]
و نيز فرمودهاند: من بر امّتم از شرك اصغر خوف دارم كه همان رياء باشد.[4]
و امام علي (ع) ميفرمايند: چه قبيح و زشت است براي انسان كه باطن او عليل و ظاهرش جميل و زيبا باشد... "ما اقبح بالانسان باطناً عليلاً و ظاهراً جميلاً[5]
3ـ سوّمين خطر و آسيبي كه حاجي و زائر را تهديد ميكند سُمعه ميباشد ؛ به اين معني كه انسان عمل خيري را انجام ميدهد بجهت اينكه بگوش ديگران برسد و نام او بر سر زبانها افتد و او را تعريف و تمجيد كنند و در نتيجه شهرت و موقعيتي و... را در جامعه كسب كند كه اين خود نيز از شاخههاي نفاق و رياء ميباشد كه انگيزه، غير خدائي بوده و كه با عبادت و عمل معنوي خود پل زده براي رسيدن به دنياي خود...!!
كه رسول اكرم6 ميفرمايند: آفت دين هواي نفس است و آفت عمل ترك اخلاص خواهد بود.
آفة الدّين الهوي ـ و آفة العمل ترك الاخلاص[6]
و نيز امام علي (ع) ميفرمايند: آفت و فساد دين دنياطلبي ميباشد.
«فساد الدّين الدّنيا»[7]
و نيز ميفرمايند: دين خود را با دنيايت حفظ كن تا سود ببري! و دين خود را فداي دنيايت نكن كه خسارت خواهي ديد!
ـ و صُن دينك بدنياك تربحهما و لاتصن دنياك بدينك فتخسرهما[8]
4ـ از جمله آسيبهاي تهديدگر حج و زيارات كه بعد از عمل ممكن است عمل خير را فاسد و ضايع كند، گناهاني است كه گاهي در هنگام استقبال از زائر اتفاق ميافتد و بعمل ميآيد مثل بدحجابي‌ها بعضي از استقبال كنندة زائر و يا اختلاط زن و مرد نامحرم كه اثرات معنوي و روحاني اين سفر را تحت‌الشّعاع خود قرار ميدهد و گاه نيز زائر تازه وارد هم از امر بمعروف و نهي از منكر زباني خودداري مي كند.
5 ـ از جمله آسيبهاي بعد از مراجعت از حرمين شريفين ، بياعتنائي و يا كم اهميت جلوه دادن نماز است. مگر نه اين است كه فلسفة تأسيس كعبه و حج اقامه نماز و حفاظت و حراست از فرهنگ نماز ميباشد!!؟
ربنّا اّني اسكنت من ذرّيتي بواد غير ذي زرع عند بيتك المحّرم ليقيموا الصّلاه...[9]
و الّذينهم علي صلواتهم يحافظون[10]
همچنين هواپيمائي جمهوري اسلامي نيز بايد ساعات پرواز ها را به گونه اي تنظيم كند كه با اوقات نماز به ويژه نماز صبح تداخل ننمايد.
6ـ از آسيبهاي پس از مراجعت حاجي ، ميتوان اسراف و تبذير نعمتها را نام برد كه در مهماني ها و تالارها و مخصوصاً چشم و هم چشميها و خرجهاي سنگين و وليمههاي پر خرجي كه حتي از اصل حج هم خرجشان بيشتر ميشود!
چه خوب و مناسب است وليمهها را مختصر كرده و مقداري از اين مخارج را بصورت جنس يا نقد در اختيار كميته امداد حضرت امام (ره) و نيازمندان جامعه قرار داده تا به عنوان مثال قسمتي از جهيزيه زوجين جوان را تشكيل داده، و خود را مشمول دعاي خيرشان كنيم.
قال رسول الله6: من اعطي درهماً في سبيل الله كتب الله له سبعمائة حسنة
8ـ يكي از آسيبهاي حج و زيارت را پس از مراجعت، ميتوان افراط و تفريط در اهداء و هدية سوغات شمرد! اگر چه سوغات آوردن از سفر، امر مستحب و عمل مورد تأئيد شرع و عقل ميباشد، لكن كميت و كيفيت و نحوة تهية آن و وقت فرصتي كه مصرف ميشود، قابل دقّت و تدبير عاقلانه ميباشد، كوتاه سخن اينكه نبايد سفر عبادتي معنوي حج و زيارت، موجب ايذاء و تكلّف، و تحميل و مشقت زا بوده باشد! تا مبادا حلاوت و طراوت اين سفر معنوي تحت‌الشعاع امور مادّي قرار گيرد!!!
يك حديث جالب:
حسين بن ابي الاعلا با عدهاي از دوستان خود از مدينه عازم زيارت خانه خدا شدند و ايشان در هر منزلي گوسفندي را خريده و با گوشت و كباب ضيوف الرحمن را ضيافت ميكرد پس از برگشت از سفر حج نزد حضرت امام صادقu از عمل حسين بن ابي الاعلا تعريف كردند، كه حضرت عمل او را تائيد نكرده و فرمود با اين عملت مذلّت و خفّت و خجالت همسفران خود را فراهم كردهاي!! زيرا كه ايشان نمي‌توانستند مثل تو انفاق كنند!![11]
از روايت فوق بدست ميآيد كه اولاً انفاق و ايثار شما نبايد موجب تكلّف و ايذاء همسفر و ... را فراهم كند! ثانياً با اينكه عمل حسين بن ابي الاعلا خالص و براي خدا بوده ولي چون لازمه و تبعه عملش خفت و خجلت همسفران را به دنبال داشته ولو اينكه خود عمل پسنديده بوده ولي لازمه و تبعات عملش تبعه منفي داشته كه همان ذلت همسفران باشد! لذا
حضرت امام صادقu عمل خالصانة او را تائيد نميكند!!
نكته سوم اينكه در سفر با كساني بايد همسفر شد كه موجبات و اسباب خفت و ذلت همسفران را فراهم نكنند بلكه از نظر اخلاقي و اقتصادي و فكري و فرهنگي با هم اخت و همسان باشند!
چهارمين نكته اينكه در بذل و بخششها و كادو و هديهها و حتي در اطعام و افطار و ضيافت‌ها، نبايد فقط پول و اقتصاد خود را در نظر بگيريم! بلكه طرف خود را بايد ملاحظه كنيم كه اگر خواست اطعام و احسان ما را جبران كند، توان مالي و حقوق و اقتصادش كفاف كرده و به تكلّف نيفتد!
9ـ از آسيبهاي بعد از مراجعت از سفر براي حاجي، تعريف و تمجيدهاي دنياطلبانه و ماده‌گرايانه مراكز زيارتي بتوسط حاجي ميباشد! از قبيل بازار و خريد! قيمت و اجناس چگونه بوده!؟ ارزاني و يا گراني!؟... هوا گرم يا سرد...!!؟ اجناس چين و ژاپن؟! و نيز جِلوه جلال ظاهر مسجد و آب سرد و عماره المسجد الحرام و سقاية الحاج و نوع پذيرائي و شام و نهار و صبحانه و موز و پرتقال چه بود و چگونه بود؟! و يا تعريف از بازار و خيابان و تميزي و كثيفي شهر و منطقه؟!! و... خلاصه اينكه در تزاور و زيارت و استقبال ديگران، حاجي عوض اينكه معنويات سفر را نُقل مجلس خود قرار دهد و از عظمت كعبه و طواف و زمزم و صفا ، و از برائت منافقين و حكومتهاي جور و از تحجّر و خشونت وهابيت، سخن گفته شود و با بيان نكاتي از معارف الهي و حقائق معنوي مجلس خود را گرم كنيم!
تقي مظفري