خدمات‌رسانی به زائران در گفت‌وگو با #171;حبیبی‌تنها#187; رئیس ستاد مکه مکرمه
خدمات‌رسانی به زائران در گفت‌وگو با «حبیبی‌تنها» رئیس ستاد مکه مکرمه بعثه در دل کاروان‌های ایرانی است حمید محمدی محمدی اسکان و اقامت، تغذیه و رفت و آمد به حرم در مکه مکرمه، تفاوت‌های بسیاری با مدینه منوره دارد. نظام هتل‌ها د
خدمات‌رساني به زائران در گفت‌وگو با «حبيبي‌تنها» رئيس ستاد مكه مكرمه
بعثه در دل كاروان‌هاي ايراني است
حميد محمدي محمدي
اسكان و اقامت، تغذيه و رفت و آمد به حرم در مكه مكرمه، تفاوت‌هاي بسياري با مدينه منوره دارد. نظام هتل‌ها در مدينه موجب شده است كه زائران حرم نبوي از شرايط بهتري براي اقامت در اين شهر برخوردار باشند. غذا نيز به صورت متمركز در دو آشپزخانه «زين» و «الدخيل» طبخ و به صورت موازي در محل اسكان زائران توزيع مي‌شود كه البته، حجاج مدينه بعد، اين شهر و كيفيت اقامت در آن را در آينده تجربه خواهند كرد.
تفاوت‌ها و ويژگي‌هاي جغرافيايي شهر مكه، مسئولان سازمان حج و زيارت را در موقعيت خاص و حساسي قرار داده كه توجه ويژه آنان را در پي داشته است. از طرف ديگر، سابقه درازمدت كشورمان در تشرف به حج و بهره‌گيري از بهترين و مناسب‌ترين امكانات اقامتي، بهداشتي و تغذيه‌اي، انتظارات را بالا برده و نگاه‌ها را متوجه ستاد مكه مكرمه كرده است.
با پرسش‌هاي متعدد به سراغ رئيس ستاد مكه مكرمه رفتيم و با حميد حبيبي‌تنها در سه حوزه اسكان، تغذيه و حمل و نقل زائران به گفت‌وگو نشستيم.
اجازه بدهيد از آمارها شروع كنيم. چند نفر وارد مكه مكرمه شدهاند؟
تا روز شنبه 17 آذر، 74 هزار و 779 زائر ايراني وارد خاك عربستان سعودي شدهاند كه از اين تعداد، 55 هزار و 44 نفر از آنها در قالب 332 كاروان در مكه مكرمه اقامت يافته و بقيه در مدينه منوره مستقر شدهاند. باز، 30 هزار زائر از اين تعداد، ورودي مدينه و حدود 25 هزار نفر ورودي مستقيم از ايران هستند كه مدينه بعد محسوب مي‌شوند.
امسال، تحولاتي در بخش اسكان مشاهده مي‌شود. در اين باره توضيح دهيد.
بعثه مقام معظم رهبري و سطوح اجرايي سازمان حج و زيارت از 11 سال پيش در ساختماني در المعابده مستقر مي‌شدند. اين در حالي بود كه به دليل فاصله بعثه با محل اقامت زائران، هم آنها و هم بخش‌هاي اجرايي براي ارتباط با يكديگر دچار مشكل مي‌شدند. مثلاً آن ساختمان، كوچك و فضاهاي جمعي‌اش محدود بود. اگر بنا بود نشستي با گروه‌هايي از زائران داشته باشيم، عملاً دستمان بسته بود. از طرف ديگر، زائران به ما خرده مي‌گرفتند كه چرا بعثه در ميان آنها نيست و از امكانات مناسب‌تري نسبت به زائران برخوردار است. نتيجه اين مشكلات، باعث شد كه نماينده ولي فقيه در سازمان حج و زيارت و سرپرست حجاج ايراني براي رفع اين مشكلات، توصيه‌هايي براي مسئولان بعثه و سازمان داشته باشد. به همين دليل، تمام تلاش‌ها به اين نقطه معطوف شد كه ساختمان مناسبي براي بعثه تهيه شود كه با شاخص‌هاي جديد، توان خدمات‌رساني اين مجموعه به حجاج عزيز ايراني افزايش يابد.
اين مجموعه اقامتي، تمام آنچه مورد نظر مسئولان بوده در خود دارد؟
بله. ساختمان كاملي است كه از نظر اسكان و خدمات رفاهي در مكه كم نظير است و از سه سال پيش كه به دنبال محل استقرار جديد بوديم اين موضوع را مي‌دانستيم. اين مجموعه، يك سالن اجتماعات با ظرفيت 1600 صندلي و تمام امكانات صوت و تصوير و تلويزيون مدار بسته، 3 برج اقامتي با بيش از 4100 تخت، 23 خط آسانسور، پاركينگ با ظرفيت 120 خودرو و فضاهاي مورد نياز بخش‌هاي اداري را در خود جاي داده است. تمام اين امكانات براي اين فراهم شده كه زائران در فضايي آرام و راحت به زيارت بيت‌الله بروند.
اينكه گفتيد از سه سال پيش به دنبال چنين جايي بوديد، يعني سازمان حج و زيارت در روند ساخت و ساز مجموعه دخالت داشته است؟
دقيقاً! ما با مدير اين مجموعه يك تفاهمنامه امضا كرديم كه براساس آن، هتل دار هادي بايد در سال نخست بهره‌برداري در اختيار ما قرار بگيرد. اين تفاهمنامه در شرايطي به امضاي طرفين رسيد كه ما مي‌دانستيم از آن چه مي‌خواهيم و در مجموعه مورد نظر بايد چه امكاناتي تعبيه شود.
اين تفاهمنامه براي سازمان حج و زيارت كشور ما چه هزينه‌هايي را در پي داشت؟
هيچ هزينه‌اي! حتي ما در تفاهمنامه قيد كرده بوديم كه او بايد اينجا را در موعد مقرر در اختيار ما بگذارد كه اگر در آماده‌سازي هتل تعلل كند، ماهانه 25 هزار ريال سعودي جريمه به ما بپردازد. چرا كه او هم به ما احتياج داشت و در سال اول نمي‌توانست تمام مجموعه را اجاره دهد. اما ما براساس تفاهمنامه پذيرفتيم كه تمام ظرفيت دار هادي را مورد استفاده قرار دهيم و اجاره‌اش را بپردازيم.
با كيفيت بالايي كه اين هتل دارد، اجاره سنگيني هم بايد داشته باشد.
خوشبختانه قرارداد اجاره اين مجموعه، حدود 8 ماه پيش منعقد شد. در حالي كه از 4 ماه پيش، اجاره هتل‌ها و مراكز اقامتي مكه مكرمه رو به افزايش گذاشت و حالا براي اجاره المعابده كه قبلاً محل استقرار بعثه مقام معظم رهبري بود، بيش از اينجا بايد هزينه كرد.
مركزيت اين ساختمان چگونه است؟
عزيزيه، منطقه‌اي است كه هم تا حدودي به حرم نزديك است و هم به منا و عرفات. شما با گذشتن از تونل «مظله» و از طريق باب علي به حرم مي‌رسيد و از اين طرف، در موسم به سرعت خودتان را به عرفات مي‌رسانيد يا در راه بازگشت از منا دچار مشكل نمي‌شويد.
بخشي از مزاياي هتل دار هادي را گفتيد، اما به مجاورت بعثه با كاروان‌هاي ايراني اشاره نكرديد.
دقيقاً مهم‌ترين بخش ماجرا همين است كه امسال، بعثه در ميان كاروان‌ها مستقر شده است. 15 كاروان از استان‌هاي تهران، قم، اصفهان، يزد، كرمان و فارس با جمعيتي حدود 2500 نفر در دار هادي اقامت دارند. علاوه بر اين، محل استقرار بعثه مقام معظم رهبري در سال جاري به 80 درصد زائران ايراني نزديك است و به اين ترتيب، مشكلاتي كه سال‌هاي گذشته بر اثر دوري و سختي تردد به وجود مي‌آمد، امسال مشاهده نخواهد شد.
حالا اين سئوال پيش مي‌آيد كه چرا زائران در درجات اقامتي متفاوت اسكان مي‌يابند؟
اين به اختيار خود آنهاست. ما به زائران، كاروان‌ها و درجات آنها را معرفي مي‌كنيم. اينكه كسي بخواهد از امكانات بهتري استفاده كند، مطمئناً اجباري نيست. براي كسي كه از منازل مكه استفاده مي‌كند هم اجباري در كار نيست.
تفاوت هزينه تشرف به حج تمتع از همينجا ناشي مي‌شود؟
بله، دقيقاً. شما هواپيما، حمل و نقل و غذاي زائران مختلف را مقايسه كنيد. هيچ تفاوتي بين آنها نيست، اما زائراني هستند كه مي‌خواهند با كاروان‌هاي درجه يك سفر كنند و هزينه بيشتري بپردازند.
اين تفاوت هزينه چقدر است؟
يك زائر مي‌تواند دست كم با يك ميليون و 600 هزار تومان عازم خانه خدا شود. بيشترين هزينه‌اي هم كه از يك زائر دريافت مي‌شود تا بهترين محل اقامت برايش در نظر گرفته شود، 2 ميليون و 500 هزار تومان است.
آيا اين تفاوت، كارشناسي شده است؟
كارشناسان ما 5 گروه قيمتي در مدينه و 5 گروه قيمتي در مكه در نظر گرفته‌اند كه زائران براساس خواسته خودشان گروه‌بندي مي‌شوند. در اين گروه‌‌بندي‌ها، نوع ساختمان (اعم از هتلي يا منزل)، امكانات رفاهي موجود در آن، آسانسور، تعداد مقيمان، نزديكي به حرم و ارزش محلي لحاظ مي‌شود.
آيا مي‌توانيم بگوييم امسال هيچ مشكلي در اسكان و اقامت زائران وجود ندارد؟
البته، اسكان حدود 102 هزار زائر در يك شهر، كار بسيار دشواري است و حجم كار مي‌تواند موجب بروز اتفاقات و مشكلاتي باشد. ما در مكه مكرمه، 322 سند همكاري يا به تعبيري 322 هتل و منزل در اختيار داريم كه زائر مي‌پذيرند. از طرفي، مكه مانند مدينه نيست كه اطراف حرم، هتل‌هاي مناسب داشته باشد. اينجا فقط يكي ـ دو هتل خوب دارد كه به حرم نزديك است و آنها هم قيمت‌هاي بسيار سرسام‌آوري دارند كه ما فقط مي‌توانيم در ايام عمره به اين هتل‌ها مراجعه كنيم. با اين حال، مشكل جدي و چشمگيري در سال جاري نداريم. البته، يكي ـ دو ساختمان طرف قرارداد، دچار حادثه شده كه با تلاش همكاران ما اين ساختمان‌ها هم تا زمان ورود زائران آماده اقامت و اسكان خواهد شد.
به تغذيه زائران بپردازيم. گويا همپاي مدينه، غذا در مكه مكرمه نيز به صورت متمركز طبخ و آماده مي‌شود.
آشپزخانه‌هاي متمركز مدينه در دو واحد «زين» و «الدخيل»، تمام غذاي زائران را آماده مي‌كنند، اما در پاسخ سئوال گذشته گفتم كه مكه با مدينه تفاوت‌هاي چشمگيري دارد. آشپزخانه‌هاي ابوجدايل و قحطاني مكه، توان آماده‌سازي غذا براي 80 هزار نفر در هر وعده را دارند كه 45 هزار پرس در اولي و 35 هزار پرس در دومين آشپزخانه در زمان اوج حضور زائران طبخ مي‌شود.
20 درصد يا 22 هزار زائر ديگر چطور؟
مسافت بسيار و حجم زائران اين اجازه را به ما نمي‌دهد كه غذاي 20 درصد باقيمانده را نيز از اين دو آشپزخانه بگيريم. با اين حال، اقلام و مواد اوليه به صورت متمركز خريداري و تهيه مي‌شود و برنامه غذايي به صورت يكسان نوشته شده تا زائران در هر نقطه‌اي از شهر مكه كه باشند، غذايي از نظر كيفي، مشابه غذاي ساير زائران ميل كنند.
گويا برنامه غذايي آشپزخانه‌ها مطابق آنچه پيش از اين تدوين شده، جلو نمي‌رود. تا جايي كه زائران از شباهت وعده‌هاي غذايي نزديك به هم گله مي‌كنند يا غذاها را كم‌تنوع مي‌دانند. نظر شما در اين باره چيست؟
چند روز قبل، روزنامه‌هاي عربستان سعودي از شيوع آنفلوآنزاي مرغي در اين كشور خبر دادند. ما اين موضوع را با برگزاري جلسات مداوم در بعثه مقام معظم رهبري بررسي كرديم. در حالي كه اين موضوع در نهايت به تأييد كامل مراجع رسمي بهداشتي عربستان نرسيد. با اين حال براي جلوگيري از احتمالات، طبخ مرغ به صورت سرخ شده روي آتش ممنوع شد و تغييراتي در برنامه غذايي به وجود آمد. اين تغييرات را به ويژه زائران مدينه اول به خوبي احساس كردند و اگر گله‌اي هم هست، از همينجا ناشي مي‌شود، اما ما ناگزير بوديم مرغ را به صورت پخته شده در دماي بالا عرضه كنيم، چرا كه سلامت زائران از هرچيزي براي ما مهم‌تر است. بنابراين، جوجه كباب، حذف و به جاي آن كباب برگ و راگوي مرغ در برنامه غذايي قرار گرفت. زائران بايد نسبت به سلامت غذا مطمئن باشند. 4 گروه از كارشناسان بر كار آشپزخانه‌ها نظارت مستمر دارند: اول، ناظراني از شهرداري مكه و مدينه، دوم، نمايندگان هيات پزشكي، سوم، بازرسان بهداشتي و چهارم، كارشناسان بهداشتي كه در آشپزخانه‌ها اقامت ثابت دارند. اگر غذا در وعده غذايي مورد نظر سرو نشود، بلافاصله معدوم خواهد شد و زائران نبايد در اين قضيه شك داشته باشند.
آن 20 درصد باقيمانده كه غذا را خودشان آماده مي‌كنند، كي به جمع بقيه خواهند پيوست؟
اين كار، مستلزم ايجاد دست كم يك آشپزخانه متمركز ديگر است. اتفاقاً با يكي از سرمايه‌گذاران عرب در اين زمينه گفت‌وگو شده كه شايد در سال آينده اين آشپزخانه در محيط و مساحت مناسب ايجاد شود.
با وجودي كه «زائر»، مباحث مفصلي را درباره حمل و نقل به چاپ رساند، اما علاقه‌مندم در اين باره شما هم به برخي سئوالات ما پاسخ دهيد. آيا مشكلات موجود در زمينه جابه‌جايي زائران به سرعت ساماندهي خواهد شد؟
حاشيه‌هاي حمل و نقل را ما به وجود نمي‌آوريم و بخش عمده آن از حوزه اختيارات و توانايي‌هاي ما خارج است. ما در زمان برگزاري عمره، متوجه بروز مشكلاتي در سامانه حمل و نقل مكه مكرمه شده بوديم. بارها هم اين موضوع را از طريق مذاكرات، ديدارهاي حضوري و نامه‌هاي رسمي پيگيري كرده بوديم، اما دولت سعودي بر ايجاد تغييراتي در محدوده باب علي، محل سابق ورود زائران ايراني اصرار داشت كه اين قضيه به دليل توسعه «مسعي» اتفاق مي‌افتد. آنها كوه «ابوقبيس» را تراشيده و قصد دارند براي خلوتي مسعي، سالن ديگري احداث كنند كه ناچار بايد بخشي از محل تجمع اتوبوس‌ها براي انتقال زائران را مي‌گرفتند. پيگيري سازمان حج و زيارت در قالب نامه‌هايي به وزارت حج عربستان سعودي، مؤسسه مطوفين حجاج ايراني، امير منطقه مكه و سازمان مرور (راهنمايي و رانندگي) مكه انجام شد. معاون دفتر نمايندگي ولي فقيه در سازمان حج و زيارت و معاون حمل و نقل درون شهري ستاد مكه مكرمه نيز جلسات و پيگيري‌هاي متعددي داشتند كه بالاخره تا حدودي به نتيجه رسيد و قرار شد كه 40 درصد محدوده گسترش يافته در پاركينگ ايران نباشد.
گويا خدمات حمل و نقل ساير كشورها نيز سرعت خدمات‌رساني ايران به حجاج خود را با كندي همراه كرده است.
بله، همينطور است. قبلاً فقط ايراني‌ها بودند كه از اين سرويس‌ها برخوردار مي‌شدند، اما دولت سعودي، بخش‌هايي از «مظله» را كه در اختيار ما بود، به زائراني از تركيه، هند و اندونزي داده است. با اين حساب، پيش‌بيني مي‌كنيم كه مشكلات ما در روزهاي آينده بيشتر بشود. بنابراين، خويشتن‌داري زائران و دقت آنها براي رفت و آمد به موقع به حرم مورد انتظار همه ماست.
چه كاري از آنها بر مي‌آيد؟
اولاً همانطور كه در اطلاعيه‌هاي قبلي هم اعلام شده، زائران بايد دست كم يك تا يك ساعت و نيم قبل از برگزاري مراسم نماز در هر نوبت به حرم مشرف شوند و همين مدت بعد از پايان نماز به هتل‌هايشان برگردند. رعايت حال افراد مسن، تردد در مسيرهاي مشخص و فنس‌كشي شده در حرم و نظم و انضباط در استفاده از اتوبوس‌ها، كار ما را آسان خواهد كرد.
الآن چه تعداد نيرو و اتوبوس، كار خدمات رساني به زائران را در مكه مكرمه برعهده دارد؟
در اوج رفت و آمدها، 460 دستگاه اتوبوس و 40 راهنماي ايراني به كار گرفته مي‌شوند كه اين راهنماها از مديران ستادي، مديران مناطق، مديران كاروان‌ها و عوامل آنها به علاوه زائران افتخاري انتخاب شده اند.ما از زائران مي‌خواهيم كه به تذكرات و توصيه‌هاي برادران راهنما كه با كاورهاي رنگي در اطراف حرم حضور دارند، توجه كنند.