گزارشی از میزان رضایت‌مندی حجاج از حمل و نقل درون‌شهری مکه مکرمه همةراه‌ها به خانه خدا ختم می‌شود
گزارشی از میزان رضایت‌مندی حجاج از حمل و نقل درون‌شهری مکه مکرمه همةراه‌ها به خانه خدا ختم می‌شود امسال با اجرای تغییراتی در مسیر حرکت اتوبوس‌های درون‌شهری، حمل و نقل حجاج از هتل‌ها به مسجدالحرام و بالعکس تسهیل شده است. به گونه‌ای که بیشتر ز
گزارشي از ميزان رضايتمندي حجاج از حمل و نقل درون‌شهري مكه مكرمه همةراه‌ها به خانه خدا ختم مي‌شود
امسال با اجراي تغييراتي در مسير حركت اتوبوس‌هاي درون‌شهري، حمل و نقل حجاج از هتل‌ها به مسجدالحرام و بالعكس تسهيل شده است. به گونه‌اي كه بيشتر زائران خانه خدا مي‌توانند در كوتاه‌ترين زمان ممكن و تنها با استفاده از يك اتوبوس، خود را به حرم برسانند.
با تمام تلاش‌هاي گسترده و به‌كارگيري پانصد و پنجاه دستگاه اتوبوس، يك هزار و صد راننده و ده‌ها راهنماي ايراني در شانزده مسير از ابتداي ورود زائران به مكه مكرمه، نظرات و انتقادهايي در اين باره به گوش مي‌رسد كه مسئولان بخش حمل و نقل درون‌شهري مكه مكرمه خود را موظف به پاسخ‌گويي مي‌دانند.
رانندگان ناهمزبان
اتوبوس از مقابل هتل حركت مي‌كند. بخشي از جمعيت بسيار زيادي كه در آستانه نماز صبح عازم مسجدالحرام است، ناگزير به ايستادن در راهروي مياني اتوبوس است و راننده بر پدال گاز فشار مي‌دهد. خيابان‌ها خلوت و چهارراه‌ها خالي از خودروهايي است كه هر روز از صداي بوق ممتدشان، كسي آسايش ندارد. كيلومترشمار اتوبوس، حالا عدد هفتاد را نشان مي‌دهد و راننده يك دستي فرمان را گرفته است. يكي از بانوان زائر كه كمي از ترمز شديد راننده آسيب ديده است، مي‌گويد: «با وجودي كه اتوبوس، پر از جمعيت است، راننده بايد با احتياط بيشتري حركت كند. من، وقتي جايي براي نشستن نيست و مجبورم در اتوبوس بايستم، تعادل ندارم كه هرجوري خواست اتوبوس را براند.»
اين در حالي است كه گويا چند روز پيش نيز، يك بانوي ايراني مقيم آمريكا كه از كشورمان به حج تمتع مشرف شده بود بر اثر يكي از حوادث مشابه از ناحية چانه دچار آسيب شده و تحت مداوا قرار گرفته است.
اما حاج رضا رسول‌زاده، اعزامي از كاروان تهران كه در هتل عبدالوهاب شافعي اقامت دارد، در اين باره مي‌گويد: «با وجود خدمات بسيار گسترده‌اي كه به زائران در مسير بيت‌الله الحرام ارائه مي‌شود، يكي از مشكلات اصلي ما رانندگي غيراصولي و دست‌فرمان بد رانندگان اتوبوس است. ما در استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي ايران، آرامش زيادي داريم و اينجا با كساني مواجه هستيم كه به نظر مي‌رسد تبحر كافي در كار خودشان ندارند و گاهي ناتواني آنها در كنترل خودرو منجر به تصادف مي‌شود. وقتي هم كه مي‌خواهيم اعتراض خودمان را به آنها اعلام كنيم، زبان ما را نمي‌فهمند.»
گفته مي‌شود كه يك هزار و صد راننده تبعه سودان، مصر و يمن در مجموعه حمل و نقل درون شهري زائران ايراني به كار رانندگي اتوبوس مشغولند كه بيشتر آنان را سوداني‌ها تشكيل مي‌دهند.
حسن فعال، يكي از راهنمايان خط 7 كه در پايانه محدوده حرم انجام وظيفه مي‌كند، در اين باره مي‌گويد: «خيلي از آنها حتي با چمدان سفر از راه مي‌رسند و بلافاصله پشت فرمان مي‌نشينند. در حالي كه شايد خيابان‌هاي مكه را به خوبي بلد نباشند و به دليل زبان متفاوت، حتي نتوانند از خود زائران براي رساندن آنها به مقاصدشان ياري بگيرند.»
رضا سلامي نيز كه از تهران به حج آمده با ارزشمند خواندن خدمات خودرويي و حمل و نقل مسافران از محل اقامت آنها تا مسجدالحرام، رانندگان به كار گرفته شده در مسيرها را ضعيف و داراي ضريب هوشي بسيار پايين در رانندگي مي‌داند و مي‌گويد كه نحوه راندن يكي از رانندگان، حتي واژگوني اتوبوس را محتمل كرده است.
اتوبوسراني پرظرفيت
با وجود مشكلاتي كه حجاج ايراني در گفت‌وگو با خبرنگار «زائر» مطرح مي‌كنند، طراحي و خدمات‌رساني حدود پانصد و پنجاه دستگاه اتوبوس، ميدباس و ميني‌بوس در شبكه حمل و نقل مكه مكرمه، كار بسيار بزرگ و قابل اعتنايي است كه درباره تلاش‌هاي فراوان و قابل تقدير خدمتگزاران حجاج در اين بخش، نبايد ترديد كرد. بي‌بي ماه‌رخ طباطبايي از يزد كه با خانم‌هاي ديگر در مسير مسجدالحرام است، مي‌گويد: «اينكه هر وقت بخواهيم به حرم برويم، اتوبوس‌ها از راه مي‌رسند و ما را به آنجا مي‌برند، بسيار ارزنده و قابل تقدير است. به نظر من، شلوغي اتوبوس‌ها با وجود كوتاهي مسيرها اهميتي ندارد و زائران، خيلي زود به مقصد مي‌رسند و پياده مي‌شوند. مشروط بر اينكه اتوبوس‌ها، مسافران خود را با آرامش به حرم برسانند يا به هتل‌ها برگردانند.»
سلامي هم اين كار را بسيار وسيع و دامنه‌دار تلقي مي‌كند كه انجامش در يك كشور غريب، بسيار سخت و دشوار به نظر مي‌رسد. او كه در هتل ياسمين واقع در عزيزيه 4 اقامت دارد، مي‌گويد: «هربار كه به ايستگاه مخصوص نزديك هتل مي‌رويم، اتوبوس آماده است و كمتر پيش مي‌آيد كه در ايستگاه معطل شويم.»
اين در حالي است كه به گفته «فعال»، خطوط 7 و 9 كه به تازگي باهم ادغام شده‌اند، شانزده هزار و خطوط يك و 2 جمعاً حدود بيست و پنج هزار زائر را در روزهاي پيك (اوج) در مسير مسجدالحرام و هتل‌هايشان جابه‌جا كرده‌اند.
انعكاس نظرات زائران
جمهوري اسلامي ايران با ظرفيتي كه درباره آن نوشتيم، شايد بزرگ‌ترين ناوگان حمل و نقل درون‌شهري مكه مكرمه را با عنوان «حافل» در اختيار خود گرفته است. كشورهاي ديگري نيز با عناوين ديگر در اين شهر به حجاج خود خدمات مي‌رسانند كه چنين وسعتي ندارد.
طبيعي است كه حجم و گستردگي كار، انتظارات و خواسته‌هايي را در ايرانيان به وجود بياورد كه استفاده از اين سرويس‌ها براي رفتن به محل‌ها و بازارهاي خريد از آن جمله است. خانم طباطبايي در اين باره مي‌گويد: «بعضي از هموطنان ما براي خريد هم از اتوبوس‌ها استفاده مي‌كنند و مايل نيستند هزينه نقليه بپردازند و توقف زياد اتوبوس و سوار و پياده شدن‌ها، گاهي ما را در مسير معطل مي‌كند.»
در چنين شرايطي، بعضي از گلايه‌ها از كمبود اتوبوس به گوش مي‌رسد، اما اين گلايه‌ها به خوبي و در مسير طبيعي خود انعكاس نمي‌يابد. «فعال» در اين باره مي‌گويد: «در ساعاتي كه ما به عنوان راهنما در ايستگاه نهايي فعاليت مي‌كنيم، برخي زائران به ما مراجعه و از وضعيت اتوبوسراني و حمل و نقل درون‌شهري گله مي‌كنند، در حالي كه آنها بايد از طريق مديران كاروان‌هاي خود، رضايت يا نارضايتي‌شان را به اطلاع مسئولان برسانند.مردان خستگي‌ناپذير
در اطراف مسجدالحرام و باب علي، راهنمايان بسياري را مي‌بينيد كه با كاورهاي فسفري رنگ و نشان جمهوري اسلامي، راهنمايي زائران را عهده‌دار هستند. آنها در هر بيست و چهار ساعت، 8 ساعت به كار مداوم مشغولند و مابقي را در شيفت‌هاي ديگر كاري انجام وظيفه مي‌كنند. فعال در اين باره مي‌گويد: «ما در اين شيفت‌ها، حتي استاد دانشگاه داريم كه مي‌آيد و كاور مي‌پوشد. 8 ساعت كار مي‌كند و تازه با خستگي فراوان به زيارت مي‌رود.»
خوب است بدانيد كه مصطفي خاكسار قهرودي، رئيس سازمان حج و زيارت در دستوري تمام بخش‌هاي اجرايي را موظف به همكاري با بخش حمل و نقل درون‌شهري كرده و خواستار استفاده از تمام ظرفيت نيروي انساني سازمان براي راهنمايي حجاج شده است.
<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
پاسخ‌هاي مسئول بخش
حمل و نقل درون‌شهري
بخش حمل و نقل درون‌شهري در كنار ساير زيرمجموعه‌‌هاي ستاد مكه مكرمه، يكي از مهم‌ترين حوزه‌هاي اجرايي را در اين شهر تشكيل مي‌دهد. تأسيس يك شبكه بزرگ و پيچيده رفت و آمد در محدوده مركزي مكه و جابه‌جايي بيش از يكصد هزار نفر، همانند راه‌اندازي يك شركت عظيم حمل و نقل است كه كارشناسي‌ها و تلاش‌هاي بسياري را در پي دارد.
غلامرضا رضايي، مسئول بخش حمل و نقل درون‌شهري از نخستين روزهاي ورود زائران به مكه مكرمه در اين باره با نشريه «زائر» صحبت كرده و امروز در پي درج گزارشي از ميزان رضايتمندي حجاج ايراني از بخش متبوع او رودرروي ما قرار گرفته است.
رضايي عقيده دارد كه اول بايد گستردگي اين كار ديده شود تا بتوان درباره مشكلات آن سخن گفت، چرا كه يك برنامه اجرايي هرچه وسيع‌تر و پردامنه‌تر باشد، حاشيه‌ها و چالش‌هاي بيشتري هم خواهد داشت.
اين گفت‌وگو را بخوانيد:
به‌كارگيري رانندگان خارجي در سرويس‌هاي حمل و نقل مكه مكرمه به دليل عدم تبحر آنان در رانندگي با گلايه هموطنان ما مواجه است. آيا نمي‌توانستيم از رانندگان ايراني در اين بخش استفاده كنيم؟
در موسم حج، بيش از 2 ميليون نفر براي انجام مناسك حج وارد عربستان مي‌شوند. بنابراين بايد از حدود بيست هزار دستگاه اتوبوس براي جابه‌جايي زائران بهره گرفت. طبيعي است كه راننده سعودي به تعداد كافي وجود ندارد كه بتواند اين تعداد اتوبوس را هدايت كند. ناچار، 15 شركت اتوبوسراني عربستان كه مجوز جابه‌جايي زائران را دارند، به صورت فصلي و موسمي از اتباع خارجي استفاده مي‌كنند. براساس قرارداد كشورها با دولت عربستان تحت عنوان «قرارداد نيروي كار» رانندگان به اينجا مي‌آيند و شركت‌هايي آنها را جذب مي‌كنند. مصر، سودان، سوريه، يمن و ... در اين كار پيشگامند كه مدت اقامت اين افراد، بين يك تا 2 ماه است. ايران هم تلاش كرد كه از اين زمينه استفاده كند و از رانندگان ايراني بهره بگيرد، چون رانندگان ما در كار خودشان تبحر بيشتري دارند. اما اين تلاش‌ها به نتيجه نرسيد، چون پروتكلي بين دو دولت ايران و عربستان براي دريافت ويزاي كار وجود ندارد.
شما حتماً مي‌دانيد كه عمده گله زائران از نحوه رانندگي اتباع همين كشورهاست.
بله. ما هم اين قضيه را قبول داريم كه رانندگان اتوبوس‌ها از تبحر كافي برخوردار نيستند. هرچند شركت‌هاي طرف قرارداد اين تعهد را به ما داده بودند كه رانندگان مجربي را به كار بگيرند، اما درصدي از آنها مورد تأييد ما نيستند و در هدايت اتوبوس، تسلط كافي ندارند. حتي شايد در كشور خودشان هم به عنوان راننده اتوبوس مطرح نباشند و فقط در موسم حج به اين كار اشتغال داشته باشند. البته براساس قوانين عربستان از اينها آزمون گرفته مي‌شود، منتها بعضي از آنها با نفوذ از اين فيلترها عبور مي‌كنند. به هر حال، هروقت گزارشي درباره راننده‌اي به دست ما مي‌رسد، بلافاصله گزارش را به شركت منعكس مي‌كنيم و او از گردونه كار حذف مي‌شود.
فكر مي‌كنم يكي از دلايل ضعف رانندگي اين دسته از افراد، تسلط نداشتن آنها به علت استراحت كم باشد. چون ظاهراً هريك از آنها مجبور است دوازده ساعت مداوم كار كند.
ما طوري برنامه‌ريزي كرده‌ايم كه هر راننده در دوازده ساعت كاري خود بتواند زماني براي استراحت كوتاه مدت داشته باشد. از حوالي ساعت 2 و سي دقيقه بعدازظهر تا حدود ساعت 5 عصر در شيفت روز و بين ساعت 2 تا 5 بامداد در شيفت شب، فرصت‌هايي پيش مي‌آيد كه رانندگان به طور متناوب استراحت كنند.
زائران مي‌گويند كه شركت‌هاي ديگري كه زائران ساير كشورها را جابه‌جا مي‌كنند از خدمات بهتري برخوردارند. شما اين قضيه را قبول داريد؟
ما امسال با 3 شركت حافل، قوافل و تاسكو قرارداد بستيم و از كمك‌هاي يك شركت چهارمي به نام ام‌القرا هم استفاده كرديم. حتماً منظور زائران ايراني، شركت نقل الجماعي است كه جمعاً دويست و پنجاه خودرو در مكه دارد. از طرفي، اين شركت با كشورهاي ديگر قرارداد دارد و تنها مي‌تواند پنجاه دستگاه اتوبوس در اختيار ما قرار دهد. در حالي كه ما حدود پانصد و پنجاه دستگاه اتوبوس در مسيرها به كار گرفته‌ايم. يعني اين شركت، مي‌توانست يك يازدهم خواسته ما را تأمين كند كه عقد قرارداد با آن، اصلاً منطقي به نظر نمي‌رسيد.
نحوه گزارشگيري شما از رضايتمندي زائران ايراني نسبت به خدمات‌رساني بخش حمل و نقل درون‌شهري چگونه است؟
شايد لازم باشد قبلاً درباره بزرگي و وضعيت اين بخش، نكاتي را به عرض برسانم. ما در منطقه عزيزيه، هفتاد و پنج هزار زائر را اسكان داده‌ايم كه بايد به اينها خدمات بدهيم. بيش از بيست و پنج هزار نفر ديگر هم در نقاط ديگر مكه اسكان دارند كه كار حمل و نقل آنان هم با ماست. از طرفي در ساعاتي از شبانه‌روز، حجم درخواست براي رفتن يا برگشتن از حرم بيشتر از ساعات ديگر روز است. اگر به طور متوسط، هر زائر بخواهد در 3 نوبت به مسجدالحرام برود و نمازش را به جماعت بخواند، ما بايد روزانه سيصد هزار سفر درون شهري را سامان بدهيم. در چنين شرايطي اگر يك زائر، حدود نيم ساعت در ايستگاه منتظر بماند، اعتراض مي‌كند، اما باور كنيد كه شرايط ترافيكي مكه و كار كردن در يك كشور غريب كه بسياري از ابزارها در اختيار ما نيست، موجب برخي كاستي‌ها و نتيجتاً گلايه‌ها مي‌شود. اميدواريم بتوانيم در آينده رضايت كامل حجاج عزيز ايراني را به دست آوريم.
سئوال آخر اينكه گويا چند روز پيش، يكي از بانوان ايراني مقيم آمريكا در حادثه اتوبوس از ناحيه چانه دچار آسيب شده است. اين قضيه را پيگيري كرده‌ايد؟
خود اين زائر به ما مراجعه كرد و موضوع را با بخش حمل و نقل در ميان گذاشت. در كمتر از 2 دقيقه، اتوبوس و راننده را پيدا كرديم و با تنظيم يك شكايت از او، وي از گردونه كار بيرون رفت. البته شركت منتظر است تا ما خسارت مورد نظر را درخواست كنيم.