اسرار وقوف در عرفات

اسرار وقوف در عرفات

آيت الله جوادي آملي

اميرالمؤمنين امام علي‌ عليه السلام درباره‌‌ راز وقوف در عرفات فرمود: عرفات خارج از مرز حرم است و مهمان خدا بايد بيرون دروازه، آنقدر تضرّع كند تا لايق ورود حرم شود.(1) از اين‌رو شب و روز عرفه دعاهاي مخصوص دارد كه جزو فضايل برجسته و وظايف مهم روز عرفه است. بنابراين، خداوند اين گونه مهمانان خود را براي ورود در خانه‌اي كه انبيا ‌عليهم السلام به طهارت آن قيام و اقدام كرده‌اند: "و عهدنا إلي إبراهيم و إسمـعيل أن طهّرا بيتي"(2) تطهير و پاك مي‌كند؛ زيرا خداوند در خانه پاك، تنها مهمانان پاك را مي‌پذيرد.
اسرار عرفات فراوان است، و برخي از آنها كه در حديث شبلي(3) بدانها اشاره شده عبارت است از:
1ـ وقوفِ در عرفات براي آن است كه انسان به معارف و علوم ديني واقف شده و از اسرار الهي نظام آفرينش با خبر شود. بداند كه خداوند به همه‌ نيازهاي او واقف و بر رفع همه‌‌ آنها تواناست. خود را به خدا بسپارد و فقط او را اطاعت كند كه طاعت او سرمايه و وسيله‌‌ هر بي‌نيازي است: "و طاعته غني."(4)
كسي كه در اين جا از خدا غير‌ خدا را طلب كند زيان كرده است. امام سجاد ‌عليه‌السلام كساني را كه در چنين زمان و مكاني دست نياز به سوي ديگران دراز مي‌كنند، بدترينِ انسان‎ها معرفي فرمود: "هؤلاء شرار من خلق ‌الله. الناس مقبلون علي‌الله و هم مقبلون علي‌ الناس."(6)
2 ـ حج‌گزار بايد در آنجا بر اين نكته عارف شود كه خداي سبحان به نهان و آشكار و صحيفه‌‌ قلب او و رازهاي آن و حتي آنچه براي خود او روشن نيست و به طور ناخودآگاه در زواياي روح او مي‌گذرد آگاه است؛ يعني سرزمين عرفات محل ادراك و شهود مضمون آيه‌‌ كريمه‌‌ "و إن تجهر بالقول فإنّه يعلم السرّ و أخفي"(7) است.انسان اگر بداند كه قلبش در مشهد و محضر حق است همان طور كه خود را به گناهان جوارحي نمي‌آلايد، گناه جوانحي نيز نمي‌كند و قلبش را از خاطرات آلوده تنزيه مي‌كند.
امام سجاد‌ عليه‌السلام فرمود: عصر روز عرفه و ظهر روز دهم كه حاجيان در مني حضور دارند، خداي سبحان بر ملائكه افتخار مي‌كند و مي‌فرمايد: اينان بندگان من هستند كه از راه‎هاي دور و نزديك با مشكلات بسيار به اينجا آمده و بسياري از لذّت‎ها را بر خود حرام كرده و بر شن‎هاي بيابان‎هاي عرفات و منا خوابيده و اين چنين با چهره‌هاي غبارآلود در پيشگاه من اظهار عجز و ذلّت مي‌كنند. اينك به شما اجازه دادم تا آنان را ببينيد. آنگاه ملائكه‌‌ حق به اذن خداوند بر دل‎ها و اسرار نهان آنها آگاه مي‌شوند. (8)
گرچه فرشتگان تا حدودي از غيبْ با خبر و نسبت به بسياري از مسائل ماوراي طبيعت آگاهند، امّا پرده‌پوشي و رحمت و لطف حق اجازه نمي‌دهد كه حتي آنان نيز بسياري از اسرار ما را بفهمند با اين كه آنها مأمور ثبت اعمال و خاطرات ما هستند. چنان كه اميرالمؤمنين امام علي‌ عليه السلام به خداوند عرض مي‌كند: خدايا! بعضي از اعمال و افكارم را تنها تو شاهد بودي و اجازه ندادي حتي فرشتگان بر آنها آگاهي يابند: "والشّاهد لما خفي عنهم و برحمتك أخفيتَه و بفضلك سترتَه."
3ـ شايسته است در روز عرفه حج‌گزار از "جبل‌الرّحمة"(12) كه در سرزمين عرفات واقع است بالا رفته(13)، دعايي را كه سالار شهيدان حسين ‌بن علي ‌صلوات ‌الله ‌و سلامه‌ عليه در جانب چپ آن كوه رو‌ به كعبه ايستاد و خواند(14)، بخواند.
امام سجاد ‌عليه السلام فرمود: راز بالاي كوه رحمت رفتن اين است كه انسان بداند خداوند نسبت به هر زن و مرد مسلمان رئوف و مهربان بوده و متولي هر زن و مرد مسلمان است. گرچه خداي سبحان نسبت به همگان ولايت تكويني دارد و او ولي همه است: "هنالك الوَلاية لله الحقِّ"(15) و گرچه رحمت عام خدا فراگير و شامل همه‌‌ موجودات است: "رحمتي وسعت كلّ شيء"(16) و "كتب ربّكم علي نفسه الرَّحمة"(17) ليكن رحمت خاص او ويژه‌‌ پرهيزكاران است: "رحمتي وسعت كلّ شيء فسأكتبها للّذين يتّقون."(18) مستفاد از مجموع دو آيه‌‌ اخير اين است كه خداوند بر خودش لازم كرده است كه رحمت خاص را به پرهيزكاران عطا كند.
صعود بر جبل‌الرحمه، بايد انسان را عارف به اين سرّ كند كه خداوند نسبت ‌به مرد و زن "مؤمن" رحمت خاص و ولايت مخصوص دارد. نيل حج‌گزاران به چنين معرفتي در نحوه‌‌ نگرش و ارتباط آنان با ساير افراد و جوامع تأثير خواهد گذارد.
منابع در دفتر نشريه موجود است

ايام ناب

روز عرفه

توقف حجاج در سرزمين عرفات، بايد از ظهر روز عرفه (روز نهم ذي الحجه) تا غروب آفتاب باشد.
روزي كه امام سجاد(ع) به فقيري كه از مردم سوال مي‌كرد، فرمود: واي بر تو! آيا در مثل چنين روزي به سراغ غيرخدا مي‌روي؟! امروز، روزي است كه اميد مي‌رود (نه تنها افراد حاضر بلكه) كساني كه هنوز متولد نشده اند، مورد لطف خداوند قرار گيرند.(بحار الانوار جلد 99 صفحه 292)
روز عرفه، روزي است كه به فرموده پيامبر اكرم(ص) سخت ترين روزها، براي شيطان است.
روز عرفه روزي است كه هنگام غروبش پيامبر اكرم(ص) به بلال فرمود: مردم را ساكت كن تا مطلبي بگويم، همين كه مردم ساكت شدند، رسول خدا(ص) فرمود: همانا خداوند بر شما منت گذاشت و خوبان شما را بخشيد و به احترام مقام نيكوكاران، از تقصير بدان شما نيز صرف نظر فرمود، بدانيد كه همه شما مورد عفو قرار گرفته‌ايد.
سلام بر كساني كه غروب عرفه را در عرفات درك كرده، به جايي رسيده اند كه به فرموده رسول خدا(ص) خداوند فرشتگان را براي بخشش خود گواه گرفته، مي‌فرمايد: "اشهدكم اني قد غفرت لهم"، شاهد باشيد كه من همه كساني را كه در اين روز شريف در اينجا آمده اند، بخشيدم.
روز عرفه، از عيدهاي بزرگ است، گرچه آن را به نام عيد نام گذاري نكرده اند.
روز عرفه، روز دعا است. اهميت دعا در اين روز تا جايي است كه اگر روزه داشتن سبب ضعف و بي حالي در دعا شود، سزاوار است روزه نگيريم تا بتوانيم دعا بكنيم. با اينكه روزه آن روز جبران گناهان نود ساله است.(المراقبات صفحه 229)