خود سازی در راه خدا پرستی
خود سازی در راه خدا پرستی حج را می‌توان یک دوره فشردة تربیت برای انسان دانست که در شرایط زمانی و مکانی تعریف شده‌ای به تمرین برای یک زندگی انسانی همه جانبه می‌پردازد و همه ابعاد وجود خود را به طور هماهنگ رشد داده به سوی هدف نهایی سوق می‌دهد. اگر انسان ر
خود سازي در راه خدا پرستي
حج را مي‌توان يك دوره فشردة تربيت براي انسان دانست كه در شرايط زماني و مكاني تعريف شده‌اي به تمرين براي يك زندگي انساني همه جانبه مي‌پردازد و همه ابعاد وجود خود را به طور هماهنگ رشد داده به سوي هدف نهايي سوق مي‌دهد.
اگر انسان را به صورت گياهي تصور كنيم كه در دامان طبيعت مي‌رويد جهت سير تكاملي او (در محور طول‌ها) به سوي خداي متعال است كه بي‌نهايت با او فاصله دارد «و اَنّ الي ربك المنتهي» و همواره شاخ و برگ‌هاي خود را در جهات عرض (محور عرض‌ها) مي‌گستراند كه به نوبة خود مي‌توانند بر سرعت و شتاب او در جهت كمال بيفزايد، چنانكه مي‌توانند به صورت زائده‌هايي در جهت منفي درآيند و مانع سير و حركت تكاملي و صعودي او شوند كه در اين صورت مي‌بايد به قطع اين وابستگي‌ها و دلبستگي‌ها همت گماشت و زمينه‌رهايي و فلاح و وارستگي را فراهم كرد و عوامل بازدارنده را طرد و رجم كرد.
بديهي است براي پيمودن مسير صعودي و سرعت بخشيدن به حركت تكاملي بايد رابطه با خدا را تقويت كرد و در حقيقت بستر اصلي حركت انسان همين صراط مستقيم است «و ان اعبدوني هذا صراط مستقيم» ولي از آنجا كه كسب نيرو و توان براي اين حركت، در گرو كمك گرفتن از وسايل عرْضي و پيشرفت در جهات ديگر است به ناچار بايد بخشي از فعاليت‌هاي انسان در عرصه‌ها و ساحت‌هاي جنبي و فرعي انجام گيرد.بدين ترتيب چند عرصه حركت براي انسان شكل مي‌گيرد كه يكي عرصه اصلي و بستر حركت تكاملي و صعودي است، دومي عرصه‌هاي كمكي و جنبي كه به صورت عرصه پرورش خويش، ترسيم مي‌شود، و سوم برقرار كردن رابطه صحيح با ساير انسان‌ها، و چهارم رابطه با ساير مخلوقات و حتي پديده‌هاي طبيعت.
بديهي است رشد كامل انسان‌ها در همة عرصه‌ها نياز به عمري طولاني و شرايطي ويژه دارد و طبعاً در يك دوره چند روزه ممكن نيست ولي برگزاري دوره فشرده مي‌تواند كمك بزرگي به ورزيدگي و تمرين كرده، امكان موفقيت را در طول زندگي افزايش دهد. و حج در واقع برگزاري چنين دورة فشرده‌اي براي تمرين بندگي و تصحيح جهت حركت در عرصه‌هاي گوناگون زندگي است.
احرام بستن و كندن لباس‌هاي دوخته و زيورآلات، در واقع تمرين قطع تعلقات و وابستگي‌ها همراه با تلبيه و پاسخ گفتن به دعوت الهي براي حركت به سوي اوست: طواف گرد خانه محبوب و گزاردن نماز، متن حركت در جهت صعود الي الله و تقرب به اوست و انتخاب مقام ابراهيم براي اداي نماز، تمرين پيروي از پاكان و پيشگامان طريق بندگي است و سعي بين صفا و مروه تمرين تلاش و استقامت همراه با توكل و اميدواري نامحدود و خستگي ناپذير است. و وقوف در عرفات و مشعر در روز و شب، تمرين پويايي و ايستايي و حركت و سكون بي‌چون و چرا در مقام اطاعت امر و نهي الهي است.
و سرانجام قرباني كردن، تمرين فداكاري در راه محبوب و تقديم دارايي‌ها و دلبسته‌ها به ياد آمادگي قهرمان توحيد براي ذبح فرزند و دلبندي در راه اوست. «لن ينال الله لحومها و لادماؤها ولكن يناله التقوي منكم». پرهيز از آزار رساندن به حيوانات و بي‌مهري نسبت به گياه‌هان حرم، تمرين مهار كردن خوي برتري طلبي و تجاوز و بي‌بند و باري در مقام بهره‌مندي از نعمت‌ها و مخلوقات خداست. همچنانكه محدوديت‌هاي جنسي در حال احرام تمرين كنترل غرايز سركش و قانونمند كردن التذاذات و كامجويي‌هاست و ترك جدال و ستيزه با انسان‌ها تمرين شكيبايي و تحمل ديگران و جلوگيري از خودكامگي و خيره‌سري است و اين همه دوره‌اي فشرده براي خودسازي در راه خداپرستي همراه با بهره‌گيري از منافع جنبي مادي، اجتماعي و سياسي.«ليشهدوا منافع لهم».
آيت الله محمد تقي مصباح يزدي (آذر87)