این چنین باید بود
این چنین باید بود ابراهیم خلیل و فرزندش، در حالی که پایه‌های خانه کعبه را به عنوان اولین خانه به منظور پرستش خداوند برای مردم بالا می‌بردند، عرضه داشتند: «پروردگارا! از ما بپذیر، تو شنوا و دانایی».1آن‌گاه، پنج تقاضای مهم و سرنوشت ساز کردند: 1. پروردگارا
اين چنين بايد بود
ابراهيم خليل و فرزندش، در حالي كه پايه‌هاي خانه كعبه را به عنوان اولين خانه به منظور پرستش خداوند براي مردم بالا مي‌بردند، عرضه داشتند: «پروردگارا! از ما بپذير، تو شنوا و دانايي».1آن‌گاه، پنج تقاضاي مهم و سرنوشت ساز كردند:
1. پروردگارا! ما را تسليم دستورهاي خود قرار بده؛
2. از دودمان ما نيز، امّتي مسلمان و تسليم در برابر فرمان خويش قرار بده؛
3. وَأَرِنا مَناسِكَنا، شيوه پرستش و عبادت خود را به ما نشان بده؛
4. توبه ما را بپذير و رحمت خود را متوجّه ما گردان؛
5. پروردگارا! از ميان فرزندان ما، پيامبري مبعوث گردان، تا آيات تو را بر آنها بخواند و حكمت به آنان بياموزد و آنها را پاكيزه گرداند، زيرا تو توانايي و بر همه اين امور قدرت داري».2 درميان عبادات، فقط درباره حج، از عنوان مناسك استفاده شده و اين، واژه قرآني است كه به صورت‌هاي: نُسُك3 مَنْسَك4 و مَناسك5 در هفت جاي قرآن آمده است.
امّا، معناي اين واژه چيست؟ پرستش، پارسايي و زهد ورزيدن، رضايت، خشوع در برابر خدا، شستن و پاك كردن جامه «غَسَّلَهُ بالماءِ وَ طَهَّرَهُ»، آنچه انسان را به خدا نزديك مي‌كند، رسيدن به خانه، به راه درست و مذهب زيبا گراييدن، «جَعَلْنا لِكُلِّ أمّة مَنْسَكا»6 ذبح گوسفند براي خدا، هر حقّي كه از آن خداست، آنچه به خدا تقديم مي‌شود، «أرضُ النّاسِكِ.» زمين سرسبز و خرّمي كه باران تازه بر آن باريده، سرزمين آشنا و مأنوس، دياري كه دل به آن انس و پيوند دارد، مذهب و راه درستي كه خداوند پيش پاي هر امّتي نهاده است، تا در مقام جست‌وجوي حق بر آن راه قدم گذارد و يا كلّيه اعمال و رفتار حج7، كه در آن، سه نقطه مشترك، حركت، قصد قربت و صرف مال و جان قرار دارد.
عنوان مناسك حج كه شامل مجموعه احكام و اعمال حج مي‌گردد، در احاديث فراواني آمده، كه يك مورد از آن را مطرح مي‌كنيم. امام صادق(ع) ضمن حديثي، كه پايه‌ها و اساس اسلام را مي‌شمارد، درباره موقعيت و خدمات پدر خود، امام باقر(ع) مي‌فرمايد: «فَفَتَحَ لَهُم وَبَيَّنَ لَهُم مَناسِكَ حَجِّهِم، وَحَلالِهِم وَحرامِهِم».8 امام باقر(ع) راه شناخت را براي آنان بازگشود و مناسك حج و احكام حلال و حرام را براي آنان تبيين نمود. نكته مهم ديگر، درباره عبادات به خصوص نماز و حج، به منظور پرهيز از افراط و تفريط، خودسرانه عمل كردن، دنبال هواي نفس رفتن، اسير وسواس و انحراف شدن و احياناً كم و زياد كردن احكام و اعمال، اين است، كه پيامبر(ص) راهنمايي لازم را به صورت دستور بيان فرموده است.
درباره نماز فرمود: «صَلُّوا كَما رَأيْتُمُونِي اُصَلِّي؛ ببينيد من چگونه نماز مي‌خوانم، شما هم همان‌گونه نماز بخوانيد».9 درباره رمي جمره، جابر بن‌عبدالله انصاري مي‌گويد: «روز عيد قربان مشاهده كردم، رسول خدا(ص) در حالي كه بر مركب خويش سوار بود، سنگ به جمره مي‌انداخت و فرمود: «وَلِتَأْخُذُوا عَنِّي مَناسِكَكُمْ...»10 اين گونه من رفتار كردم، تا شما هم مناسك خود را از من بياموزيد، چون من نمي‌دانم پس از اين، حجّي انجام خواهم داد يا نه؟ كه اين ارائه طريق، شامل ساير مناسك نيز مي‌شود و لازم خواهد بود، از پيامبر(ص) و ساير پيشوايان معصوم، متابعت شود.
پي نوشت‌ها
1. بقره، آيه 127.
2. بقره، آيات 128 و 129.
3. بقره، آيه و انعام، آيه 162.
4. حج، آيات 34 و 67.
5. بقره، آيات 128 و 200.
6. حج، آيات 34 و 67.
7. مجمع البحرين، ص 421؛ اقرب الموارد، ج 2، ص 1297؛ فرهنگ معين، ج 4، ص 4732؛ حج، دكتر شريعتي، ص 13 و 14.
8. اصول كافي، ج2، ص 20؛ بحارالانوار، ج 65، ص 337.
9. بحار الانوار، ج 85، ص 242.
10. صحيح مسلم، ج 3، ص 116؛ محجّة البيضاء، ج2، ص .193