نخستین گفت و گوی صمیمانه میقات حج با نماینده محترم ولی فقیه در امور حج و زیارت

نخستين گفت و گوي صميمانه ميقات حج با نماينده محترم ولي فقيه در امور حج و زيارت

1. ميقات حج : با سپاس از حضرت?عالي كه فرصتي در اختيار فصلنامة «ميقات حج» قرار داديد تا از نظرات شما در بارة حج و مسائل مربوط به آن، استفاده كنيم.

لطفاً بفرماييد تاكنون چند سفر و در چه سال?هايي به حج مشرف شده?ايد؟

پاسخ : به لطف پروردگار و عنايات پيامبر(ص) و اهل بيت گرامي‌اش از سال 59 تا كنون، جز چهار سال كه سه سال آن به دليل تعطيلي حج بر اثر حادثة جمعة خونين مكه و يك سال هم به دلايل شخصي توفيق تشرّف نيافته?ام، بقيه اين سال?ها را مشرف شده?ام.

در سال?هاي پيش از رحلت حضرت امام خميني(ره) در بعثة امام و از سال 68 به بعد در بعثة مقام معظم رهبري ـ مدّ ظله ـ مسؤوليت داشته‌ام.

2. ميقات حج : از آنجا كه سفر حج خاطرات شيرين و گفتني زياد دارد، حضرت عالي هم به يقين خاطراتي از سفرهاي حج داريد؟ در صورت امكان و حضور ذهن، به برخي از آ??ن?ها اشاره فرماييد:

پاسخ : نخستين سفر بنده سال 59 بود كه آن زمان به امارات براي سخنراني دعوت شده بودم، ميزبانم كه از آنجا كاروان به حج مي‌برد، از من خواست تا به عنوان همراه او به حج مشرف شوم. از امارات به ايران آمدم تا خانواده را همراه ببرم كه مصادف شد با آغاز جنگ تحميلي و پروازهاي هوايي تعطيل شد. نا گزير شديم كه به بندر عباس رفته و از آنجا با لنج به دبي برويم. در ميان راه نيز گرفتار طوفان شديم و طوفان به حدّي شديد بود كه از زنده ماندن خود قطع اميد كرديم. موج آب لنج را به اين سو و آن سو مي‌كشاند و آب به درون آن مي‌ريخت ليكن خداوند لطف كرد و ناخدا با تجربه‌اي?كه داشت در كنار جزيره?اي پهلو گرفت و پس از16 ساعت معطلي، با آرام شدن دريا، به راه خود ادامه داد و از دبي عازم حج شديم.

در آن سال، از ايران تعداد كمي زائر موفق به اين سفر شدند. مدينة الحاج در جده بود. ساختمان‌هاي آن قديمي و داراي تخت‌هاي دو طبقه و تشك‌هاي ابري بود و حتي امكانات لوازم بهداشتي نداشت. آن سالها از فرودگاه كنوني جده خبري نبود. با وجود گرماي شديد، از وسائل خنك كننده، تنها پنكه وجود داشت. بسياري از حاجيان با ماشين‌هاي باري جابه?جا مي‌شدند و در عرفات و مشعر و منا آب لوله‌كشي نبود. دبه‌هايي از آب بود و در كنار آنها تعدادي آفتابه! در آن سفر هنوز مسير جُحفه آسفالت نبود و رانندة ما چند ساعتي راه را گم كرد! وقتي هم كه رسيديم، آب براي طهارت و وضو به سختي يافتيم.

به هر حال، وضعيت با امروز بسيار متفاوت بود. در آن سال‌ها، يكي دو بار آتش‌سوزي در مِنا رخ داد كه در مواردي، منجر به فوت افراد گرديد. به اين مطالب از آن جهت اشاره كردم كه خوانندگان عزيز بدانند حتي در سال?هاي نخست پيروزي انقلاب در ايران، حج?گزاري وضعيت سختي داشت! و اينكه در برخي تحليل?ها آمده است: پيروزي انقلاب اسلامي در ايران، تأثير زيادي در عمران و آبادي كشورهاي منطقه و ايجاد تحرّك براي رسيدگي بيشتر به امور مردم داشت، تحليل صحيح و درستي است و از سال 1360ش. بودكه آرام آرام تغييرات در حج آغاز و به وضعيت امروز منتهي شد.

گرچه طبق آنچه كه در سفرنامه‌هاي قديم آمده، پيش از ما، وضعيت به مراتب سخت‌تر و دشوارتر بوده است.

3. ميقات حج : در برخي مصاحبه ها، سخنراني ها و همايش ها، از تغيير در ساختار بعثة مقام معظم رهبري خبر داده?ايد، اين تصميم با چه هدفي بوده و تا كنون چه نتايجي در بر داشته است؟ آيا از آثار مثبت اين تلفيق چيزي عيان و آشكار شده است؟

پاسخ: در گذشته كساني?كه در بعثه مسؤوليت داشته‌اند، با توجه به شرايط و ويژگي‌هاي زمان خود، زحمت‌هاي زيادي را متقبل شده و اقدامات شايسته‌اي انجام داده‌اند، ليكن از سال 1370ش. كه حضرت آيت الله ري‌شهري مسؤوليت نمايندگي ولي فقيه و سرپرست حجاج را به عهده گرفتند، با روحية تشكيلاتي و پشتكار و آينده نگري كه داشتند، حقيقتاً اقدامات بسيار خوب و شايسته‌اي را پايه‌گذاري كرده و انجام دادند كه امروز ما شاهد نتايج آن هستيم و از بركات آنها بهره مي‌بريم. پس از انتصاب اينجانب به اين سمت و افتخار نمايندگي مقام معظم رهبري و سرپرستي حجاج، با توجه به تجربيات گذشته?ام، احساس كردم كه بازنگري در ساختار و تشكيلات ضروري است و لازم است براي متمركز ساختن امور و كوچك سازي بعثه، سريعتر اقدام شود. ازاين‌رو، جمعي از افراد خبره و با سابقه در امر مديريت و ساختار نويسي به بعثه دعوت شدند و آنان نيز پس از آشنايي با اهداف و نقطه نظرهاي اينجانب، كار را آغازكردند كه خوشبختانه نتيجة آن ادغام برخي معاونت‌ها و كاهش برخي مديريت‌ها بود؛ يعني دو معاونتِ «آموزش و پژوهش» و «امور روحانيون» به دليل نزديكي با يكديگر، به «معاونت فرهنگي» و نيز «معاونت نظارت و بازرسي و ارزشيابي» و «معاونت اجرايي» به «معاونت توسعة مديريت و منابع» تغيير يافتند.

مديريت اهل سنت نيز در زير مجموعه معاونت فرهنگي قرار گرفت و هم‌اكنون با گذشت چند ماه، آثار و بركات آن ظاهر گرديده و توانسته است به چابك سازي تشكيلات و انسجام بخشي بيشتر به برنامه‌ها، حذف موازي كاري و يا دوباره كاري‌ها كمك كند.

البته ممكن است تغيير ساختار، در عمل موجب پديد آمدن مشكلاتي شود كه آن را نيز در خلال برنامه‌ها مي‌توان شناخت و براي حل آن اقدام كرد.

يكي از بركات تغيير ساختار، كاستن حدود يكصد و سه نفر از نيروهاي بعثه در موسم حج سال گذشته (1389) بود كه اين گام بزرگي در دادن فرصت به مردم و كاستن از نيروهاي ستادي است.

جالب اين است بدانيم كه اين اقدام نه تنها از فعاليت‌هاي موفق بعثه نكاست، بلكه به?طور طبيعي در دستيابي به موفقيت‌ها نيز ما را ياري داد.

4 . ميقات حج : حج سال 89 كه نخستين سال مسؤوليت حضرت?عالي در نهاد نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت بود، چه ويژگي?هايي داشت و چه تحول قابل توجهي نسبت به سال?هاي پيش از آن، روي داد؟

پاسخ: بحمد الله مراسم حج تمتع سال 89 ش. ـ 1431ق. با شكوهي كم نظير و در نهايت انسجام و همدلي و هماهنگي خدمتگزاران مردم در بعثة مقام معظم رهبري برگزار گرديد و تمامي همكاران در فضايي آكنده از روح معنويت و عبوديت به حج پرداختند.

بخشي از اقدامات صورت گرفته در حج سال‌جاري عبارت است از:

1. طراحي و اجراي برنامه‌هاي متنوع آموزشي، فرهنگي و معرفتي در كاروان‌ها، به منظور استفاده از فرصت‌ها و تعميق فضاي معنوي و الهي حج،

2. تعامل و ارتباط پيوسته با كاروان‌ها و زائران ايراني و نيز ايرانيان خارج كشور،

3. برگزاري برنامه‌‌هاي فرهنگي، مذهبي و سياسي، با حضور گستردة مردم در مدينه و مكه و در عرفات و منا،

4. برگزاري همايش‌هاي متنوع داخلي و خارجي و انتخاب موضوع‌هاي مهم و كاربردي در عرصه‌هاي گوناگون،

5 . ارتباط قوي و صميمانه و ديدارهاي دوستانه با بعثه‌هاي مراجع معظم تقليد و بهره‌گيري از نظرات و ديدگاه‌هاي ارزشمند آنان در امور مختلف،

6 . ديدار با مسؤولان و رؤساي بعثه‌هاي كشورهاي مختلف و سازمان‌ها و نهادهاي بين المللي و برخي از مسؤولان كشور ميزبان،

7. ديدار با زائران در محل استقرار آن?ها و ارتباط مستقيم با آنان جهت دريافت نظرها و ديدگاه‌هاي آن?ها،

8 . اجراي امور با ساختار جديد طراحي شده براي موسم و مطالعه جهت بهبود فرآيند‌ها و رفع كاستي‌ها، جهت تداوم و عمل به شعار همّت مضاعف و كار مضاعف،

9. نظارت و بازرسي مداوم از كاركرد و عملكرد بخش‌هاي مختلف بعثه و سازمان جهت اصلاح روندها، بررسي مشكلات، رسيدگي به شكايات و كنترل و ترميم فرآيندهاي اصلي حج،

10. بررسي راهبردي مسائل بنيادين و چالش‌هاي موجود در عرصه‌هاي معرفتي، اعتقادي و سياسي حج و ارائة استراتژي‌ها و راه‌كارهايي براي مديريت اين مسائل،

11. مطالعة بررسي و تحليل وضعيت موجود فرآيند كلان حج و برنامه‌ريزي براي ارائة الگوي مطلوب حج،

12. تهيه، توليد و نشر محصولات فرهنگي و ديني مرتبط با اين فريضة بزرگ الهي.

در اين قسمت براي پرهيز از طولاني شدن گفتگو، به همين مقدار بسنده مي‌كنم و برخي توضيحات مرتبط با اين بخش را در پاسخ به سئوال‌هاي ديگر شما بيان خواهم كرد.

5. ميقات حج : بعد از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران، به ويژه در دوراني كه آيت الله محمدي ري شهري امير الحاج بودند و حضرت?عالي نيز از مديران برجستة نهاد نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت بوديد، كارهاي بسيار ارزنده اي در زمينه?هاي مختلف حج انجام گرفت؛ مانند انتخاب روحانيون اصلح و شايسته ، مديران كارآمد و ارزشي، تدوين كتب و انتشار مجلات، كارهاي آموزشي و ارائة مسائل مربوط به حج از طريق صدا و سيما و حتي در زمينه?هاي اجرايي ، موفقيت?هاي چشمگيري به دست آمده است. اكنون بفرماييد وضعيت موجود با نگاه آرماني شما چه ميزان فاصله دارد و براي كم كردن اين فاصله چه تدابيري انديشيده?ايد؟

پاسخ: در دورة گذشته، ارتباط بنده با آيت الله ري شهري، ارتباطي صميمي و بسيار نزديك بود و ايشان نيز به دليل محبت و حسن اعتمادي كه به اينجانب داشتند، بسياري از طرح‌ها و پيشنهادها و نظرات اينجانب را تأييد نموده و با مساعدت و پيگيري، بنده را در تحقّق آن?ها ياري مي‌دادند. دراين دوره بيست ساله، بنده با تمام توان، تلاش مي‌كردم تا جايگاه حج ارتقا يابد و مردم از بركات آن بيشتر بهره‌مند شوند؛ چرا كه نگاه بنده به حج و سفرهاي زيارتي، آن است كه اگر ما از اين ظرفيت به خوبي بهره‌ بگيريم، مي?توانيم بسياري از معضلات فرهنگي جامعه را حل كنيم. هم‌اكنون ما حدود نهصد هزار (900000) نفر زائر حج و عمره داريم و حدود يك ميليون و پانصد هزار نفر (1500000) زائر عتبات عاليات و حدود هفتصد هزار نفر (700000) زائر سوريه، كه به?طور متوسط حدود سه ميليون نفر در سال و اين غير از ظرفيت زيارت حضرت رضا(ع) و امام زادگان واجب التعظيم در داخل كشور است. ما اگر همان ظرفيت حدود سه ميليون نفر را با ميانگين 4 نفر از فرزندان و نزديكان آنها در نظر بگيريم، به اين نتيجه مي?رسيم كه چيزي حدود دوازده ميليون نفر در سال، تحت تأثير معنويت اين سفرها هستند. اهميت موضوع در اين است كه حاجي از چند ماه پيش از حج با جلسات آموزشي درگير است و حدود يكماه نيز در حج شبانه‌روز با اين سفر مأنوس است. اگر ما از اين ظرفيت‌درست بهره برداري كنيم، آن تحول روحي و اخلاقي اتفاق خواهد افتاد.

از سوي ديگر، آداب اين سفر؛ مانند حلاليت طلبي، تذكية مال و... به?گونه‌اي است كه اگر همه ساله يك تا سه ميليون نفر پيش از سفرهاي زيارتي، حلاليت طلبي نموده و اختلافات و مشكلات خود با ديگران را حل كنند و يا مال شبهه ناك را از اموال خود جدا سازند، بسياري از گرفتاري‌هاي مالي، اخلاقي و خانوادگي حل خواهد شد.

بنابراين، بايد با چنين نگاهي به اين سفرها نگريست و از ظرفيت آن?ها براي بهبود وضعيت معنوي در جامعه بهره برد.

امروزه، وظيفة ما اين است كه زمينه‌ساز چنين تغيير و تحوّلي باشيم و روشن است كه راه رسيدن به چنين هدفي، ارتقاي سطح فكري و معنوي زائران است؛ حال با انتشار كتب و نشريات باشد يا اطلاع‌رساني به?موقع با بهره‌گيري از هنر و رسانه‌ها و مانند آن.

پس بايد ابتدا سطح آگاهي زائر را با بهره‌گيري از هنر، رسانه‌ و... رشد و افزايش داد و سپس روحانيوني را گزينش كرد كه از تمامي علوم و فنون بهره‌مندند و مي?توانند تأثيرگذار باشند.

بديهي است، گزينش روحانيون لايق و توانمند و مديران آگاه و پرتوان از وظايف ما است كه بايد براي آن برنامه ريزي كنيم و در چند سال گذشته تلاش ما بر اين بوده تا خودمان را به اين هدف نزديك كنيم و توليد كتاب، لوح فشرده (CD)، نوار و ديگر محصولات آموزشي، همه در اين راستا بوده است. حال، علي?رغم همة كارهاي انجام گرفته، باز هم احساس مي‌‌كنيم در آغاز راهيم و بايد با بهره‌گيري از همة امكانات، براي گسترش فرهنگ حج و تعميق باورهاي ديني در جامعه تلاش كنيم و اين كار يك شبه صورت نخواهد گرفت. هم‌اكنون در تلاش هستيم تا خود را به اين هدف نزديك كنيم.

6 . ميقات حج : در سال جاري، اعزام زائران سال?خورده افزايش چشم گيري داشت، گرچه اين تصميم قابل تقدير و موجب شادماني اين دسته از زائران شد، اما طبيعي است كه سختي?هايي هم با خود به همراه داشت؛ به ويژه براي روحانيون و معين ها و نيز مديران كاروان?ها، آيا با توجه به وجود مشكلات، در سال?هاي آتي نيز به سال?خوردگان اولويت داده خواهد شد؟

پاسخ: حج سال گذشته، به چند دليل بسيار حساس بود:

از يك سو به دليل مشكلاتي?كه در سال قبل از آن وجود داشت و آن، شيوع بيماري آنفلوآنزاي نوع A بود كه تعداد قابل توجهي از زائران مسن نتوانستند به حج مشرف شوند و اين تعداد به زائران حج 89 افزوده شدند و اين، براي ما نگران كننده بود!

از سوي ديگر نقل تردّدي براي اولين بار اجرا مي?شد. طبيعي است، اجراي طرح ترددي، به صورت آزمايشي و براي اولين بار، بر نگراني‌ها مي?افزود. تغيير ساختار بعثه و كاستن حدود 120 نفر از نيروها، نگراني ديگري را ايجاد كرده بود، ليكن به حول و قوّة الهي و با تلاش خستگي ناپذير همة نيروهاي بعثه در سازمان حج و زيارت در سراسر كشور و توجه خاص حضرت حق به ميهمانان خود، همة اين نگراني‌ها برطرف شد و ما در سال گذشته حج نسبتاً مطلوبي داشتيم و همه چيز به خوبي به پايان رسيد من در همين‌جا لازم مي‌دانم از رياست محترم سازمان حج و زيارت آقاي ليالي و همه همكارانشان، از معاونين محترم بعثه و همه همكاران؛ روحانيون، معين و معينه‌ها و مديران و عوامل كاروان‌ها تشكر كنم كه اگر تلاش اين عزيزان نبود، ما به چنين موفقيت‌هايي دست پيدا نمي‌كرديم.

لازم است به اين نكته اشاره كنم كه با تمامي تلاش‌هاي صورت گرفته، حج بدون مشكل نخواهد بود. اين سفر هميشه همراه با سختي و دشواري است و مسائل پيش‌بيني نشده‌‌اي هم؛ مانند تأخيرهاي هواپيما و مشكل بار زائران در پايان چه بسا ذائقة زائران را تلخ كرد كه در جاي خود بايد به تجزيه و تحليل آن پرداخته شود.

7. ميقات حج : از ويژگي هايي كه در حج سال جاري وجود داشت، حضور هر روز حضرت?عالي در ميان كاروان?ها و صرف ناهار به همراه زائران و در پايان نشستن پاي صحبت آنان و شنيدن درد دل و مشكلاتشان بود، اگر از اين نشست?ها خاطرات و مطالب شنيدني داريد، مشتاق شنيدن آن?ها هستيم.

پاسخ: افتخار اينجانب اين است كه هميشه با مردم و در كنار مردم بوده‌ام و تلاش كرده‌ام هيچگاه با آنان فاصله نگيرم. در حج نيز كوشيده?ام اينگونه عمل كنم. هر وقت فرصت پيدا مي‌كردم، به مناسبت‌هاي مختلف؛ گاهي براي حضور در جلسات انس و معرفت كه توسط بعثه در هتل‌ها و ساختمان‌ها برگزار مي‌شد، گاهي هنگام نهار و حضور در جمع زائران، گاهي در ديدار با جانبازان و خانواده‌هاي معظم شهيدان و به مناسبت‌هاي ديگر خدمت زائران عزيز مي‌رسيدم، اين ديدارها براي ما بركات فراواني داشت؛ هم از نزديك با مشكلات آشنا مي‌شديم، تا حدودي به ميزان رضايت مردم دست مي?يافتيم و در بسياري موارد نيز مهر و محبت مردم ما را شرمنده مي‌كرد.

در كاروان جانبازان، همراه با رياست محترم سازمان شايد نزديك سه ساعت دركنار آنان ماندم و سخنانشان را شنيدم؛ اين?ها ولي نعمت ما هستند و ما وظيفه داريم در خدمت آنان باشيم. به?هرحال بنده خود را كوچكترين خدمتگزار زائران مي‌دانم و حضور در كنار آنان و همراه آنان بودن را براي خود افتخار مي‌‌شمارم.

8 . ميقات حج : در حج سال جاري (1389) شاهد بوديم كه مسؤول سازمان حج و زيارت سابق (آقاي مصطفي قهرودي) و اسبق (آقاي محمد حسين رضايي) در بعثه حضور داشتند، آيا دعوت و حضور آنان در اين سفر، براي تقدير از زحمات گذشتة ايشان بود يا براي استفاده از تجربياتشان و يا هر دو؟

پاسخ: بهره‌گيري از تجارب گذشته، يكي از وظايف ما است؛ تجربة كساني كه در سال‌هاي گذشته مسؤوليت داشته‌اند و در شرايط حاد و حساس مديريت كرده‌اند، مي‌تواند چراغ راهي براي ما و تصميم‌گيري براي آينده باشد. بر همين اساس بنده سال گذشته از آقايان محمد حسين رضايي و مصطفي قهرودي كه ساليان متمادي در حج مسؤوليت داشتند و آقاي سلطاني شيرازي كه از پيش‌كسوتان مديريت كاروان‌هاي حج بوده و سوابق روشني در اين امر دارند و نيز آقايان دكتر اوتارخاني و دكتر منصوري كه از اساتيد و صاحب‌نظران در عرصة مديريت هستند، خواستم تا به?صورت يك گروه پنج نفره، در زمينة بررسي وضع موجود و ارائة راه‌كارهاي ارتقاي بهره‌وري حج، مطالعاتي داشته و راه حل ارائه كنند. اين آقايان، هم قبل از حج و هم در طول موسم با مشورت با صاحب‌نظران، كار را به?خوبي دنبال كردند و نتيجة تحقيقات خود را پس از حج به?صورت يك مجموعة مفيد و اثر بخش در اختيار گذاشتند كه اميد است به?زودي بتوانيم از تحقيق انجام شده بهرة كافي را ببريم و در رفع نقاط ضعف موجود از آن استفاده كنيم.

خودِ اين اقدام براي بسياري از عزيزان جاذبه داشت و از اين?كه ما خدمات گذشتة اين مديران را ناديده نگرفته‌ايم، مكرر قدرداني و تشكر مي‌كردند، باور بنده نيز اين است كه ما نبايد كارهاي مديران قبلي را ناديده بگيريم. هر كسي در مديريتش نقاط قوت و ضعفي دارد. نبايد تنها به نقاط ضعف بنگريم. در قرآن كريم شما هيچگاه نمي?بينيد كه پيامبري كار پيامبر پيش از خود را تخريب كند و زير سؤال ببرد، بلكه هر پيامبري مكمّل پيامبر پيش از خودش بود تا اين?كه رسالت به پيامبر خاتم(ص) رسيد و دين كامل شد.

9. ميقات حج : شاهد بوديم كه همايش?هاي متعدّدي از سوي بعثـة مقام معظم رهبري در حـجّ سال 89 ـ طبق معمول سا?ل?هاي گذشته ـ در مكه و مدينه برگزار گرديد، به نظر حضرت عالي بازده و نتيجة اينگونه همايش?ها چه ميزان است و آيا تفاوتي نسبت به سال?هاي پيش از آن داشت يا خير؟

پاسخ: همچون سال‌هاي گذشته، همايش‌هاي متعددي در مدينه و مكه برگزار گرديد. در بخش بين‌الملل برخي همايش‌هاي برگزار شده عبارت?اند از:

1. همايش منزلت زن با شعار «زن و احياي ارزش‌هاي اسلامي» كه با حضور 250 نفر از 17 كشور در مدينه برگزار شد،

2. همايش تقريب با شعار «تعامل مثبت ميان پيروان مذاهب اسلامي» با حضور 600 نفر از 28 كشور جهان،

3. همايش قدس با شعار «غزة رمز العزة» با حضور حدود 650 نفر از30 كشور جهان،

4. همايش اهل بيت(هم) با شعار «نقش اهل بيت در بصيرت امت» با حضور حدود 700 نفر از 24 كشور جهان،

5. همايش علما و مبلغان با شعار «نقش علما و مبلغان در همبستگي اسلامي» با حضور 950 نفر از 14 كشور جهان،

6. همايش فرهيختگان با شعار «چالش‌ها و فرصت‌هاي جهان اسلام» با حضور 90 نفر از 13 كشور جهان،

7. همايش ايرانيان خارج كشور.

در بخش داخلي نيز همايش‌هاي سراسري روحانيون و معيني‌هاي كاروان‌ها با حدود 1200 نفر، همايش‌هاي منطقه‌اي روحانيون، همايش‌هاي ويژه اهل سنت در مكه و مدينه برگزار شد كه با استقبال گسترده روبه?رو گرديد و در همايش اهل سنت تمامي ظرفيت صندلي‌ها پر شد وعده‌اي روي زمين نشستند.

تصميم ما بر اين است كه محتواي اين همايش‌ها را غني‌تر كنيم تا بتوانيم از فرصت حج چه در بُعد داخلي و چه در ابعاد بين المللي، بيشترين استفاده را ببريم.

10. ميقات حج : همه ساله شاهديم كه كتاب?هاي زيادي در عربستان بر ضدّ تشيع و انقلاب اسلامي انتشار مي?يابد و اين اقدامات و تلاش?ها رو به گسترش بوده و هر سال بيش از سال پيش است، اكنون آيا حوزة نمايندگي ولي فقيه نيز براي مقابله با آن، برنامه ريزي?هايي كرده است يا خير و آيا بنا ندارد گام هاي بزرگتر و مؤثرتري بردارد؟

پاسخ: حج، كانون وحدت امت اسلامي است و با توجه به آية شريفة قرآن ( لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ ) مسلمانان در حج بايد به منافع خود دست يابند؛ به يقين، يكي از مهمترين منافع، ايجاد تشكّل توحيدي و وحدت امت اسلامي است كه از اين طريق مي‌توان شاهد عظمت اسلام و مسلمانان در سراسر جهان بود. متأسفانه برخي از عناصر افراطي با هزينه كردن بيت المال مسلمين و با بهره‌گيري از روش‌هاي غير منطقي و با ايجاد ارعاب و گسترش فضاي تهمت و افترا، سعي مي‌كنند ميان مسلمانان تفرقه ايجاد كنند و نتيجة اين تفرقه نيز به بيان قرآن، ذلّت و زبوني است؛ ( وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِيحُكُمْ ).

ميليون‌ها جلد كتاب را به بيش از بيست زبان دنيا برگردانده و انتشار مي?دهند و آن را در موسم حج توزيع مي‌كنند و اين در حالي است كه امت اسلاميِ به حج آمده، حقّ هيچگونه سخنراني و توزيع كتاب و نشريه ندارند! اين عمل، برخلاف منطق قرآن است. خداوند در قرآن كريم مي فرمايد: ( ادْعُ إِلي سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ ) و در جاي ديگر مي‌فرمايد: ( فَبَشِّرْ عِبادِ * الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ ). منطق اسلام آن است كه عالمان و فرهيختگان مسلمان، با بهره‌گيري از روش‌هاي علمي و ديني، با هم به گفتگو بنشينند و بهترين سخن و راه را برگزينند. مردم عادي كه بهره‌اي از علوم دين ندارند، چگونه مي‌توانند وارد بحث و گفتگو شوند و القاي يك انديشه، به صورت يكطرفه به ديگران، آن?هم با دروغ و تحريف، چه مشكلي را حل مي‌كند؟!

بنابراين، چنين حركتي كاملاً نا عادلانه و غير منصفانه است! كمي روشن‌تر بگويم: وقتي آن?ها كتاب منتشر كرده و شيعه را متهم مي?كنندكه قائل به تحريف قرآن است! اين از گناهان كبيره است. قرآن كريم، در جاي‌جاي ايران اسلامي زينت بخش مساجد و خانه?ها است. همين قرآن‌هايي كه عربستان به حاجيان ما هديه مي‌كند، و حاجي آن قرآن را دركنار قرآن خود قرار مي‌دهد، به راحتي مي‌فهمد كه آن دو، هيچ فرقي با هم ندارند و اتهام تحريف، دروغي بيش نيست. شبكه‌هاي تلويزيوني و راديويي قرآن در كشور، از قاريان ايراني مرتب قرآن پخش مي‌‌كند، كدام آيه با آيات قرآن آن?ها تفاوت دارد؟! آيا هزينه كردن بيت المال براي ترويج دروغ، خيانت به امت اسلامي نيست؟!

وقتي در بقيع به شيعيان گفته مي‌شود كه توسل شرك است و شما مشرك هستيد! همه مي‌فهمند كه اين دروغ است؛ چرا كه ما امامان را وسيله براي نزديكي به خدا مي‌دانيم؛ همانگونه كه در قرآن كريم آمده است: ( وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ ). و اگر كسي بخواهد پيامبر و ائمه را در مقابل خدا قرار دهد، شيعيان خود معتقدند كه چنين كسي از جرگة توحيد خارج است.

كاري كه آنها مي‌كنند از نگاه ديگر نيز حرام است؛ مثلاً قرآن كريم مي‌گويد: كسي كه ادعاي اسلام دارد به او نگوييد مسلمان نيستي، در حالي كه اينها هركسي غير از خود را مشرك و هر عقيده‌اي غير عقيدة خود را باطل مي‌دانند؟!

در حالي‌‌كه تعداد زيادي از كتاب‌هاي چاپ عربستان روايات مربوط به حضرت مهدي[ را نقل و چاپ كرده و علماي بزرگ اهل سنت بر آن صحّه گذاشته‌اند. فرد بي‌سوادي كه پول گرفته تا ترويج باطل كند و وجود امام زمان را زير سؤال مي‌برد، طبيعي است كه او به دنبال بحث علمي نيست زيرا نه داراي سواد لازم است و نه توان بحث و مجادله را دارد. اگر كسي هم با آن?ها وارد بحث شود بي درنگ دستگيرش نموده، به زندان مي‌برند! كجاي دنيا اين روش را مي‌پسندند؟ و كجاي اين حركت و رفتار، اسلامي است؟

بنابراين، آنچه كه در اين كتاب‌ها ترويج مي‌شود، خلاف حقيقت و بسياري از آن?ها دروغ و كذب است. گاهي انگشت روي برخي روايات ضعيف گذاشته، همان را سوژه?اي براي تضعيف و كوبيدن شيعه قرار مي‌دهند، در حالي كه شيعه خود چنين رواياتي را قبول ندارد و اين در حالي است كه خود آن?ها هم از اين دست روايات ضعيف فراوان دارند!

در مواردي، شبهاتي را مطرح مي?كنندكه علماي شيعه بارها پاسخ اين شبهات را عالمانه و با برهان و دليل داده‌اند. علامة اميني در «الغدير»، سيد شرف الدين در «المراجعات»، ميرحامد حسين در «عتبات الأنوار» و بسياري ديگر از انديشمندان در اين زمينه كتابها نوشته‌اند. حتي بسياري از اهل سنت بر ضدّ وهابي‌ها مطالبي نوشته و انتشار داده?اند.

بعثة مقام معظم رهبري، تاكنون حدود دويست جلد كتاب در رد اين افكار باطل منتشر كرده و نيز موسوعه‌اي در ردّ شبهات وهابيت در حال تدوين دارد كه به ياري خدا، به زبان روز پاسخ شبهات آنان داده مي?شود.

ليكن نكتة مهم آن است كه بدانيم فرقة وهابيت در اغلب كشورهاي اسلامي منفور است و مسلمانان آنان را گرو‌هي تندرو و غير منطقي مي‌دانند و نظر درستي هم هست؛ زيرا افرادي كه مواد انفجاري به خود بسته و عمليات انتحاري مي?كنند و زن و مرد و پير و جوان را مي?كشند كه نمونه?اش در كشورهاي عراق و پاكستان و ديگر مناطق اسلامي فراوان رخ داده، هرگز نمي‌توانند خود را مسلمان شمرده، ادعاي اسلاميت كنند.

بنابراين، توطئة اين افراد نبايد شيعه و سني را رو در روي هم قرار دهد. شيعه با اهل سنت در بسياري اصول مشترك?اند. جمهوري اسلامي ايران، همواره از مسلمانان در بوسني، فلسطين، پاكستان و افغانستان حمايت كرده و اين در حالي است كه بسياري از مردم اين كشورها را اهل سنت تشكيل مي‌دهند. مردم ما در ايران، با اهل سنت برادرانه زندگي كرده و هيچ مشكلي ندارند؛ پس بايد مراقب باشيم دشمنان با طرح اينگونه مسائل، ما را به يك فتنه بزرگ كه همان جنگ شيعه و سني است وارد نكنند.

11. ميقات حج : پرسش بسياري از مردم از مسؤولان حج، به ويژه حضرت?عالي اين است كه آيا در آيندة نزديك ثبت نام عمومي حج تمتّع انجام خواهد شد؟

پاسخ: در گذشته با باز گذاشتن ثبت نام حج، تعداد زيادي از مردم نام نوشته?اند؛ به حدي كه ‌اكنون با سهمية موجود، مردم حدود هفده سال در نوبت قرار گرفته‌اند. اگر بخواهيم ثبت نام حج را باز هم انجام دهيم، معني‌اش اين است كه اين نوبت بندي را به بيش از بيست سال و سي سال منتقل كنيم و اين، كار درستي نيست، زيرا فرصت برنامه‌ريزي را از ما خواهد گرفت و هيچ مشكلي را هم حل نخواهد كرد. بنابراين، اكنون ناخواسته گرفتار چنين مشكل لاينحلي شده‌ايم. البته در عمره اين مشكل در آيندة نزديك حل خواهد شد و هر دو سال يكبار قرعه‌كشي مي?شود و مردم تكليف خود را مي‌دانند.

بنده به?ياد دارم در يكي از جلسات شوراي هماهنگي، زماني?كه مردم حدود پنج سال در نوبت بودند و قرار بر اين شد كه براي ثبت نام بعدي تصميم‌گيري شود، من مخالف بودم، ليكن جلسه با اكثريت تصويب كرد و اين كار صورت گرفت و ما امروز در مقابل عمل انجام شده قرار گرفته‌ايم.

12. ميقات حج : شاهديم كه ساليانه هزاران نفر از مردم كشورمان به مراسم عبادي ـ سياسي حج، عمره، عتبات عاليات و سوريه مشرف مي شوند و بعد از بازگشت از سفر، به استحباب وليمه عمل مي كنند اما متأسفانه گاهي اين مراسم با تشريفات و هزينه هاي بالا، در سالن?هاي مجلّل و گرانقيمت و با غذاهاي رنگين برگزار مي شود و جاي خالي فقرا و نيازمندان واقعي، در بيشتر وليمه?ها احساس مي?گردد، چقدر خوب است كه از طريق صدا و سيما و نيز روحانيون كاروان?ها فرهنگسازي شود كه ذهن مردم به كارهاي خداپسندانه تر؛ مانند كمك به فقرا معطوف شود و ذخيره?اي براي آخرتشان گردد و از اسراف و حيف و ميل جلوگيري شود كه اين گامي مهم در اصلاح الگوي مصرف است. آيا مسؤولان بعثه و سازمان حج در اين مورد برنامه?اي دارند؟

پاسخ : متأسفانه ما در امور ديني هميشه گرفتار افراط و تفريط هستيم، عده?اي به زائران فشار مي‌آورند كه اصلاً سوغات نخريد و عده‌اي ديگر در خريد سوغات افراط كرده فرصت‌هاي معنوي خود را به?خاطر خريد هدر مي‌دهند. در بحث وليمه هم همين‌طور است؛ عده?اي مي‌گويند وليمه ندهيد و گروهي در سالن‌هاي بزرگ و با غذاهاي تشريفاتي مردم را به ميهماني دعوت مي‌كنند و هزينه‌هاي سنگين هم مي?پردازند. بايد توجه داشته باشيم?كه در فرهنگ اسلام آوردن سوغات مستحب است. از وليمه هم در آداب سفر حج به عنوان امري مستحب ياد شده است، ليكن سوغات بايد رنگ و بوي سفر حج يا عتبات و مانند آن را داشته باشد. كسي?كه به عتبات مي‌رود و مُهر و تسبيح كربلا را براي ديگران سوغات مي‌آورد، مردم را به ياد كربلا و حسين بن علي8 مي‌اندازد، ليكن آن?كه به كربلا مي‌رود و عروسك و اسباب بازي چيني مي‌خرد، چه پيامي براي ديگران دارد؟ پس بايد در اين زمينه فرهنگ سازي كرد. چند سال پيش از ميان زائران نظرسنجي كرديم كه چرا مردم نسبت به خريد سوغات اهميت زيادي نشان مي‌دهند؟ پاسخ‌ها متفاوت بود؛ برخي گفته بودند بستگان ما، پيش از ما به حج رفته و براي ما سوغات آورده‌اند، پس ما هم بايد جبران كنيم. برخي گفته بودند اگر ما سوغات نبريم ما را متهم به خسيس بودن مي‌كنند. گروهي گفته ‌بودند به?عنوان تبرّك مي‌خريم و... طبيعي است هر يك از اين توجيهات، پاسخ روشني دارد، ليكن نمي‌شود اين آداب و رسوم را يك شبه از بين برد. بايد از صدا و سيما، خطبه‌هاي نماز جمعه، سخنرانان و از طريق كتاب و جزوه و جلسات آموزشي بهره بگيريم تا به تدريج كمتر خريد كردن، تبديل به فرهنگ شود و به جاي خريدهاي مادّي، مردم بپذيرند كه حاجي در آنجا اگر به نيابت از آن?ها طواف كند و نماز بخواند قطعاً براي آن?ها سودمندتر است. البته هر كسي در يك فرصت كوتاه خريد مختصري هم انجام دهد و براي نزديكان هديه بياورد.

از سوي ديگر، چون اين سفرها معنوي و الهي است، نبايد آن را با مسائل ضد ارزشي و چشم و هم‌چشمي‌ها آلوده كرد. به نظر مي‌رسد با بهره‌گيري از روش‌هاي منطقي و اخلاقي مي‌توان اين مشكل را با مرور زمان به حداقل رساند.

13. ميقات حج : حضرت عالي مي پذيريد كه يكي از رويدادهاي تلخ حج گذشته ، مسألة تأخير زياد در پروازها بود كه رنجش زائران محترم را در پي داشت و اين سفر معنوي را با تمام شيريني كه دارد، در لحظات پاياني و هنگام بازگشت به كشور، به كام آنان تلخ كرد، بفرماييد كه دليل اين بي?برنامگي ها و تأخيرها چه بود و وعدة رييس محترم سازمان حج و زيارت مبني بر «پرداخت جريمة تأخير»، عملي گرديد يا خير؟

پاسخ: مشكل تأخير هواپيما‌ها در حج دلايل مختلفي دارد؛ برخي از آن?ها به مسألة تحريم و فرسودگي هواپيماها بر مي‌گردد كه گاهي يك قطعه خراب مي‌شود، موتور آتش مي‌گيرد و به ناچار تا تعويض و درست شود، زمان خواهد برد.

برخي به كنترل‌ها و رفتارهاي كشور ميزبان ارتباط پيدا مي‌كند و در حقيقت به نوع مديريت و سرويس دهي آن?ها بر مي‌گردد.

گاهي با بدي آب و هوا و بارش برف و باران ارتباط دارد و گاهي هم به سوء مديريت‌ها بر مي‌گردد؛ بنابراين، بايد آن?ها را متناسب با علل و عوامل خود تحليل كرد و براي حل آنها اقدام نمود.

سال گذشته دليل ديگري هم به دلايل ياد شده افزوده شد و آن اين بود كه كشور ميزبان، اجازه فرود به تعداد مورد نياز از هواپيماها را به ايران نمي‌‌داد. با شركتي به نام «الوفير» قرار داد بستند كه چون صاحبان اين شركت سعودي بودند، توانستند اجازة پرواز بگيرند، در رفت خوشبختانه مشكلي با آنها پيدا نكرديم، اما در برگشت بدليل عقد قرار داد مشابه با كشورهاي ديگر و نداشتن ظرفيت لازم، اين شركت نتوانست به تعهداتش عمل كند. هواپيما‌ها نيز ظرفيت بار مسافر را نداشت، لذا مشكلات جدي به وجود آمد كه سازمان حج و زيارت ناچار به دادن خسارت شد و بخشي از خسارت‌ها را نيز از محل مربوط به شركت الوفير، به مردم داد.

مسائل ديگري در اين رابطه وجود دارد كه توسط مديريت نظارت و بازرسي بعثه در دست بررسي است و ان شاء الله پس از حصول نتيجه اعلام خواهيم كرد.

مهم‌آن بود كه حج گذشته بحمدالله از جهات مختلف به خوبي برگزار گرديد، اما تأخيرهاي طولاني و ديرآمدن بار زائران، كام مردم را تلخ كرد و حقيقتاً از اين بابت بايد از حاجيان شريف و بزرگوار عذر خواهي كنيم.

اميد آن?كه در آينده بشكلي برنامه‌ريزي كنند كه اين گونه مسائل تكرار نشود.

14. ميقات حج : در موسم حج، جلوه?ها و زيبايي?هاي زيادي وجود دارد، لطفاً مواردي از آن را براي خوانندگان ميقات حج، بيان كنيد.

پاسخ: همة حج زيباست و حاجيان در مكه و مدينه جلوه‌هاي فراواني از معنويت و عظمت را مي بينند و لمس مي‌كنند:

يكي از اين جلوه‌هاي معنوي، حضور گستردة زائران در مراسم دعاي كميل مدينه است. در يكي از اين شب‌هاي جمعه، حدود 27 هزار جمعيت ايراني را در دعاي كميل داشتيم، حجم وسيع و گستردة جمعيت شركت كننده در اين مراسم و نظم و انسجام و مشاركت و نقش پوياي زائر كه گاهي تا 800 نفر در فرايند برگزاري مشاركت مي‌كردند، شكوه و عظمت خاصي به اين مراسم مي‌بخشيد و زائران ديگر كشورها را تحت تأثير قرار مي‌داد. زائران حال و هواي معنوي عجيبي در اين دعا دارند؛ چرا كه در يك?سوي آنان مرقد نوراني پيامبر(ص) و مسجدالنبي و در سوي ديگرشان قبرستان بقيع و مرقد چهار امام همام قرار دارد.

البته دولت ميزبان نيز همكاري خوبي داشت كه ما در پايان مراسم از آن?ها تشكر كرديم. نماينده‌اي از سوي آقاي امير محمد بن نايف نيز در مراسم دعاي كميل شركت داشت تا مشكلي براي زائران ايجاد نشود.

مراسم برائت نيز امسال با جمعيتي بيشتر از سال گذشته و تغييراتي كه در چينش چادرها به?وجود آمد شكوهمند‌تر از گذشته برگزار شد بنده هم پيش از قرائت پيام مقام معظم رهبري، مقدمه‌‌اي در رابطه با لزوم انجام برائت بيان كردم تا زائران بيشتر با اين فريضة سياسي حج آشنا شوند.

مراسم دعاي عرفه در صحراي عرفات نيز يكي از شكوهمندترين جلوه‌هاي زيباي حج است كه امسال به خصوص با تنوعي كه در مراسم ايجاد شده بود، به?شكل مطلوب?تري برگزار شد. آن گريه‌ها و ناله‌ها حقيقتاً در هيچ جاي ديگر ديده نمي‌شود، اين معنويت واقعاً ستودني است.

اظهار همدردي و مشاركت زائران در امر كمك رساني به سيل زدگان پاكستان كه بيش از دويست ميليون تومان به سيل زدگان كمك كردند، از جلوه هاي زيباي حج گذشته بود. واقعا بايد بر دست و بازوي اين مردم خوب و با ايمان بوسه زد كه با تمام نيرو مي?كوشند به همة خوبي هاي سفر معنوي حج دست يابند.

ديداري هم در عرفات با جانبازان عزيز داشتم كه برايم جلوه?اي خاص داشت؛ برخي از جانبازان قطع نخاعي و ديگر عزيزاني كه در اين كاروان آمده بودند، وقتي كنار آن?ها قرار گرفته و التماس دعا مي‌گفتم، مي‌ديدم كه تنها دغدغه و آرزوي آن?ها فرج امام زمان و ديدار فرزند فاطمه3 است. از ما مي‌خواستند براي سلامتي و طول عمر رهبر عزيزمان دعا كنيم و كمتر خواسته‌هاي شخصي مطرح مي‌كردند. اينها همه زيباست.

كاروان هنرمندان نيز امسال ويژگي‌هاي خاصي داشت؛ در ابتداي ورودشان به سرزمين وحي، برخي سايت‌ها و مطبوعات به لحاظ پاره‌اي مسائل سياسي، فضا سازي كردندكه مثلاً برخي از آن?ها شأن زائر ايراني بودن را در فرودگاه رعايت نكرده‌اند! از اين كاروان‌ها دعوت كردم، به بعثه آمدند و نشستي با آن?ها داشتيم. احساس اين هنرمندان بسيار زيبا بود. با اشك چشم مطالبشان را بيان مي‌كردند و از جاذبه‌هاي زيباي اين سفر مي‌گفتند، دل نوشته‌هايي داشتند و برخي رسماً اظهار مي‌كردند كه ما به كشورهاي زيادي سفر كرده‌ايم، ليكن هيچ جا حج نمي‌شود و اين سفر چيز ديگري است.

در عرفات هم به گروهي از هنرمندان سر زدم و پس از موسم نيز با تعدادي از آن?ها جلسه گذاشتيم تا ديدگاه‌هايشان را در زمينة استفاده از هنر براي فرهنگ‌سازي در جامعه بيان كنندكه قابل استفاده بود.

حضور قاريان عزيز و حافظان قرآن در مراسم حج، از جلوه‌هاي زيباي ديگرِ حج سال گذشته بود؛ حضورشان در مسجدالنبي و طبقة دوم مسجدالحرام و تلاوت زيباي آنان براي حجاج، شركت آنها در همايش‌ها، جلسات عمومي بعثه، جلسات شبي با قرآن و برگزاري جلسات ترتيل خواني براي عموم حاجيان، جالب و زيبا بود و طبق گزارشي كه به بنده دادند، صددرصد برنامه‌هاي آن?ها در سال‌جاري رشد داشت كه به سهم خود از همة اين عزيزان تشكر و قدرداني مي‌كنم.

به هر حال حج همه‌اش زيبايي، عشق، شور و معنويت است.

15. ميقات حج : در پايان، اگر توصيه و يا رهنمودي براي كارگزاران حج؛ اعم از مسؤولان و كاركنان بعثه و سازمان و نيز روحانيون و مديران كاروان?ها داريد ارائه فرماييد.

پاسخ : علي?رغم كارهاي صورت گرفته، حج ظرفيت‌هاي فراواني دارد كه بايد از همة امكانات و ظرفيت‌هاي علمي و فرهنگي كشور بهره‌گيري نماييم تا بتوانيم به بخشي از آن?ها دست يابيم. به همين دليل رويكردها و اهداف كلان ما براي آينده عبارت است از:

1. تلاش براي ارتقاي جايگاه معنوي و الهي حج بر مبناي تعاليم اسلام ناب محمدي(ص) و آموزه‌هاي حج ابراهيمي،

2. تلاش براي شناخت و بهره‌گيري از فرصت‌ها و ظرفيت‌هاي بي‌شمار حج در قالبي نوين و عرصه‌هاي گوناگون، به نحوي كه موجب تعميق قدرت و اقتدار اسلامي باشد،

3. غني‌سازي برنامه‌هاي فرهنگي، عبادي و تعميق روح معنوي آيين‌ها و مناسك الهي حج در ميان زائران و عموم مردم،

4. نوآوري و خلق ايده‌ها، روش‌ها و الگوهاي كاربردي جديد در عرصه‌هاي معرفتي، ساختاري و ارتباطي، با هدف ارتقاي سطح بهره‌وري و افزايش چالاكي،

5. تأكيد و توجه به امور راهبردي، مسأله يابي، ايده پردازي و تدوين راهبردهاي نوين توأم با توجه به مسائل اجرايي و عملياتي حج، به منظور تعميق اهداف، توسعة فرصت‌ها، تقويت ظرفيت‌ها و قابليت‌هاي موجود،

6 . گسترش گفتگو و تعامل با ساير ملل مسلمان، در جهت معرفي اهداف انقلاب اسلامي و تأكيد بر زمينه‌هاي همگرايانه و ايجاد نگرش‌هاي واحد نسبت به مسائل و ضرورت‌هاي جهان اسلام و به هر حال حج ظرفيت‌هاي فراواني دارد و بحمدالله علما و دانشمندان كشور و به خصوص روحانيون فاضل و ارجمند كاروان‌ها براي تحقق اين امر مهم، اعلام آمادگي كرده‌اند كه ما در تلاش هستيم در كانون انديشة حج و زيارت، اين همكاري را نهادينه ساخته، راهكارهاي آن را تعريف كنيم تا از اين فرصتي كه خداوند متعال در اختيار ما قرار داده، بتوانيم بيشترين بهره‌‌برداري را داشته باشيم.