معرفی چند کتاب

ميقات حج - سال دوّم ـ شماره ششم ـ زمستان 1372

معرّفي چند كتاب

محمد علي مهدوي راد

فرازهايي از تاريخ پيامبر اسلام ،

استاد جعفر سبحاني ،

چاپ اوّل ، 1371

معاونت آموزش و تحقيقات

بعثه مقام معظم رهبري ،

536 صفحه ،

قطع وزيري .

ثبت و ضبط وقايع زندگاني رسول الله (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ، فرازها و فروديهاي تاريخ اسلامي و گزارش چگونگي سيره پيامبر (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) پيشينه بسيار كهني دارد . در اين باره عالمان ، محدثان و مورخان ، آثار بسياري نگاشته و كتابهاي كوچك و بزرگ بسياري سامان داده اند . ( رك : معجم ما الفّ عن رسول الله (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) صلاح الدين المنجّد . كتابنامه حضرت محمد ، مهري دالايي . كتابنامه پيامبر با 258 عنوان . كتابنامه هجرت با220 عنوان ، معجم

ما كتب عن الرسول و اهل البيت (عليهم السلام) عبدالجبّارالرفاعي . اين كتاب كه گسترده ترين كتابشناسي در شرح حال معصومان (عليهم السلام) است گسترده ترين منبع شناسي زندگاني پيامبر (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) را نيز در بر دارد ؛ از مجموعه 12 جلدي اين ، 5 جلد ويژه پيامبر است ) .

از جمله كوششهاي موفق در اين باره و به زبان فارسي ، كتاب سودمند و خواندني « فروغ ابديّت » است . به خامه عالم بزرگوار حضرت آقاي جعفر سبحاني .

نويسنده در كتاب ياد شده ، كوشيده است به تجزيه و تحليل حوادث بپردازد و ريشه ها و روندها و نتايج حوادث را باز گويد و با تكيه بر اسناد و متون و دقّت در مدارك تاريخي شيعه ، تحريفات راه يافته در تاريخ اسلام را بعضاً بازشناسي كرده ، چهره حق را بنماياند .

ضرورت آشنايي با ابعاد زندگاني و سيره رسول الله (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) براي راهيان حريم دوست و زائران مزار مطّهر پيامبر (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ، معاونت آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظم رهبري را بر آن داشت كه به تلخيص كتاب همت گمارد و تمام فصول آن را متناسب با فرصت زائران و حال و هواي راهيان آن ديار ، تنظيم نمايد .

كتاب فرازهايي از تاريخ پيامبر اسلام در چهل و پنج فصل ، زندگاني پيامبر (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) را گزارش كرده است . در نوزده فصلِ اوّل ، از شبه جزيرة العرب ، عربها پيش از اسلام ، تبار پيامبر (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ، دوران كودكي و جواني آن حضرت ، بعثت و مراحل دعوت و گسترش پيام در مكه ، روياروئي با مشركان و چگونگي گذار از گردونه هاي دشوار و طاقت فرساي دوران مكي را توضيح داده اند .

فصل نوزدهم با گزارش چگونگي هجرت رسول الله (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) به مدينه آغاز مي شود و چگونگي پي نهادن جامعه اسلامي در مدينه ، رويارويي با دشمنان داخلي و خارجي ، نبردهاي و پيامدهاي آنها و ديگر مسائل سيره پيامبر بگونه اي تحليلي گزارش شده و در پايان با عنوان « آخرين شعله هاي زندگي » رحلت رسول الله (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) و حوادث آستانه رحلت بررسي مي شود . كتاب در مجموع ، اثري است مستند ، گويا و خواندني .

جرعه اي از بيكران زمزم ،

آية الله عبدالله جوادي آملي ،

ترجمه و تحقيق : علي حجتي كرماني ،

چاپ اوّل ـ 1371

معاونت آموزش و تحقيقات

بعثه مقام معظم رهبري

177 صفحه ،

قطع رقعي

حج جلوه اسلام ، تبلور دين و تمامت مكتب است . اعمال حج سرشار از معارف بلند ، اسرار عظيم ، حقايق فخيم و رازها و رمزهاي عرفاني است . در آيات و روايات و آثار بزرگان دين ، از اين حقايق والا و مقاصد اعلي سخن بسيار رفته است . كتاب مورد گفتگو يكي از آثار ارجمند و خواندني است ؛ كه با نام زيبا و تأمل برانگيز « جرعه اي از بيكران زمزم » نشر يافته است .

مؤلفِ محقق و بزرگوار ، اين مجموعه را براي اين كه در مقدمه « كتاب الحج » تقريرات درس فقه مرحوم آية الله العظمي سيد محمد محقق داماد يزدي نگاشته تا به تعبير لطيف وي ، « مناسك حج را با بيان معارف آن و « مباحث فقه اصغر » با « كرايم فقه اكبر » كه دين به آن كمال مي يابد و نعمت با آن تمام مي شود ، تكميل كند . »

در مقدمه كتاب روشن مي شود كه عبارات داراي باطن و سرّي هستند ، و حج نيز چنين است و بلكه اعماق جليل و اسرار عظيم آن ناپيدا كرانه است بسي گسترده . آنگاه در پرتو آيات و روايات و باريك بيني ها و ژرفنگريهاي ارجمند ، نشان داده مي شود . كه كعبه مثالي است از براي عرش ، و پايه هاي آن بر توحيد محض استوار گشته است .

كعبه پاك است و جز پاكان بر آن دست نمي سايند ، و خانه اي بدين سان پيراسته از نارواييها شايسته آن بوده است كه از ديرپاي ترين روزگاران خانه اي باشد براي مردم ، همه مردم و بدو راز هر گونه علقه و پيوستگي ناهنجار ( ؛ عتيق ) كعبه محور رهايي و آزادي است و الهام بخش گسستن از هر آنچه جز خداوند است ، كعبه قيام است براي امت و

قوام است براي جامعه اسلامي ، حج مهمترين مظهر اسلام ، توحيد مجسّم ، وحي مجّسم و تجسّم عيني معاد است . حج نمايشگر حكومت والاي اسلامي و بيانگر خُلقْ عظيم و ارائه دهنده عمليِ چهره زيبا و دلپذير حقايق الهي است . حج پرچم افراخته حق ، و تحقق بخشنده اهداف و مقاصد قرآني است ؛ اينها و جز اينها ، مطالب ارجمندي است كه در اين كتاب با بياني لطيف و تحقيقي دقيق عرضه شده است .

مترجمِ محققّ كتاب ، متن را با نثري روان ، گويا و استوار به فارسي برگردانده و با توضيحات وتعليقات سودمندي آن را افزون ساخته اند .

اكنون يادآوري مي كنم كه مؤلف از كتاب « مصباح الشريعه و مفتاح الحقيقه » سخني منسوب به امام صادق (عليه السلام) نقل كرده اند و مترجم نوشته اند : « مصباح الشريعه و مفتاح الحقيقه ، تأليف عالم گرانقدر عبدالرزاق لاهيجي و . . . »

اما اولا مؤلف كتاب ياد شده روشن نيست و سخن در باره چگونگي آن بسيار است ، و ثانياً ، عبدالرزاق لاهيجي مترجم و شارح كتاب به فارسي است و نه مؤلف آن ، و ثالثاً چنان پنداشته نشود كه اين شارح بزرگوار ، ملا عبدالرزاق لاهيجي فيلسوف و متكلم بزرگ قرن يازدهم هجري و مؤلف كتاب عظيم « شوارق الالهام » و . . . . است چنانكه ازعبارت مترجم بر مي آيد . اين دو هيچ ربطي بهم ندارند .

صهباي صفا

آية الله جوادي آملي ،

چاپ اول تهران 1371 ،

معاونت آموزش و تحقيقات

بعثه مقام معظم رهبري ،

243 صفحه ،

قطع رقعي .

اين كتاب از چند مقاله و گفتار است كه در مناسبتهاي مختلفي به قلم آمده و يا بيان شده است ؛ و پس از آنكه با بازنگري و ويرايش ، و افزودن مقدمه در چگونگي كتاب و

محتواي آن ، با عنوان ياد شده نشر يافته است .

ضرورت آگاهي از اسرار حج در گفتار اول تبيين شده و در ضمن آن از حج بعنوان « ضيافت الهي » ، سخن رفته و حج خالصانه و حقيقت حج ، نموده شده است .

تفسير سؤالاتي گرانقدر درمعارف واسرار حج ازسيدالسّاجدين ، زين العابدين (عليه السلام) محتوي سخن دوم راتشكيل مي دهد . و سخن سوم و چهارم توجهي است باريك بينانه و ژرفنگرانه به اسرار و معارف نهفته در عرفات ، مني و مشعر . سخن چهارم با عنوان « عرفات ، سرزمين هجرت از خود » ، با ياد سالار شهيدان و معلم خونين چهرگان ؛ اباعبدالله الحسين (عليه السلام) آغاز شده و با سوگياد كبوتران خونين بال حرم الهي ؛ شهيدان مكه به سال 66 پيوند خورده است ؟ و آنگاه اسرار حج از ديدگاه امير مؤمنان علي (عليه السلام) نموده شده ، و بخشهايي دلپذير و تنبه آفرين ، از دعاي عرفه شرح گرديده و حقايق ارجمند و آموزنده اي عرضه شده است .

« مني ؛ تجلّيگاه تولي و تبري » ، موضوع سخن ديگري است كه در ضمن ابعاد آن تشريح شده ، و راز رمي جمرات و چهره نمايي از صالحان تبيين شده است .

« ولايت سرّ بزرگ حج » ، در بخش ديگر آمده و جايگاه والاي « ولايت در تفكر اسلامي » شناسانده شده است . پس از آن « اسرار حج در روايات » مي آيد . با نگاهي به اسرار عبادتها بطور عام و حج و نقش آن در ايجاد عبوديت در انسان بگونه اي ويژه ، در اين بحث نشان داده شده است كه اگر حج به درستي انجام شود ، چه سان عشق به الله در جان مي ريزد و اعماق وجود از عبوديت محض و شوق ديدار لبريز مي شود .

در گفتاري ديگر با عنوان « عظمت حج در اسلام » جايگاه والاي حج نشان داده شده و پيوند آن با جهاد و رهبري و چگونگي حج گزاري اصيل با محتوايي ارجمند و كار آمد ارائه شده است . « نظام حج در اسلام » ، عنوان مقاله بلندي است در اين مجموعه كه در ضمن آن ، از « حج در ميان اقوام و ملل » ، « موقعيّت والاي كعبه » و « بنيانگذاران آن » ، سخن رفته و در ذيل عناويني چون : « كعبه مركز نشر توحيد » ، « كعبه محور آزادي و مطاف آزاديخواهان » ، « كعبه ؛ اساس تقوا و بنياد پرهيز و پرخاش » و « پيوند كعبه و امامت » ، مطالب مهم طرح شده است . پايان اين مقاله ، خطبه ارجمند رسول الله (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) در حجة

الوداع است .

مقاله ديگر در اين مجموعه با عنوان « قداست و امنيت حرم » به تبيين و توضيح اهميت حرم ، قداست كعبه ، و جايگاه والاي آن در فرهنگ اسلامي مي پردازد . در اين مقاله در آغاز از زمانشمولي و جهانشمولي معارف قرآن كريم و رسالت جهاني پيامبر (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) سخن رفته و وظيفه انسانها در برابر رسالت پيامبر تبيين شده است . آنگاه نگاهي است به توليت و سرپرستي حرم امن الهي ، و لزوم برائت از مشركان در آن ديار و نيز لزوم حراست از قداست كعبه و امينت حرم الهي . پايان بـخش ايـن مجمـوعه گفتاري است دلنشين با عنوان « آداب تشرف به محضر پيامبر (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) و ائمه (عليهم السلام) .

« صهباي صفا » جامي است گوارا برگرفته از معارف درياوار قرآني و چشمه سار زلال تعاليم اهل بيت (عليهم السلام) كه بي گمان در نگريستن بدان راهيان حريم دوست مزار معشوق را سودمند تواند بود .

حــج ،

محسن قرائتي ،

چاپ دوم ، تهران ، 1370

معاونت آموزش و تحقيقات

بعثه مقام معظم رهبري ،

317 صفحه ،

قطع رقعي .

اين كتاب كوشيده است تا در ضمن ده فصل ، آنچه را كه آگاهي از آن ، براي راهي حريم دوست مزار عزيزان خفته در سرزمين وحي لازم است ، باز گويد . اين كتاب آميزه است از مباحث و مطالب عقيدتي ، اخلاقي ، معارف و اسرار حج و تاريخي ، اما با دسمتايه اي از آيات و روايات .

در فصل اول با عناويني چون : « حج ، عشق و تعبد است » ، « حج ، بندگي خداست » ، « حج تقويت و اصلاح ايمان است » ، « حج وسيله استواري مسلمانان است » و . . . از ابعاد

گونه گون معارف حج سخن رفته و اهميت آن در ميان احكام و معارف اسلامي با بهره وري از آيات و روايات ، روشن شده است .

در فصل دوم با عنوان « در آستانه حج » مقدمات لازم براي حاجيان بيان شده و در ضمن آن ، از مال حلال ، سفر و فوايد آن ، آداب سفر و منش معاشرت با ديگران ، و زندگي جمعي ، هماهنگي با مسافران و . . . تشريح شده است .

فصل سوم با عنوان « اعمال حج » عهده دار تبيين و گزارش اسرار ، رازها و رمزها ، و اعمال و حركتها در حج است ، ميقات ، حرم ، مكه ، طواف ، سعي در صفا و مروه ، عرفات ، مشعر ، مني ، رمي جمرات ، قرباني ، حلق و . . . كه همه و همه حركتها ، اعمال و مراسمي است با معارف و حقايقي توي در توي كه در اين بحث به برخي از معارف آنها در پرتو آيات و روايات اشاره شده است .

در اين بخش از چهره بلند تاريخ و ستيغ انديشان چون حضرت خديجه و ابوطالب ، حاميان بي دريغ رسول الله (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) نيز سخن رفته و به شخصيت والاي آن دو بزرگوار اشاره شده است .

با پنجمين فصل ، مباحث و مطالب مربوط به مدينه آغاز مي شود . با بحثي آموزنده درباره زيارت و ابعاد مختلف اين آموزه ارجمند ديني كه سوگمندانه برخي از مسلمانان چون حقيقت والاي آن را نيافته اند از سر جهل باورمندان بدان را به شرك و . . . متّهم ساخته اند .

بدين سان مؤلف پس از بحث زيارت مي كوشد ابعاد شرك را باز شناساند و نشان دهد كه به زيارت قله سانان حقيقت جوي حقيقت گستر شنافتن و بدان توسل جستن نه شرك است و نه ناسازگار با توحيد ، بلكه همسويي با اهداف آنان است و عين توحيد .

در فصلي ديگر از قبرستان بقيع ، كه قرنها مظلوميت را بر پيشاني دارد سخن رفته و قبور بزرگان خفته در آن شناسانده شده است . ياد شهداي احد در فصلي ديگر آمده و با بحثي در باره هدايا و چگونگي آن ، بحثهاي اصلي كتاب پايان يافته است و در نهايت يادآوريهايي است بهداشتي ، تبليغاتي اخلاقي و . . .

كتاب روان و خوش تنظيم است و مطالب آن سهل الوصول و آموزنده .