استفتاآت

38

ميقات حج - سال سوم ـ شماره نهم ـ پاييز 1373

استفتاآت

به اهتمام محمد حسين فلاح زاده

در شماره 7 فصلنامه ، تعدادي از جديدترين مسائل فقهي حج را كه از محضر مراجع بزرگوار تقليد حضرت آيت اللّه العظمي اراكي ـ دام ظلّه ـ و حضرت آيت اللّه العظمي گلپايگاني (قدّس سرّه) استفتاء شده بود ، تقديم خوانندگان گرامي گرديد ، ولي در شماره 8 موفق به انجام اين وظيفه نشديم ، بدان سبب كه پاسخ برخي از سؤالهايي كه به محضر مراجع بزرگ ، تقديم شده بود به دستمان نرسيد . خوشبختانه پس از انتشار آن شماره ، تعدادي از مسائل فقهي حج ، كه از محضر مبارك امام خميني (قدّس سرّه) سؤال شده و دفتر استفتاي ايشان به آنها پاسخ داده بود ، به دستمان رسيد كه در مجموعه استفتاآت الحاقي به مناسك ايشان ، چاپ نشده است .

لذا با افزودن چند استفتاي ديگر ، كه مرجع عاليقدر حضرت آية الله العظمي اراكي ـ مدّظله ـ به آنها پاسخ گفته اند ، تقديم شما خوانندگان عزيز مي گردد .

اميدواريم كه در شماره آينده ، با دستيابي به پاسخ سؤالهايي كه در حج سال گذشته ، از نمونه هاي مختلف پيش آمده ، بخشي از فصلنامه را به اين امر مهم اختصاص دهيم و اين نكته بر كسي پوشيده نيست كه هر ساله در حج ، با گذشت زمان و تغيير مكاني مواقف حج ،

39

مصاديق نويني پديد مي آيد كه دستيابي به احكام شرعي آنها ، ارتباط با مراجع بزرگوار تقليد را مي طلبد و شايسته ترين شيوه اين ارتباط استفتا از احكام آن مصاديق و چاپ و نشر آنهاست ، تا آنان كه در سال جديد براي انجام مناسك حج عازم بيت اللّه الحرام هستند ، به مشكلي دچار نشوند و با وقوف كامل بر وظيفه شرعي خود ، اعمال را بطور صحيح به پايان ببرند و از بركات معنوي آن نيز بهره مند شوند ، و به فرموده امام خميني (رحمه الله) : « رسيدن به مراتب معنوي حج ، جز با عمل دقيق و مو به موي اعمال و مناسك ميسّر نخواهد بود » .

بار ديگر از كليه افرادي كه استفتاآتي را در اختيار دارند كه تاكنون به چاپ نرسيده ، جهت استفاده از آن در اين فصلنامه تقاضا داريم ، يك نسخه از آن را براي ما به نشاني تهران ، خيابان آزادي ، سازمان حج و زيارت طبقه دوم ، معاونت آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظم رهبري بفرستند و از پاداش اخروي اين عمل خير بهره مند شوند .

س 1 ـ در حال احرام عمره تمتع ، مي توان قبل از انجام عمره ، طواف مستحبي انجام داد ؟

( امام خميني (قدّس سرّه) ) : احتياطاً ترك نمايد .

س 2 ـ كسي كه قرائت حمد و سوره اش صحيح نيست ، مي تواند نيابت در حج را بپذيرد ؟

( امام خميني (قدّس سرّه) ) : نمي تواند نايب شود .

س 3 ـ زني كه قبل از احرام مي دانسته طبق عادت ماههاي قبل ، ده روز خون حيض مي بيند و قبل از احرام حج نمي تواند عمره تمتع را بجاي آورد ، و نمي دانست بايد به نيت حج افراد محرم شود و يا مي دانسته ولي ناسي يا غافل بوده و نيت احرام عمره تمتع كرده است ، وظيفه اش چيست ، آيا محرم است يا خير ؟ و در همين مسأله اگر عليرغم عادت ماههاي قبل ، قبل از ده روز پاك شد ، آيا مي تواند با همان احرام ، عمره تمتع بجا آورد يا خير ؟

( امام خميني (قدّس سرّه) ) : احرام او صحيح است و اگر پاك شد با همان احرام بايد عمره تمتع انجام دهد .

40

س 4 ـ كسي كه تصميم قطعي داشته وقتي به حجرالأسود مي رسد طواف را شروع كند و فكر مي كرد بايد نيت را اول حَجرالاسود به زبان بياورد و چون نتوانست ، تصميم گرفت كه اين دور را رها كند و از دور بعدي طواف را شروع كند و بعد از آن نماز طواف را هم خواند و بقيه اعمال عمره را بجا آورد ، وظيفه اش چيست آيا بايد طواف را اعاده كند ؟

( امام خميني (قدّس سرّه) ) : چنانچه از اول حجرالأسود نيت نكرده و در دور بعد نيت كرده طواف او صحيح است و اگر نيت كرده و مقداري رفته با نيت ، و رها كرده طواف اشكال دارد و بايد طواف را اعاده نمايد .

س 5 ـ كسي كه معذور از طواف است و مي بايست نايب بگيرد ، مي تواند يك نفر را براي طواف و ديگري را براي نماز آن نايب بگيرد ؟

( امام خميني (قدّس سرّه) ) : نمي تواند .

س 6 ـ زني كه احتمال مي دهد خون حيض ببيند و نتواند داخل مسجدالحرام شود ، مي تواند براي عمره مفرده مستحبي محرم شود ؟ و اگر خون ديد براي طواف و نماز نايب بگيرد ؟ و همچنين مريضي كه احتمال مي دهد نتواند اعمال عمره مفرده را انجام دهد ؟

( امام خميني (قدّس سرّه) ) : اشكال ندارد و چنانچه وظيفه او نايب گرفتن شد ، عمل به وظيفه نمايد .

س 7 ـ زنها و افرادي كه از رمي در روز معذور هستند ولي در شب مي توانند رمي كنند ، آيا رمي در شب بر آنها متعين است يا مخيّرند بين آن و نايب گرفتن ؟

( امام خميني (قدّس سرّه) ) : مخيّرند .

س 8 ـ اگر مردي كه مي تواند در روز رمي كند ، براي رمي زني هم نايب شده باشد ، مي تواند رمي آن زن را در شب انجام دهد ؟

( امام خميني (قدّس سرّه) ) : نمي تواند و بايد رمي در روز انجام دهد .

41

س 9 ـ كسي كه از منا برگشته و هنوز اعمال واجب مكه را انجام نداده ، مي تواند طواف مستحبي انجام دهد ؟

( امام خميني (قدّس سرّه) ) : احتياطاً ترك نمايد .

س 10 ـ آيا موالات بين طواف نساء و نماز آن ، با اعمال قبل آن ، شرط است و يا اين كه فصل طويل بلامانع است ؟

( امام خميني (قدّس سرّه) ) : فصل طويل مضر نيست .

س 11 ـ تأخير عمره مفرده در حج اِفراد ، تا چه وقتي باعذر جايز است ؟

( امام خميني (قدّس سرّه) ) : بايد مبادرت نمايد عرفاً و تأخير به مقداري كه مسامحه و تهاون لازم آيد جايز نيست .

س 12 ـ آيا كسي كه قصد انجام عمره مفرده يا تمتع دارد مي تواند از مدينه به مسجد شجره برود و در آنجا محرم شود سپس به مدينه برگردد و با هواپيما به جده رفته و از آنجا به مكه برود ؟

( آية اللّه اراكي ) : مانع ندارد ولي استظلال محرم در روز حرام است و كفاره دارد .

س 13 ـ كسي كه تمام شرايط استطاعت را دارد ولي پول قرباني را ندارد ، آيا بايد حَجّة الاسلام بجا آورد و بدل قرباني روزه بگيرد و يا مستطيع نمي باشد و حج مستحبي بجا آورد ؟

( آية الله اراكي ) : مستطيع است و پول هدي جزء استطاعت نيست .

س 14 ـ شخصي در ماههاي حج به مدينه رفته و شرايط استطاعت را داراست ولي مقررات اداره اي كه در آن مشغول به كار است ، به وي اجازه ماندن تا ايام حج را نمي دهد ، و بايد به ايران برگردد ، آيا بايد بماند و حَجة الاسلام بجا آورد و يا با منع اداري استطاعت براي او حاصل نيست ، و در صورتي كه با اصرار و درخواست و گرفتن مرخصي بدون حقوق به وي

42

اجازه مي دهند ، آيا واجب است اقدام كند و تا ايام حج بماند و حَجّة الإسلام بجا آورد يا واجب نيست ؟

( آية اللّه اراكي ) : اگر ماندن در مدينه تا ايام حج ، موجب اخلال به شغل او نمي شود و رجوع الي الكفايه اش از بين نمي رود ، بايد بماند و حج واجب خود را بجا آورد ولي اگر ماندن و مخالفت با مقررات اداري موجب اخلال به شغل او است و راه ديگري هم براي جبران ندارد و قهراً رجوع الي الكفايه اش از بين مي رود ، در اين صورت مستطيع نيست و با اصرار مرخصي گرفتن چون تحصيل استطاعت است وجوب ندارد ، مخصوصاً اگر مرخصي گرفتن حرجي باشد و اگر مرخصي را گرفت استطاعت حاصل شده است و حج واجب است .

س 15 ـ آيا اذن زوج براي رفتن زوجه به حج ، براي نذر احرام قبل از ميقات هم از آن باب كه « اذن به شئ اذن به لوازم آن است » كافي است و يا بايد جداگانه اذن بگيرد ؟

( آية الله اراكي ) : اذن به حج ، اذن به نذر نيست و اذن صريح لازم دارد .

س 16 ـ اگر يكي از حجاج يا اعضا يا كاركنان كاروان ، نماينده و وكيل تعدادي از حجاج شده كه قرباني آنها را برايشان ذبح كند و براي انجام اين كار به قربانگاه رفت و بدين جهت از انجام رمي جمره در روز دهم ذيحجه بازماند ، آيا مي تواند در روز عيد بجاي خودش قرباني نمايد و حلق يا تقصير نموده و از احرام بيرون آيد و روز بعد رمي جمره عقبه را قضا نمايد ؟ يا بايد براي حفظ ترتيب ، اين دو عمل را نيز تا روز بعد به تأخير بياندازد ؟

( آية الله اراكي ) : در فرض مزبور وكالت از حجاج براي انجام ذبح عذر محسوب نمي شود و بايد اول رمي جمره را كه واجب خودشان [ خودش ] است انجام دهد ولي اگر قبل از استطاعت اجير شده باشد كه تمام روز دهم را در قربانگاه باشد جزء معتذرين محسوب شده و ذبح و حلق يا تقصير قبل از رمي مانعي ندارد و قضاي رمي را روز يازدهم قبل از رمي يازدهم انجام دهد و مراد از استطاعت بعد از اجاره استطاعتي است كه از اجاره حاصل شده باشد .

43

س 17 ـ سازمان حج و زيارت براي انجام خدمت مورد نياز حجاج ، با افرادي ؛ مثلاً ذابحين ، كه وظيفه ذبح در كشتارگاههاي صنعتي را بر عهده دارند يا افرادي كه وظيفه امداد حجاج و گمشدگان را در روز عيد برعهده دارند ، اجازه مي دهد حج تمتع انجام دهند ، به شرطي كه از نيمه شب روز دهم ذيحجه تا غروب عيد قربان براي انجام وظيفه در اختيار سازمان حج و زيارت باشند ، به فرض اين كه محل كار آنها در سرزمين منا يا وادي محسِّر باشد . آيا آن شرط موجب مي شود كه اولاً فرد مجبور باشد در مشعرالحرام وقوف اضطراري كند و ثانياً رمي جمره عقبه خود را در عيد قربان انجام ندهد و قضاي آن را به روز بعد موكول كند ، ليكن فرصت لازم براي انجام ذبح قرباني و انجام حلق و يا تقصير وخارج شدن از احرام را دارند .

آيا آن افراد با اين شرط و اطلاع از معاذير و تبعات آن ، مي توانند براي عمره تمتّع محرم شوند و حج تمتع خود را انجام دهند ؟

( آية الله اراكي ) : اگر افراد مذكور استطاعت داشته اند و اين قرارداد بعد از استطاعت واقع شده ، اين قرارداد مشروعيت ندارد و بايد به وظيفه خود عمل كنند و اگر مستطيع نبوده اند و اين كار قبل از استطاعت انجام گرفته كه بين الطلوعين روز دهم را در غير مشعر باشند و تمام روز دهم را در غير محل رمي جمره باشند با توجه به اين كه قدرت بر انجام اعمال حج را دارند حج آنان صحيح و از حجّة الإسلام كفايت مي كند و مراد از استطاعت ، استطاعتي است كه از اجاره حاصل شده باشد .

س 18 ـ آيا در اعمال روز عيد قربان ، ترتيب شرط است و آيا مي توان قرباني را قبل از رمي جمره عقبه انجام داد ، براي معذور و غيرمعذور چه حكمي دارد ؟

( آية الله اراكي ) : وجوب ترتيب در اعمال مني تكليفي است نه شرطي .

س 19 ـ با توجه به اين كه ذبح قرباني در منا به سبب برخي مشكلات امكان ندارد ، ذبح آن در مسلخهاي جديد كه يكي در وادي معيصم و ديگري در وادي محسِّر واقع است چه حكمي دارد ؟

( آية اللّه اراكي ) : با فرض عدم تمكن از ذبح در مني ولو با تأخير از روز عيد ، ذبح در

44

مسلخ هاي جديد مانعي ندارد . و قيد مني به واسطه تعذّر ساقط مي شود .

س 20 ـ اكنون در نماز جماعت مكه و مدينه ، پس از ركوع ركعت دوم نماز صبح ، و سوم نماز مغرب ، امام جماعت قنوت مي خواند و پس از هر بند از دعاي قنوت مأمومين « آمين » مي گويند ، تكليف شيعيان در اين خصوص چيست آيا مي توانند « آمين » بگويند ؟

( آية اللّه اراكي ) : آمين گفتن لازم نيست و مي تواند آهسته خودش ذكر خدا بگويد .