حج در کلام رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای ـ مد ظله العالی ـ

ميقات حج – سال چهارم - شماره يازدهم - بهار 1374

حــــجّ در كلام رهبر معظم انقلاب اسلامي حضـرت آية الله خامنـه اي ( مد ظله العالي )

دو نكته در باب حج ، مهم ، هميشگي و فراموش نشدني است . يك نكته مسأله معنويت در حج
است . از اول تا آخر اين واجب ( حج ) ، يك روحي وجود دارد كه آن روح عبارت است از توجه
و اخلاص به ذات مقدس احديت و اظهار عبوديت در مقابل پروردگار . اين را در واجبات
ديگر

11

به اين حجم و با اين كيفيت نمي شود مشاهده كرد ، اگرچه قوام هر واجب و
عبادتي به توجه و ذكر حضرت پروردگار ـ جلّ و علا ـ است . گويا فريضه واجب حج به
گونه اي بنا شده است كه هنگامي كه انسانها از محدوده زندگي مادي به مركز اقامه
اين فريضه الهي جذب مي شوند . ديگر فضا ، فضاي مادي نباشد بلكه يك فضاي كاملا
معنوي فراهم شود تا انسان بطور حقيقي يك شستشويي در اين فضاي معنويت بكند و
برگردد .

فرض بر اين است كه اگر انساني يك بار در مدت عمر خود چنين شستشويي بكند ، براي او
كافي باشد ، چون يك بار بر او واجب شده است . واجبات بر اساس نيازها و حاجت بشر است و
اگر ما براي سير كمال الي الله تكامل و عروج الي الله احتياج به بيش از هفده ركعت
در روز داشتيم ، خداي متعال بيش از هفده ركعت نماز را در روز واجب مي كرد . حداقلّ واجب ، آن چيزي است كه براي ما به صورت حكم واجب درآمده است . نبايد خيال كرد
من استطاع واجب را محدود مي كند . خير ، بلكه واجب را توسعه مي دهد . هر كه
بتواند بايد اين كار را بكند ( بدون استثناء ) كسي كه نتوانست ، بر او تكليفي نيست چون
قدرت انجام آن را ندارد . هر كس مي تواند يكبار بايد اين كار را انجام بدهد . پس
يكبار رفتن در آن مخزن معنويت و چشمه جوشان معنويت براي شستشو و براي پاكيزه شدن
كافي است ، البته اگر بيشتر بشود بهتر است و بيشتر خود را شستشو داده است .

12

حداقلّ لازم ، عبارت است از همان يك بار . ببينيد چقدر جنبه معنويت حج بايد قوي
باشد ، اينها نكاتي است كه ما بايد واجب را از اين دريچه ها درست بشناسيم و
بفهميم . اگر ما ديديم كه حج جنبه مادي و ظاهر سازي و دوري از معنويت پيدا كرد ، اگر
ديديم در سفر حج رفتارهايي كه براي خودمان انتخاب مي كنيم يا بر ما تحميل
مي كنند ضد معنويت است بايد بدانيم از فلسفه حج دور افتاده ايم . اين
كساني كه ايام حج را به ميزان زيادي صرف كارهايي مي كنند كه در جهت مقابل
معنويت است ، خود را در ماديت غرق كرده اند و از خدا دور شده اند . اينها
در حقيقت بدون اينكه خودشان بدانند ، از آن سرمايه اي كه خداي متعال در حج به
آنها هديه كرده است ، كم مي كنند . خيال مي كنند چيزي به دست مي آورند
در حاليكه چيزي از دست مي دهند و با غرق شدن در ماديات ، هديه معنوي را ناقص
مي كنند .

حج از اول با لبيك شروع مي شود با پاسخ گويي به خداي متعال . با اجابت
دعوت الهي ، حالت احرام ، لباس احرام ، محرمات احرام ، كارهايي كه بايد در مدت ايام حج
يا عمره انجام داد ؛ از طواف ، از سعي ، از نماز ، از وقوفين و بقيه مناسكي كه در حج
هست هر كدامي به نحوي گوشه اي از وجود ما را به معنويت و به خداي متعال منجذب
مي كند ، جذب مي كند . اين مجموعه مركب ، در واقع يك چشمه زلالي است كه بايد
در آن برويم

13

و خود را شستشو بدهيم . اين شستشو براي ما لازم است . مراقب باشيد كه حج اين جهت
را از دست ندهد . البته در دوران گذشته و در زماني كه سردمدار امور حج كساني بودند
كه معنويات را لمس نكرده بودند ، از آنها توقعي نبود . البته در آن زمان ، كساني بودند
كه اهل معنا محسوب مي شدند و اهل توجه و تذكر بودند و خودشان را به نحوي تأمين
مي كردند . اما دستگاهي كه آنها را به سمت معنويت حركت بدهد وجود نداشت . امروز
وضع فرق مي كند . امروز كساني كه متصدي حج هستند اهل معنويتند ، اهل ذكر و
تذكرند ، اهل انس با خدا هستند ، طعم معنويت را مي فهمند و شيريني انس با خدا را
درك مي كنند . فرق مي كند وقتي كه مسؤولان حج اين گونه افرادي باشند يا
افرادي باشند كه اصلا نمي فهمند حج چيست و فرق بين يك مسافرت معمولي و گردشي
را با حج عظيم الهي ندانند و خيال كنند اين هم يك مسافرتي است كه آدم برود و گردشي
را بكند و دنيا را ببيند و برگردد . خيلي بين اينها فرق است . امروز شما مسؤولان حج
هستيد و اهل معنويت و متصدي اموريد . من خواهش مي كنم از همه آقايان محترم ، از
همه مسؤولان و از همه برادران و خواهران و هر كسي كه به نحوي با حاجي ارتباط دارد ،
يكي از كارها و كوششهاي آنها اين باشد كه اين حاجي را به روح و معنويت حج و به
تأثيري كه حج براي تكامل فردي انسان ـ منهاي مسائل اجتماعي ـ دارد

14

و او را پالايش و تزكيه مي كند و به زينت معنويت مزين مي كند و
برمي گرداند و سرمايه اي به او مي دهد و مشت او را پر مي كند ،
آشنا و نزديك كنند . همه اش هم با بيان نيست ، بلكه با عمل ، با حضور ، با توجه و
با رفتار بايستي مردم را به معنويت سوق داد . اگر اين كار انجام بشود . آن نكته دوم
حج هم كه يك نكته فراموش نشدني و يكي از اهم نكات در باب حج است ، آسانتر انجام
خواهد شد . آن نكته دوم همان نكته اجتماعي است . ^{( 1 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بخشي از سخنراني معظم له در جمع كارگزاران حج مورخ 17/1/74 هـ . ش