بخش 12

ميقات حج - سال چهارم - شماره پانزدهم - بهار 1375

حج 75 از ديدگاه نماينده وليّ فقيه
و اميرالحاج

با به پايان رسيدن موفقيت آميز حج سال 75 و
بازگشت زايران و حاجيان ايراني بيت الله الحرام به ميهن اسلامي ، فرصتي
دست داد تا گفتگويي با جناب حجة الاسلام والمسلمين آقاي محمدي ري شهري
نماينده محترم ولي فقيه و اميرالحاج داشته باشيم و در رابطه با چند و چون برخي
مسايل حج با ايشان گفتگو كنيم .

نظر خوانندگان محترم ميقات را به اين مصاحبه جلب
مي نماييم :

ميقات : ويژگيهاي حج 75 چيست ؟ و چه تحول و رويداد
قابل توجهي نسبت به سال گذشته در حج امسال مشاهده فرموديد ؟ ج : به فضل و عنايت خداوند ، حج سال 75 داراي ويژگيهايي بود كه آن را نسبت به حج سال هاي گذشته متمايز مي ساخت ؛
نخستين ويژگي آن نشاط و تحرّك خوب تبليغاتي و فرهنگي بود . حجي پُرتحرك و با نشاط و
فوق العاده كارسازي داشتيم ، بويژه در تبليغات خارجي ويژگي دوّمِ حج سال جاري ،
اوج صلابت و عزّت توأم با آرامش بود . خوشبختانه حج زائران
خانه خدا نيز پس از پيروزي انقلاب ، هميشه توأم با عزّت و صلابت بوده ليكن اين عزت و
صلابت علاوه بر اين كه در سال جاري محسوس تر بود ،

151

زائران خانه خدا از آرامش بيشتري برخوردار بودند . آنها كه با زائران
خارجي و غير ايراني خانه خدا و همچنين با برخوردهاي مأموران عربستان سعودي آشنايي
داشته و آن را از نزديك ديده اند بخوبي مي فهمند كه معنا و مفهوم اين
عزّت و صلابت و آرامش چيست ؟ ويژگي سوّم ، آن كه ما مشكل مهمي در سالجاري ، نه در بخش
اجرايي و نه در بخش فرهنگي و تبليغاتي ، نداشتيم . نمي خواهم بگويم هيچ مشكل
نداشتيم ، بلكه در مقايسه با سالهاي گذشته ، امسال كم مسأله ترين سال ها
بود . ويژگي چهارم ، محوريت بعثه مقام معظم رهبري ، هم در بعد
سياسي و هم در بعد فقهي و ديني بود كه نسبت به سالهاي گذشته محسوس تر بود ،
مراجعه زائران ايراني خانه خدا و نيز شيعيان و مسلمانان ديگر كشورها به بعثه ، از
سال هاي قبل بسيار بيشتر بود ، در يك كلمه مي توان گفت كه : سال 75 در
حقيقت سال تثبيت سياستهاي جمهوري اسلامي در امر حج بود ؛ سياستهايي كه حضرت امام
خميني ( قدّس سرّه ) خطوط اصلي آن را ترسيم كرده و مقام معظم رهبري نيز بر آن تأكيد
داشته و دارند . از خداوند بزرگ مي خواهيم به ماتوفيق
دهد تا در سال هاي آينده خدمات بيشتري نسبت به حج ، اهداف آن وآرمانهاي حضرت
امام ( قدّس سرّه ) و مقام معظم رهبري داشته باشيم . ميقات : پافشاري و استقامت حضرت عالي در
رابطه ، با برگزاري مراسم برائت از مشركان موجب شد تا اين مراسم بخوبي در عرفات
برگزار گردد ، تحليل جناب عالي در اين زمينه چيست ؟ ج : انجام باشكوه مراسم برائت را
عنايت و فضل خداوند بزرگ مي دانم و پافشاري اينجانب نيز به منظور تحقّق فرامين
حضرت امام خميني ( قدّس سرّه ) و مقام معظم رهبري حضرت آية الله خامنه اي ( مد ظله العالي ) و به منظور انجام يك واجب شرعي و تكليف الهي است . سال گذشته
وزير حج عربستان در ملاقات خود با رياست محترم سازمان حج وهيأت همراه ، اعلام كرده
بود كه پرونده برائت بطور كلّي بسته شده و ديگر آن را نخواهيم گشود و اگر بر انجام
آن پافشاري كنيد ممكن است حوادثي نظير جمعه خونين در سال 65 بار ديگر تكرار شود ! من
هم براساس رهنمود مقام معظم رهبري كه فرموده بودند : به تكليف شرعي خود تا آنجا كه
مقدور است عمل كنيم و با استمداد از حضرت باري تعالي و توسّل به ساحت مقدّس

152

حضرت صاحب الامر ( عليه السلام ) نسبت به برگزاري آن در عرفات اقدام
نمودم . با انجام باشكوه اين مراسم در سال گذشته ، دولت
عربستان اين نكته را فهميد كه ما تصميم جدّي داريم تا در هر شرايطي به تكليف خود
عمل كنيم و به مقداري كه تكليف شرعي را از دوش ما بردارد ، آن را انجام دهيم . و
اينگونه نيست كه آنها با استقرار ابزار و آلات جنگي و نيروهاي نظامي بتوانند ما را
از انجام وظيفه شرعي منصرف نمايند . به همين دليل تهديدات دولت عربستان در سال جاري
نسبت به سال گذشته كمتر بود . البته وزير حج عربستان قبل از انجام مراسم ، با ارسال
نامه اي ممنوعيت برگزاري آن و احتمال برخورد را متذكر شد ليكن به فضل خداوند و
دعاي صالحان ، بدون هيچ برخوردي مراسم برائت باشكوهتر از سال قبل در عرفات برگزار
شد . تصور مي كنم مسؤولان عربستان دريافته اند كه
ضرر و زيان هرگونه برخوردِ خشونت آميز با مراسم برائت ، براي آنان غير قابل
جبران است ، بخصوص در شرايطي كه حاجيان در عرفات گردهم آمده ، به دعا و راز و نياز
مشغولند .

153

ميقات : اصرار و پافشاري جناب عالي بر انجام
مراسم برائت براي چيست ؟ ج : اصرار و پافشاري جمهوري اسلامي بر انجام مراسم برائت ، ريشه
در فرهنگ ديني ما و مباني اساسي اسلام در زمينه برگزاري حج ابراهيمي دارد . در اين
نگرش ، حج تنها انجام يك سلسله اعمال و عبادات خشك و بي روح نيست ؛ چرا كه
اينگونه رفتارها در دوره جاهلي هم وجود داشته و مردم آن دوران گرداگرد كعبه طواف
مي كردند و به مشعر و منا مي آمدند . امام باقر ( عليه السلام ) نيز فرمودند : هكذا كانوا يطوفون في الجاهلية . . . كعبه خانه توحيد است و كلمه
توحيد مركب از لا اله و الاّالله است آن كس كه موحّد است بايد در راستاي نفي
الهه هاي دروغين تلاش كرده ، سپس در تثبيت الله بكوشد . طرح مسأله توحيد به شكل
يك بعدي ، سياست بني اميه و امويان است . به فرموده امام صادق ( عليه السلام ) : بني اميّه تبيين و تعليم ايمان را آزاد مي گزاردند ليكن تعليم شرك و اقسام آن
را منع مي كردند تا وقتي آنها را به شرك وادار مي كنند متوجه نشوند . برائت از مشركين ، هدف اصولي تعليم شرك و مبازره با شرك را تعقيب مي كند . حج بهترين پايگاه براي روشنگري و آگاه ساختن ملل مسلمان در اين
زمينه هاست . مسلمانان بايد در اينجا با مشكلات و نيازمنديهاي جهان اسلام ،
رهبري الهي جهان اسلام ، و اتحاد و يكپارچگي جامعه اسلامي و راههاي تحقق آن و
ايستادگي در برابر جهان شرك و قدرتهاي استكباري آشنا شوند ، در چنين شرايط حساسي ،
سوق دادن مردم به سوي يك سلسله اعمال و رفتار خشك و بي روح ، در واقع تحريف حج
و تحريف اسلام حقيقي است . بنابراين ، پافشاري حضرت امام ـ
قدّس سرّه الشريف ـ و مقام معظم رهبري ( مد ظله العالي ) و
اينجانب كه اجرا كننده فرامين آن عزيزان هستم مبارزه با تحريف حج و جهت دادن
آن در راستاي حل مشكلات جهان اسلام است واين كه مشكل امروزِ جوامع اسلامي ، قدرتهاي
استكباري و سلطه گرند و اگر سلطه آنان برداشته شود و مسلمانان استقلال و عزّت
خود را باز يابند ، بسياري از مشكلات جوامع اسلامي مرتفع خواهد شد و به فرموده حضرت
امام ( قدّس سرّه ) در ذيل آيه ليشهدوا منافع لهم چه
منفعتي از اين بزرگتر و مهمتر كه دست قدرتهاي استكباري از منابع مادي و منابع زير
زميني و ثروتهاي عمومي كشورهاي اسلامي كوتاه شود .

154

ميقات : مسلمانان ديگر كشورها ، از جمله
لبناني ها با الگوگيري از موسم برائت ايرانيان ، در حج سال 75 در مطاف و در
جمرات شعارهاي كوبنده الموت لأمريك و الموت لاسرائيل سردادند ، ارزيابي جنابعالي از
اين رويداد چيست ؟ ج : اقدام مسلمانان شجاع و متعهّد لبنان و ديگر كشورها در سال گذشته و نيز
سالجاري ، نشانگر هشياري تدريجي مسلمانان جهان و تأثير مقاومت و پايمرديهاي جمهوري
اسلامي در رابطه با برگزاري مراسم برائت است . و به رغم جوسازيهاي
وعّاظ السلاطين ، اين بيداري و هشياري رو به گسترش است . از خداوند بزرگ
مي خواهم روزي فرا رسد كه اين بيداري فراگير شود و بدون آن كه تشنّج و ناامني
در مكه مكرمه در پي داشته باشد ، مسلمانان بيدار و آزاده دنيا به وظايف ديني و الهي
خود كه همان مقابله با سلطه استكبار و استعمارگران است ، بخوبي عمل كنند . ميقات : برخي از خطباي جمعه عربستان ، با سوء
استفاده از خطبه هاي نمازجمعه در مراسم حج ، مطالبي را عليه تشيع و مراسم برائت
از مشركان بيان مي كنند ، براي پاسخگويي و مقابله با اين حركت
تفرقه افكنانه چه اقدامي صورت گرفته است ؟ اين
اقدام روحانيان وهّابي در موسم حج ، در واقع به منظور جداسازي دين از سياست و ايجاد
اختلاف در ميان امت اسلامي صورت مي پذيرد و بدون ترديد خوش خدمتي به دشمنان
اسلام و قرآن كريم است . كليه قوانين و مقرّرات اسلامي ، با سياست آميخته است و به
فرموده امام راحل ( قدّس سرّه ) : حتي اخلاق اسلام هم سياست است اظهارات وعاظ
السّلاطين در حقيقت بي محتوا ساختن اسلام و تهي سازي آن از درون بشمار
مي آيد كه متأسفانه اين اقدام خطرناك هم اكنون به دست عناصر وابسته به وهابيت
دنبال مي شود . ما در پاسخگويي به اين اظهارات نادرست ، هم سال گذشته و هم سال
جاري به آنان اعتراض كرديم و اظهاراتشان را پاسخ داديم . تصوّر من اين است كه ادامه
اين اظهارات ممكن است موجب شود تا خداي ناكرده ، مردم ما و مسلمانان غير وهّابي
كنترل خود را از دست داده ، شديداً موضعگيري كنند و همانجا به مقابله برخيزند و اين
به سود حكومت عربستان نخواهد بود . اساساً اين مطلب قابل
قبول نيست كه در عربستان عقيده وهابيت بر مسلمانان جهان تحميل شود ! آنها اگر
عقيده اي هم دارند ، مربوط به خود و پيروانشان است ، چه دليلي دارد كه

155

ديگران را مجبور به پذيرش آن كنند ؟ ! بهرحال اگر ما نتوانيم جلو مردم
را بگيريم ممكن است خود مردم پاسخ اين افراد را بدهند . ميقات : در حجّ سال جاري ، مأموران سعودي ،
قرآن و ديگر كتب ادعيه و مناسك را در فرودگاه جدّه از حاجيان ايراني گرفتند و
موجبات ناراحتي آنان را فراهم آوردند ، تحليل حضرت عالي از اين اقدام سعوديها چيست و
آيا براي استرداد آن كتابها اقدامي صورت گرفته است ؟ ج : شايد اين اقدام دليل سياسي نداشته
باشد و منشأ آن تحجّر مذهبي و تحميل عقايد وهابيت به ديگران است . نظر ما از همراه
بردن قرآن اين بود كه اولا : زائران در اوقات مختلف به تلاوت قرآن پرداخته ، از بركات
معنوي قرائت قرآن بهره بگيرند و ثانياً : علي رغم شايعه ها و افتراهايي كه
به شيعه بسته اند مبني بر آن كه قرآن شيعه با قرآن ساير مسلمانان تفاوت دارد ،
همگان قرآن شيعه را ديده ، آن شبهه برطرف شود و ضمناً تعدادي از اين قرآنها را نيزبه
مسلمانان سايركشورهاهديه كنند . طبيعي است كه اين اقدام تهمت هاي وهابيان
را خنثي مي كند وشايد به همين دليل مانع ورود آن به كشورعربستان
شدند . بهرحال اين اقدام بيش از آن كه به ما لطمه بزند به وهابيت و
سياستهاي غيرقابل دفاع و جاهلانه آنها لطمه وارد ساخت . من
فكر مي كنم فصلنامه ميقات حج و نيز ساير مطبوعات و رسانه ها بايد در
افشاي اين حركت جاهلانه ، گامهاي مؤثري بردارند . در رابطه بااسترداد قرآن ها و
كتب نيز تماسهايي با مسؤولان عربستان صورت گرفته و قول بازگرداندن آن را
داده اند ، ليكن تاتاريخ اين مصاحبه ، هنوز ازسوي آنان اقدامي صورت نگرفته
است . ميقات : همه ساله كتابهاي زيادي در
عربستان عليه تشيع منتشر مي شود ، ارزيابي حضرتعالي از انتشار اين كتب چيست ؟ و
حوزه نمايندگي ولي فقيه براي مقابله با آن چه اقداماتي را

صورت داده
است ؟ ج : انتشار اينگونه
كتابها ، به يقين يك سياست استعماري است كه براي جلوگيري از وحدت كلمه و اتحاد
مسلمانان و شعلهور ساختن جنگهاي فرقه اي ومذهبي صورت مي گيرد . بسياري از
مطالب مندرج در اين كتابها ، دروغ ها و افتراهايي است كه به شيعه بسته اند
كه نه تنها شيعه آنها را قبول ندارد بلكه با آن سخت مبارزه نيز مي كند .

156

به نظر من پاسخگويي به اين شبهات و افتراها ، تنها وظيفه بعثه مقام
معظم رهبري نيست ، گرچه ما به سهم خود اقدامات مفيدي انجام داده ايم و باز هم
سرمايه گذاري خواهيم كرد ، ليكن پيشنهاد مي كنم در سال جاري معاونت آموزش
و تحقيقات از كليه نهادها و ارگانهاي ذيربط و نيز شخصيتهاي مذهبي و علمي كه در اين
راستا مي توانند كارهاي مفيد و مؤثري داشته باشند ، دعوت به عمل آورده ، كتابها
و شبهه ها و افتراهاي مطرح شده را در اختيار محققان قرار دهد و پاسخگويي و
اقدام در هر مورد بين آنان تقسيم شود ، آقايان هم وقت بگذارند ، سرمايه گذاري
كنند ، كتابهاي كوچك و بزرگ در سطوح مختلف ، تأليف و منتشر نمايند تا در نتيجه ، جلو
اين حركتهاي تفرقه افكنانه وهّابيان گرفته شود . اگر ما به صورت اصولي و كلان به اين
مسأله نگاه كنيم ، لازم است چنين اقدامي انجام شود . نكته
مهـمّ ديگر اين كه : بايد با نويسنـدگان اينگونه كتابها ارتبـاط خصوصـي برقرار شود . بايد با آنهـا مكاتبه كـرد ، بديهـي است اگر نويسنده اي مزدور نبود حاضـر به
بحث مي شود . چه بسااين ارتباطات وپاسخگويي ها تأثير مطلوب بگذارد وآنان
را از ادامـه اين روش ناپسنـد بازدارد . به هـرحال من فكر مي كنـم ارتباط
خصوصـي با اين نويسنـدگان مفيـد باشد . از سوي ديگر ما از
طريق همين فصلنامه به همگان اعلام مي كنيم كه اگر كسي در رابطه با مباني
عقيدتي و فقهي ما حرفي دارد ، آماده ايم تا بصورت بحث هاي زنده راديو ـ
تلويزيوني و يا از طريق حضوري و نيز مكاتبه اي به گفتگو بنشينيم و با يكديگر
بحث كنيم . استفاده از اين شيوه نيز به نظر مي رسد نتيجه مطلوبي در آينده داشته
باشد . لازم به تذكر است كه معاونت آموزش و تحقيقات بعثه
مقام معظم رهبري در اين زمينه تاكنون اقدامات مفيدي انجام داده و حدود سي كتاب و
جزوه منتشر كرده است كه اميدواريم مورد عنايت حضرت حق تعالي قرار گيرد . ميقات : همايش هاي متعدّدي توسّط بعثـه
مقام معظم رهبري در حـجّ سال 75 در مكه و مدينه برگزار گرديد ، حضرت عالي تشكيل
اينگونه همايش ها را تا چه اندازه مهم مي دانيد و تأثير آنها را
چگونه ارزيابي مي كنيد ؟ ج : همايش هايي كه به همّت بعثه مقام معظم رهبري همه ساله
در مكّه مكرمه و مدينه منوّره برگزار مي شود ، امسال از رونق بيشتر و بهتري
برخوردار بود . كمترين تأثيري كه

157

اين همايش ها دارد اين است كه اهتمام جمهوري اسلامي نسبت به
مسائل بين المللي اسلام و تلاش در جهت ايجاد تقريب بين مذاهب اسلامي را نشان
مي دهد . گردهمايي هايي همچون : اهلبيت ، بوسني ، افغانستان ، عراق ، هند و . . . همگي نشان از آن دارد كه در چنين مكانهاي مقدّسي و همزمان با انجام اعمال و مناسك
حج ، بايد مشكلات جهان اسلام را بررسي و با همت همه ملتهاي اسلامي آن را حل كرد . به
مسلمانان مي فهماند كه در كنار ارتباط با خدا و تقويت بنيه معنوي ، در برابر
دشمنان دين بايستند و براي تحقّق و پياده شدن دستورات اسلام ، اختلافات را كنار
گذاشته ، به حبل خدا ؛ قرآن و اهلبيت تمسّك بجويند و براي ايجاد حكومت جهاني اسلام
تلاش نمايند . ديدار با علما و انديشمندان و مسلمانان ساير
كشورها ، ثمره مهمّ و شيرين ديگري است كه اينگونه همايش ها تاكنون در پي داشته
است .

اگر اين ديدارها مي خواست بصورت هيأت هاي اعزامي به
كشورهاي مختلف صورت بگيرد هزينه هاي زياد و مشقـت هاي فراواني داشت ليكن
به بركـت خانه خدا و حـجّ ، در فضايي سراسر از لطف و صميميّت و در محيطي بدور از
هرگونه تشريفات ، با كمترين هزينه برگزار مي گردد . البته شايسته است اين اقدام در سطح وسيعتري صورت بگيرد و تمامي
نزديك به دو ميليون حج گزار در جريان مسائل قرارگيرند ليكن از آنجا كه دولت
عربستان از چنين كاري جلوگيري كرده و امكان برگزاري همايش هايي از اين قبيل را
براي ما فراهم نمي سازد ، لذا ما برآن شديم تا در سطحي محدودتر اينگونه
كنگره ها را در بعثه مقام معظم رهبري تشكيل دهيم . ميقات : فعاليتهاي آموزشي ـ تحقيقاتي حوزه
نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت ، در سالهاي اخير رشد و سرعت چشمگيري داشته
است ، ارزيابي حضرت عالي از گذشته چيست ؟ و براي آينده چه پژوهشهايي را پيشنهاد
مي فرماييد ؟ ج : خوشبختانه در رابطه با انتشار كتب و جزوات مورد نياز و مرتبط با حج ، كارهاي قابل
تقديري تاكنون صورت گرفته است ، تدوين اين تعداد كتاب كه در رابطه با حج و نياز
حاجيان تأليف و تدوين و منتشر شده ، بحق بايد گفت نه در تاريخ انقلاب بلكه در تاريخ
ايران

158

بي سابقه است كه ما در زمان محدودي اين همه نوشتار در رابطه با
مسائل حج داشته باشيم واقعاً كارهاي انجام شده كه به لطف خداوند و تلاش معاونت
آموزش و تحقيقات صورت پذيرفته و منتشر شده شايسته تقدير است . ليكن من فكر
مي كنم هنوز هم به كارهاي جديدي نيازمنديم ؛ از جمله : كتابي تدوين شود كه ابعاد
سياسي حج و فلسفه برائت از مشركان ، در آن بخوبي تبيين گردد و براي اين هدف ، پيشنهاد
مي كنم : موضوعاتي تهيه و از محققان و انديشمندان داخل و خارج كشور خواسته شود
در اين باره مطلب بنويسند . موضوع مهمّ ديگر : تبيين ابعاد
فقهي حج و حلّ مشكلات فقهي زائران است ، بخصوص با توجه به اختلافات موجود در فتاواي
مراجع محترم تقليد ، مسائل مهمّي مانند قرباني ، استظلال ، محدوده مطاف و امثال آن نيز
نياز به بررسي محققانه و فراگير دارد . وقتي هزاران گوسفند در روز عيد قربان در منا
ذبح مي شود و بدون استفاده مي ماند و آنها را مي سوزانند و از بين
مي رود و از سوي ديگر ميليونها مسلمان در دنيا گرسنه بوده ، نيازمند به غذا و
امكانات غذايي مي باشند ، چه راه حلي را مي توان يافت كه حاجيان هم به
وظيفه شرعي خود عمل كنند و هم اينهمه امكانات از بين نرود ؟ اينگونه مسائل
مي طلبد كه ما بودجه هاي تحقيقاتي خاصي براي حلّ آن در نظر بگيريم . پروژه هاي تحقيقاتي را به محققان پيشنهاد كنيم تا با بررسي همه جانبه موضوع ،
به راه حلّي اصولي و منطقي دست پيدا كنيم . پيشنهاد ديگر من اين است كه بروشورهاي
تبليغي به شكل فني و حساب شده با مطالب متنوّع و مفيد در زمينه حج تهيه و در اختيار
مردم در داخل و خارج كشور قرار داده شود تا آنها كه رابطه چنداني با كتاب ندارند از
اين طريق با فرهنگ حج آشنا شوند . همچنين كتابهايي در زمينه
حج براي سطوح مختلف : افراد كم سواد ، تحصيلكرده ها ، حتي جوانان و نوجوانان و
كودكان تدوين و نشر يابد . اميدواريم معاونت آموزش و تحقيقات بتواند در اين
زمينه ها نيز گامهايي سودمند و مؤثري در آينده بردارد . ميقات : همه روزه صدها نفر از زائران
بيت الله الحرام تحت عنوان ديدارهاي مردمي ، به بعثه آمده با حضرت عالي ديدار
مي كنند تأثير اين ديدارها را چگونه ارزيابي مي كنيد ؟ ج : ديدارهاي مردميِ بعثه ، ابتكار
جالب و ارزنده اي بود كه با مشورت مقام معظم رهبري از سال نخستين تشرّف
اينجانب به عنوان نماينده ولي فقيه صورت پذيرفت و

159

بحمدالله تاكنون آثار و بركات خوبي داشته است : اولا : از اين طريق
ميان مردم و بعثه ارتباط برقرار مي كنيم و ثانياً بهترين سخنوراني كه
مي توانند از نظر روحي و اخلاقي در مردم تأثير بگذارند ، براي آنها سخنراني
مي كنند و تذكرات لازم را ارائه مي دهند و در نتيجه از نظر معنوي در
روحيه مردم تأثير بسزائي دارد . بنابراين ارزيابي اينجانب از برگزاري اينگونه جلسات
كاملا مثبت است . ميقات : در سال جاري ،
تخلفات رفتاري تعدادي از حاجيان ، كاهش چشمگيري داشت ، ارزيابي جناب عالي در رابطه با
علل و عوامل اين كاهش چيست ؟ ج : متأسفانه تعدادي از حاجيان كشور ما بدليل شرايط خاصّ
فرهنگي و محيطي كه دارند ، اقدام به برخي از كارها نظير فروش پسته و انگشتر و تسبيح
و امثال آن مي نمايند كه با شأن حاجي ايراني سازگاري ندارد . سال گذشته با
تمهيداتي كه صورت گرفت ، مقرر شد گمرك جمهوري اسلامي از خروج اينگونه كالاها جلوگيري
نمايد و مديران كاروانها نيز مراقبتهاي لازم را داشته باشند ، روحانيان محترم
كاروانها نيز با تذكّرات و راهنمايي هاي ارشادي خود حاجيان را آماده نمايند و
آنان را از اينگونه كارها برحذر دارند . اقدام مهمّ ديگري كه
صورت پذيرفت ، تشكيل هسته هاي امر به معروف و نهي از منكر در كاروانها بود كه
با تلاش معاونت آموزش و تحقيقات بعثه صورت گرفت ، بر اساس اين طرح ، تعداد قابل توجهي
از زائران بصورت افتخاري انجام امر به معروف و نهي از منكر را در كاروان خود و نيز
هر جا كه رفت و آمد دارند به عهده گرفته ، تذكرات لازم را به حاجيان ارائه
مي نمايند . اين اقدام نيز به سهم خود در كاهش تخلفات بسيار مؤثر بوده ، گرچه
نمي توان گفت بكلّي پايان پذيرفته است ليكن اميدواريم با برنامه ريزيهاي
بهتر و استفاده بهينه از اين هسته ها بتوانيم تخلفات رفتاري را به حدّاقل ممكن
كاهش دهيم . ميقات : در زمينه آموزش زبان
عربي و الزامي نمودن آن آيا اقدامي صورت گرفته است ؟ ج : يكي از كارهايي كه ـ انشاءالله ـ
بايد هرچه سريعتر انجام پذيرد ، فراگيري زبان عربي توسط كارگزاران حج است ، آنان كه
تسلّط به زبان عربي ندارند كارآيي آنها در عمل قطعاً كمتر از ديگران است بر اين
اساس در آينده دانستن زبان عربي را بعنوان يك امتياز جدي در نظر

160

خواهيم گرفت و لذا توصيه مي كنم از هم اكنون روحانيون و
معين ها و مديران محترم كاروان ها براي فراگيري زبان عربي اقدام نمايند . كتابي هم بنام العربية المعاصره توسّط معاونت آموزش و تحقيقات بعثه براي فراگيري
زبان عربي منتشر شده است كه مي توان از آن نيز كمك گرفت . ميقات : در چند سال گذشته در رابطه با
يكسان سازي لباس زائران ايراني پيشنهادهاي زيادي رسيده ، آيا تصميمي در اين
زمينه گرفته شده است ؟ ج : علت اين كه اين پيشنهاد تا كنون عملي نشده ، مشكلاتي بوده كه تعدادي از زائران ما
داشته اند ، ليكن به فضل خداوند و با تلاش سازمان حج و زيارت تصميم
گرفته ايم نسبت به يكسان سازي لباس زائران ايراني در حج سال آينده اقدام
نماييم ، آقايان و خانم ها هر كدام فرم و لباس خاصي داشته باشند و همه بطور
متّحد الشكل در حرمين ظاهر شوند . متأسفانه هم اكنون برخي از آقايان و يا
خانم ها با لباس هايي در مجامع عمومي ظاهر مي شوند كه نه تنها
زيبنده زائر ايراني نيست بلكه در شأن جمهوري اسلامي ايران هم نمي باشد . اميدواريم بتوانيم با برنامه ريزي صحيح و با دقت و ظرافت هرچه تمامتر ، اين
مهمّ را به انجام برسانيم . ميقات : اگر
جناب عالي توصيه و يا رهنمودي براي كارگزاران حج ؛ اعم از مسؤولان و كاركنان بعثه و
سازمان و نيز روحانيون و مديران كاروانها داريد ارائه بفرماييد . ج : نخستين توصيه اينجانب به
كارگزاران حج ، داشتن اخلاص در كارهاست . بركت و رشد كار ، و نيز بازدهي هرچه بيشتر
آن ، در گرو اخلاص و براي خدا كاركردن است ، بخصوص در رابطه با امر مهمي چون حج كه
يكي از مهمترين دستورهاي عبادي ـ سياسي اسلام است . سفارش
دوّم اين كه تمامي آقايان بايد كارها را جدّي بگيرند . حضرت امام
خميني ـ قدّس سره ـ و مقام معظم رهبري ( مد ظله العالي ) نسبت به
حج اهتمام خاصّي داشته و دارند كه در مجموعه سخنان و پيام هاي اين عزيزان
دقيقاً مشخص است و اهتمام به حج در نظر آنان در رديف مهمترين كارهاي نظام مقدس
جمهوري اسلامي قرار دارد ؛ از اين رو بر همه ما لازم است كه در تمامي ابعاد اجرايي ،
فرهنگي و . . . با جديّت و تلاش فراوان برنامه ها و سياست ها را دنبال
كنيم .

161

تذكّر سوّم : توجه ويژه به برنامه ريزي است ، هم در
زمينه هاي اجرايي و هم در زمينه هاي آموزشي . شرايطي كه هم اكنون اكثر زائران ما دارند ، مي طلبد كه
برنامه هاي آموزشي زودتر آغاز شود و اين بستگي به معرفي هرچه سريعتر روحانيون
و معين هاي كاروانها دارد تا كاروانها زودتر شكل بگيرند و برنامه هاي
آموزشي زائران بلافاصله آغاز شود . البته مطلبي در ذهن من هست و آن اين كه ما به
كساني كه مسائل حج را بهتر دانسته و توانايي انجام صحيح حج را دارند اولويت بدهيم . معناي اين سخن آن است كه آنها كه احياناً نقصي و يا ضعفي در اين زمينه دارند با
شركت در جلسات آموزشي و كار بيشتر تا زمان مشخصي مسائل را فراگرفته ، ضعف خود را
برطرف كنند در غير اين صورت اولويّت اعزام آنان لغو و بديگران واگذار شود . ميقات : حضرت عالي به زائراني كه سال آينده
به حج مشرف خواهند شد چه توصيه هايي داريد ؟ ج : مهمترين توصيه من به زائران خانه
خدا ، توجه داشتن به آموزش مسائل و مناسك حج است آنان كه سواد دارند كتابهايي كه با
زحمت زياد توسط معاونت آموزش و تحقيقات بعثه فراهم آمده است را از هم اكنون تهيه و
مطالعه كنند و از نكات مهمّ آنها يادداشت بردارند . هر مقدار اطلاع آنها بيشتر باشد ،
از اين فرصت الهي بهتر مي توانند استفاده كنند . توصيه ديگر اين كه آنان كه
بي سواد هستند از افراد با سواد داخل خانه و يا فاميل و بستگانشان كمك گرفته ،
نسبت به فراگيري مناسك ، احكام ، اسرار و معارف حج ، شناخت اماكن و . . . اقدام نمايند و
همه كساني كه در سال جاري و سال هاي آينده به حج مشرف خواهند شد ، از هم اكنون
در هر هفته ساعاتي را براي فراگيري مسائل حج اختصاص دهند تا از اين سفر معنوي و
الهي كه معمولا براي هر انساني در عمر خود يكبار بيشتر اتفاق نمي افتد حداكثر
استفاده را ببرند . ميقات : براي حسن
ختام اين مصاحبه اگر ممكن است يكي از خاطرات جالب حج سال 75 را براي خوانندگان
فصلنامه ميقات حج بيان فرماييد . ج : يكي از خاطرات شيرين و بيادماندني امسال ، صحنه اي بود
كه پس از مراسم برائت در عرفات شاهد آن بودم ، دوستان فردي را نزد من آوردند كه سه
دكترا داشت و پس از بيست سال مطالعه و تحقيق مذهب اهل بيت ( عليهم السلام ) را
برگزيده بود ، آمدنش نزد من نيز

162

براي اين بود كه از طريق من بعنوان نماينده ولي فقيه ، با رهبر معظم
انقلاب بيعت كند . وقتي دستش را در دست من گذاشت حال عجيبي پيدا كرد و گريه امانش
نداد و به زبان عربي گفت : من با حضرت آيه الله خامنه اي از طرف خود و زن
و فرزندانم بيعت مي كنم و تا سر حدّ جان بر اين بيعت پايدار خواهم ماند . واقعاً جاي تأسف است كه چرا بعضي ، از اين زمينه هاي فرهنگي
غافل اند و به آن توجه ندارند . و اين يك نمونه از صدها نمونه است و من فكر
مي كنم اين صحنه ، و صحنه هاي ديگري از اين قبيل براي همه مسؤولان فرهنگي
نظام جمهوري اسلامي ايران جالب و تكان دهنده و آموزنده باشد .