بخش 4

29

ميقات حج - سال پنجم - شماره هجدهم - زمستان 1375

فقه حج

30

استفتاءات جديد

به كوشش : محمد حسين فلاح زاده

مسائلي كه در پيش رو داريد از محضر مراجع عظام تقليد ـ ايّدهم الله تعالي ـ استفتاء شده ، و در اين شماره از فصلنامه « ميقات حج » ، تنها نسبت به چاپ پاسخهايي كه تا كنون رسيده اقدام گرديده است . انشاءالله موارد باقيمانده در شماره بعد به چاپ خواهد رسيد .

* س1 ـ اگر فيش حج متوفي ، به مبلغ زيادي در بازار خريداري مي شود ، و به كمتر از آن مبلغ ، مي توان براي حج ميت نايب گرفت ، آيا مي توان از آن فيش براي رفتن به حج استفاده كرد ، در حالي كه مازاد قيمت آن متعلق به ورثه است و در صورتي كه ميّت وارث صغير داشته باشد ، چطور ؟

* آيت الله فاضل لنكراني : چنانچه ميت وصيتي نسبت به حج بلدي نداشته باشد . مي توان از ميقات براي ميت در صورت استقرار حج براي او استنابه كرد . و فيش را در اختيار ديگري قرار داده و مابه التفاوت بين همه ورثه طبق قانون شرع تقسيم گردد . و در اين فرض فرقي بين داشتن صغير يا نداشتن آن نيست .

31

و در صورت نبودن وصيت و عدم استقرار حج با وجود صغير ، بايد سهم صغير از مجموع فيش به هر صورت رعايت شود . و تفصيل اين مسأله در استفتاآت آمده است .

* آيت الله شيخ جواد تبريزي : بسمه تعالي ، اگر به مبلغ كمتر مي توان نايب گرفت ، بدون اذن همه ورثه نمي توان از فيش براي حج استفاده كرد مگر اين كه ميت وصيت كرده باشد كه در اينصورت ما به التفاوت از ثلث حساب مي شود ، والله العالم .

* آيت الله صافي گلپايگاني : نائب گرفتن براي متوفّي به كمتر از مبلغ ارزش و فروش فيش حجّ متوفي مانعي ندارد و زائد بر مبلغ كه صرف استيجار حج شده متعلّق به ورثه است و از خود فيش هم جهت استيجار با توافق ورثه مي شود استفاده كرد .

بلي چنانچه متوفي ورثه صغير داشته باشد ، بايد حق او ملاحظه شود . والله العالم .

32

* آيت الله سيستاني : فيش به ورثه منتقل مي شود و اگر حج بر ميت مستقر باشد يا وصيت كرده باشد بايد براي او نايب بگيرند و اگر بخواهند با آن فيش بروند بايد با رضايت ورثه باشد و اگر صغير در ميانِ آنها هست بايد سهمِ او را بپردازند .

* آيت الله يوسف صانعي : آنچه از اصل مال بيرون مي رود حج است و ورثه مي توانند به حدّاقل اكتفا نمايند ، بلكه اگر وارث صغير در بين آنها باشد نمي توان بيش از حدّاقل برداشت نمود ، مگر آن كه بزرگها بخواهند از سهم خود زياده بپردازند و فيش حج جزء اموال ميّت است كه بعد از ميت به ورثه منتقل مي گردد ، مگر آن كه وصيّت كرده كه با فيش خودش به مكه بروند و به آن فيش هم عنايت داشته هر چند معمولا چنين نيست .

* آيت الله نوري همداني : بسمه تعالي ، اگر حج بر متوفّا واجب بوده است و ورثه كبار نباشند ، لازم است براي حجّ متوفّا نايب بگيرند و از آن فيش هم به نحوي كه ذكر شده است استفاده اشكال ندارد و اگر در بين ورثه صغير وجود دارد نيز با اجازه وصي و يا حاكم شرع اشكال ندارد .

33

* س2 ـ كساني كه با فيش حج ميّت و به نيابت از وي به حج مي روند ، اگر خود نيز تمام شرايط استطاعت را دارا باشند ، بجز باز بودن راه ، كه آنهم با فيش حج ميّت حاصل شده است ، در صورتي كه بتوانند مثلا در مدينه يا جده ( قبل از ميقات ) براي متوفي نايب بگيرند و خودشان حج واجب خود را انجام دهند ، تكليف چيست ؟

* آيت الله فاضل لنكراني : در فرض سؤال وظيفه انجام حج نيابي است . گرچه اگر براي خود حج انجام دهند صحيح است . هر چند معصيت كرده اند . و نايب گرفتن براي متوفي در صورتي صحيح و مجزي است كه مجاز در استنابه باشند . و الاّ مجزي نيست .

* آيت الله صافي گلپايگاني : در فرض مرقوم استيجار شخص مذكور صحيح نيست بلي اگر براي انجام حج ، اعمّ از مباشرت و تسبيب اجير شده باشد و حج مورد اجاره ميقاتي باشد بايد خودش حجة الاسلام خود را بجا آورد و براي ميّت حج ميقاتي استيجار كند . والله العالم .

* آيت الله شيخ جواد تبريزي : بسمه تعالي ، اگر بتواند ورثه را راضي كند كه با آن فيش براي خود حج بجاآورد و براي ميت نايب بگيرد ، والله العالم .

34

* آيت الله سيستاني : اگر اجير باشد و نيابت مشروط به آن سال باشد . بايد حج نيابي را مقدّم بدارد و اگر مشروط نباشد يا اجير نباشد بايد حج خود را مقدّم بدارد و مي تواند براي ميّت نايب بگيرد مگر اين كه مطمئن باشد در آينده مي تواند حج خود را انجام دهد كه در اين صورت مي تواند حجّ نيابي را انجام دهد .

* آيت الله نوري همداني : بسمه تعالي ، اين قبيل افراد نمي توانند نايب باشند و حجّ نيابي انجام بدهند ، اين شخص هم لازم است حجّ خود را انجام بدهد و گرفتن نايب بايد با نظر ورثه و يا وصي و يا حاكم شرع كه هر يك در مورد خود اختيار دارند باشد .

* آيت الله يوسف صانعي : با فرض باز نبودن راه براي او ، جز از راه فيش ديگري استطاعت برايش حاصل نشده ، چون در استطاعت غير از مال و بدن و وقت ، باز بودن راه هم شرط است مگر آن كه از ناحيه صاحب فيش و كساني كه فيش را به او داده اند اجازه آوردن حج و اجير گرفتن از مدينه يا جده براي متوفي به او داده باشند كه در اين صورت نه تنها چنين كاري جايز است بلكه بايد نايب بگيرد ، و اگر خودش براي او بياورد صحيح نمي باشد چون نيابت مستطيع باطل است .

35

* س3 ـ در فرض سؤال قبل ، اگر ميّت يكي از ورثه را ( مثلا پسر بزرگ خود را ) براي انجام حج مشخص كرده باشد ، يا تمام ورثه اتفاق كنند كه يكي از آنها از طرف ميّت به حج برود ، تكليف او چيست ؟

* آيت الله فاضل لنكراني : حكم آن از جواب قبل معلوم شد .

* آيت الله شيخ جواد تبريزي : بسمه تعالي ، بهمان نحو كه در مسأله سابقه گذشت عمل شود والله العالم .

* آيت الله سيستاني : در صورتي كه وصيّت به يكي از آنها كرده باشد بايد بجاي او حج انجام دهد و خودش مستطيع نيست . ولي اگر توافق آنها بر يكي از آنها باشد مصداق مسأله فوق است .

* آيت الله صافي گلپايگاني : كسي كه از براي ميّت و يا ورثه جهت انجام حج ميّت معين شده چنانچه خود استطاعت مالي داشته باشد نمي تواند نيابت كند . والله العالم .

* آيت الله يوسف صانعي : از جواب سؤال قبل معلوم مي گردد .

36

2 * آيت الله نوري همداني : بسمه تعالي ، اگر خود آن فرزند مستطيع باشد نمي تواند نيابت را قبول كند .

* س4 ـ كسي كه در فاصله كمتر از يك ماه ، كه عمره مفرده انجام داده و به مدينه برگشته و بار ديگر قصد رفتن به مكه دارد ، آيا مي تواند بدون احرام از ميقات بگذرد و عمره مفرده اي نيز بجا نياورد ؟

* آيت الله شيخ جواد تبريزي : بسمه تعالي ، اگر در همان ماه هلالي كه محرم براي عمره مفرده شده برگردد ، احرام جديد لازم نيست ، والله العالم .

* آيت الله فاضل لنكراني : اگر در همان ماه قمري كه عمره مفرده انجام داده قصد مكه كند جايز است كه بدون احرام وارد مكه شود . اما اگر در ماه بعد قصد مكه كند بايد محرم به احرام عمره شود و بدون احرام جايز نيست .

* آيت الله سيستاني : معيار فاصله يك ماه نيست بلكه اگر در همان ماه به مكّه برگردد احرام لازم نيست و اگر در ماهِ بَعد باشد هر چند فاصله يك روز باشد بايد با احرام وارد شود .

37

* آيت الله صافي گلپايگاني : اگر در همان ماهي كه محرم شده و اعمال عمره مفرده انجام داده از ميقات عبور مي كند احرام براي عمره مفرده ديگر لازم نيست . والله العالم .

* آيت الله يوسف صانعي : آري ، اگر از زمان خروجش از مكه يكماه نگذشته باشد مي تواند بدون احرام وارد حرم گردد .

* آيت الله نوري همداني : بسمه تعالي ، بلي مي تواند .

* س5 ـ آيا نجاست معفوّ در نماز ، در طواف نيز معفوّ است ؟ و حكم محمول متنجس در طواف چيست ؟

* آيت الله سيستاني : باحتياط واجب معفو نيست ولي حمل متجنس اشكال ندارد .

* آيت الله فاضل لنكراني : احتياط واجب آن است كه از نجاساتي كه در نماز عفو شده و از محمول متنجس اجتناب شود .

* آيت الله شيخ جواد تبريزي : بسمه تعالي ، نجاست معفو در نماز بنابر احتياط در طواف معفو نيست و محمول متنجس مضر به طواف نيست ، والله العالم .

38

* آيت الله يوسف صانعي : طواف ، حكم نماز را دارد هم نسبت به خون كمتر از درهم و هم نسبت به محمول متنجّس كه ساتر عورت نمي باشد ، يعني همانطرز كه در نماز عفو شده و مضر نمي باشد در طواف هم چنين است لكن احتياط مستحب در اجتناب از هر دو در طواف است .

* آيت الله صافي گلپايگاني : بنابر احتياط نجاست معفوّ در نماز ، در طواف معفوّ نيست اما محمول متنجس اگر ساتر نباشد اشكال ندارد . والله العالم .

* آيت الله نوري همداني : بسمه تعالي ، در طواف معفوّ نيست و محمول هم بايد متنجّس نباشد .

* س6 ـ شخصي از ميقات براي انجام عمره تمتع محرم شده و اعمال عمره را نيز به پايان برده و عمداً يا اضطراراً بين الاحرامين از مكه خارج شده است ، بدون آن كه به احرام حج محرم شود ، و مثلا به مدينه آمده و بار ديگر به قصد مكه از ميقات مي گذرد ، وظيفه او نسبت به احرام در ميقات يا گذشتن از ميقات بدون احرام چيست ؟

* آيت الله فاضل لنكراني : اگردر همان ماهي كه عمره تمتع انجام داده است بخواهد برگردد ديگر لازم نيست محرم شود و حج تمتع او به همان صورت صحيح است . اما اگر در ماه بعد بخواهد وارد مكه شود محرم به احرام عمره تمتع شود و عمره اوليه فاسد مي شود و طواف نساء هم لازم نيست .

39

* آيت الله صافي گلپايگاني : در فرض سؤال ، اگر در همان ماهي كه محرم به عمره تمتع شده و عمره را انجام داده از مكه بيرون رفته و در همان ماه برگشته احرام لازم نيست و اگر يكماه فاصله شده بايد مجدّداً جهت عمره تمتع محرم شود و عمره اوّلي مفرده مي شود ، و اگر يكماه فاصله نشده ولي در غير ماهي كه محرم به عمره تمتع شده بوده دوباره به مكه وارد مي شود احتياطاً جهت عمره 2تمتع دوباره محرم شود . والله العالم .

* آيت الله شيخ جواد تبريزي : بسمه تعالي ، اگر در همان ماه هلالي كه براي عمره تمتع احرام بسته برگردد نياز باحرام جديد نيست و اگر در ماه ديگر برگردد بايد بار ديگر محرم به عمره تمتع بشود ، والله العالم .

* آيت الله سيستاني : اگر در همان ماه برگردد احرام لازم نيست و اگر در ماهِ بعد باشد پس اگر دوباره نخواهد خارج شود تا زمان حج بايد به قصد عمره تمتع محرم شود و اگر دوباره قصد خروج و بازگشت در ماه بعد دارد بايد به قصد عمره مفرد محرم شود .

* آيت الله يوسف صانعي : محض عبور از ميقات سبب وجوب احرام نمي گردد و عدم جواز عبور از ميقات بدون احرام و لزوم احرام از آن براي كسي است كه مي خواهد حج يا عمره بياورد هر چند عمره مفرده بخاطر دخول در حرم و احرام براي دخول در حرم براي مفروض در سؤال در صورتي

40

است كه از خروجش و بيرون آمدنش از مكه يك ماه گذشته باشد و الاّ احرام لازم نيست .

* آيت الله نوري همداني : بسمه تعالي ، احتياط واجب آن است كه از ميقات بدون احرام بگذرد و براي دخول مكّه احرام ببندد و براي حج خود نيز از مكّه محرم شود و هر دو از اين احرامها را به قصد قربت مطلقه انجام دهد .

* س7 ـ كسي كه در انجام حج بلدي نيابت دارد ، چه مقدار از مستحبات مدينه و مكه را بايد به نيابت از منوب عنه انجام دهد ؟

* آيت الله فاضل لنكراني : به مقدار متعارف انجام دهد .

* آيت الله سيستاني : بايد طبق عقد اجاره عمل كند مگر اين كه اطلاق نيابت طبق عرف عام يا خاص منصرف به انجام بعضي از اعمال باشد .

* آيت الله صافي گلپايگاني : اگر در ضمن عقد اجاره نسبت به مستحبّات ، خصوصياتي ذكر نشده باشد احتياط اينست كه مستحباتي را كه بطور متعارف همه يا اكثر حجاج انجام مي دهند و زحمت

41

معتد به ندارد ، اقلا يكبار به نيت منوب عنه بجا آورد . والله العالم .

* آيت الله شيخ جواد تبريزي : بسمه تعالي ، مستحبات مدينه ومكه اگر در ضمن اجاره ذكر نشود ، بر عهده اجير نيست بلي آن مستحباتي كه در خود حج وعمره متعارف است بايد اتيان شود ، والله العالم .

* آيت الله نوري همداني : بسمه تعالي ، پس از سلام ، مقداري كه حجّاج بطور معمول ومتعارف انجام مي دهند لازم است مگر اين كه بيش از آن شرط شده باشد .

* آيت الله يوسف صانعي : مسحباتي كه در حج انجامش متعارف است ، بايد به نيابت از او بياورد ، همانطرز كه در نماز استيجاري هم بايد مستحبات را به مقدار متعارف بياورد و اجاره و نيابت منصرف به متعارف است ، امّا مستحبات مدينه را سزاوار است كه براي او هم بياورد و او را هم در فضيلتهاي مدينه شريك قرار دهد .

42

* س8 ـ كسي كه در انجام حج بلدي نيابت دارد ، آيا در برگشت از سفر حج نيز بايد به شهر منوب عنه برگردد يا لزومي ندارد ؟

* آيت الله فاضل لنكراني : بسمه تعالي ، خير لازم نيست مگر اين كه در ضمن عقد اجاره شرط شده باشد .

* آيت الله شيخ جواد تبريزي : بسمه تعالي ، لزومي ندارد ، والله العالم .

* آيت الله صافي گلپايگاني : بسم الله الرحمن الرحيم ـ برگشت به شهر منوب عنه لازم نيست بلكه در استيجار و تحقّق نيابت شرط بازگشت از مكّه مطلقاً معتبر نيست ولي اگر اجير كننده اجير را براي رفتن به حج 8و برگشتن به شهر منوب عنه اجاره كند اجير بايد طبق قرار اجاره عمل نمايد . والله العالم .

* آيت الله سيستاني : بسمه تعالي ، لازم نيست .

* آيت الله يوسف صانعي : لزومي ندارد ، مگر آنكه در ضمن اجاره شرط كرده باشند .

* آيت الله نوري همداني : بسمه تعالي ، پس از سلام ، برگشتن به شهر منوب عنه لازم نيست مگر اين كه شرط شده باشد .