بخش 10

159

ميقات حج - سال پنجم - شماره هجدهم - زمستان 1375

جاريهاي حج

160

نامه رييس سازمان حج و زيارت به وزير حج عربستان

محمد حسين رضايي

بسمه تعالي

برادر مكرم جناب آقاي محمودبن محمدسفر

وزير محترم حج پادشاهي عربستان سعودي

سلامٌ عليكم و رحمة الله و بركاته

الحمدلله ربّ العالمين و الصلوة والسلام علي حبيبه و رسوله و خاتم رسله محمد صلّي الله عليه وعلي آله و صحبه المنتجبين .

حمد و سپاس خداوندي را كه شرافت و افتخار خدمتگزاري به حجاج شريف بيت الله الحرام را نصيب ما و شما فرمود ؛ خداوندي كه توفيق را يارمان ساخت تا سالي ديگر را در خدمت به حجاج بيت الله الحرام پشت سر نهاده ، زمينه را براي انجام حجي مقبول و مبرور براي آنان فراهم سازيم . خوشنودي خداي متعال و لبخند رضايت زنان و مردان حج گزار ، بهترين پاداش اين خدمت بزرگ است و ما را در تلاش و كوشش بيشتر در راه ارائه خدمات شايسته تر ، ترغيب و تشويق مي نمايد . شكر اين نعمت والا و گرانقدر الهي زماني ميسّر است كه ما بهترين روشهاي اجرايي را در راه ارائه خدمات مناسب به راهيان طريق عبوديت و بندگي

161

و بار يافتگان به آن ديار مقدس و پاك شناسايي كنيم و به كار گيريم .

تحقّق اين هدف و دستيابي به شيوه مطلوب در امر خدمات رساني به مشتاقان زيارت حرمين شريفين نيز تنها با تشريك مساعي تمامي دست اندركاران حج در مملكت پادشاهي عربستان سعودي و ديگر ممالك اسلامي و در نهايت ، رسيدن مسؤولان كشورها به نقاط مشترك و تفاهم كامل و ارتباط متقابل بين همه خدمتگزاران امكان پذير مي باشد .

ناگفته پيداست كه انتقال برخي مشكلات و نارسايي ها ، به معناي ناديده انگاشتن خدمات جناب عالي و ديگر همكارانتان نبوده ، بلكه نوعي مشاركت در بهبود كارها و افزايش توان نيروهاي تلاشگر و خدمتگزار زائران بيت الله الحرام خواهد بود . ما نيز حتي المقدور تلاش كرده ايم همه ساله مشكلات اجرايي خود را به حداقل رسانيده ، بيشترين خدمت را به ضيوف الرحمن داشته باشيم و در اين راستا پذيراي هرگونه انتقاد و پيشنهادي بوده و هستيم و اشكالات وارده به روشهاي اجرايي شما و نقايص هماهنگي ها را هم به همـراه راه حل عملي براي رفع آن ، ارائه مي نماييم و به ذكر كليـات و يـا بر شمردن مسائل لاينحل بسنده نكرده و خود را به نوعي در مشكلات شما و تنگناهاي موجود در زمينه حج گزاري همه كشورها سهيم و شريك مي دانيم .

به هرحال ، تمايل جناب عالي و دوستانتان به شناخت و حل معضلات حجاج ، انگيزه واقعي براي در ميان گذاردن نارسايي ها را تشكيل مي دهد كه در ذيل به برخي از آنها اشاره مي شود و اميدوارم دستورات مساعد و مقتضي براي رفع آنها صادر فرماييد .

الف ـ قبل از عزيمت

1 ـ در بخش مسكن ، عدم هماهنگي هايي به شرح زير به چشم مي خورد :

1/1 ـ در سال گذشته هيأت اجاره منازل ، به موقع به عربستان عزيمت كرد ، ليكن تعدادي از مالكان منازل موفق به اخذ تصريح از شهرداري نشدند وبه خصوص در زمينه تنظيم و عقد قرارداد با مالكان ساختمانهاي جديد ، مشكلات زيادي به وجود آمد ، لذا مقتضي است دستور فرماييد طي بخشنامه اي به مسؤولان ذيربط از آنها خواسته شود برگ تصريح منازل را قبل از آغاز ماه رجب در اختيار مالكان بگذارند تا در

162

نتيجه هيأت اجاره منازل بتواند به موقع نسبت به انعقاد قرارداد رسمي با مؤسسه مطوفي اقدامات لازم را به عمل آورد و مالكان منازل نيز فرصت كافي براي انجام تعهداتشان داشته باشند .

2/1 ـ در پاره اي موارد علي الخصوص در ساختمانهاي استيجاري نوساز ، مالك به تعهّد خود ، مبني بر تهيه و تجهيز منزل به اثاثيه ضروري ، كه تأمين آن برعهده مالكان بوده و در متن قرارداد گنجانده شده بود ، به درستي عمل نكرده و در نتيجه زائران هنگام ورود ، با مشكلات زيادي روبرو مي شوند . براين اساس لازم است قبل از عزيمت زائران با پي گيري مؤسسه ، تجهيزاتِ يادشده فوق ، به صورت كامل فراهم و نصب و آماده به كار گردد .

3/1 ـ قبل از عزيمت زائران و در زمان ارائه تصريح به مالكين ، لزوماً از آنان خواسته شود كه براي هر 200 زائر ، حداقل يك خطِ تلفن اختصاص دهند .

4/1 ـ قبل از حضور زائران ، با مسؤولين « نقل الجماعي » به نحوي هماهنگي شود كه در مسير كاروانهاي حجاج ايراني ، خطوط اتوبوسراني را افزايش دهند تا زائران ايراني با توجه به بُعد مسافت منازل تا حرم ، از حداقل امكانات جابجايي بهره مند گردند .

2 ـ سالياني است كه دولت عربستان سعودي تسهيلاتي جهت عزيمت زائران افغاني و عراقي ( كه فعلا ميهمان جمهوري اسلامي ايران هستند ) ، از طريق ايران به عربستان فراهم مي نمايد . همانطور كه از نزديك در متن جريان بوده ايد ، هر ساله به دليل ضيق وقت و تأخير فراوان در زمينه اعلام رسمي موافقت و انعكاس آن به سفارتِ آن كشور در تهران و تعيين سهميه و انجام ويزا ، اين موضوع باعث بلاتكليفي متقاضيان و عدم آمادگي لازم براي ارائه خدمات به اين گونه كاروانها مي شود و در نتيجه تأثير سوء در ميان زائران افغاني و عراقي برجاي گذاشته و به يك قضيه جنجالي در واپسين روزهاي عمليات پروازي حجاج تبديل مي شود كه همه ارگانها را درگير خود مي سازد . همچنين وقتي اين قبيل زائران وارد عربستان مي شوند ، در موارد متعدد پيش بيني لازم جهت خدمات رساني به آنان در قالب كاروانهاي ايراني به عمل نيامده است كه به عنوان نمونه در بخش منا و عرفات به گوشه اي از آن اشاره خواهدشد .

ب ـ فرودگاه جـده

ضمن تقدير از تحوّلات و عملكردهاي مثبت در ارائه خدمات در

163

فرودگاه جده ، در ذيل به ذكر چند نمونه از كاستي ها اشاره مي شود :

1 ـ در موسم حج سال گذشته ، قرآنهاي همراه تعداد زيادي از زائران در فرودگاه اخذ گرديد . در صورتي كه زائران براي بهره گيري از اوقات فراغت خويش در ايام مذكور اين قرآنها را همراه خود برده بودند و اين اقدام هيچگونه توجيهي نمي توانست داشته باشد . ضمن اين كه همراه داشتن قرآن چاپ ايران و استفاده از آن در كنار قرآنهاي چاپ عربستان مي توانست در زمينه وحدت صفوف مسلمانان و رفع شبهات بي پايه اي كه درباره تحريف قرآن ايجاد مي شود مؤثر واقع گردد .

ضبط كتب ادعيه از زائران ايراني نيز اقدامي نامناسب بود ؛ زيرا كه زائران ايراني هر كدام با كتب ادعيه خود آشنايي داشته و بهره گيري از جزوات منتشره در عربستان سعودي برايشان خالي از اشكال نبوده است . لازم به ذكر است كه نمونه كتب و جزوات ادعيه زائران ايراني قبل از رسيدن موسم حج ، جهت رؤيت مقامات آن وزارتخانه در اختيار سفارت شما در تهران قرارداده شده بود و هيچگونه منعي هم بر همراه داشتن آنها مطرح نگرديده بود .

2 ـ برخورد مأموران مستقر در فرودگاه با روحانيان ايراني ، كه از جايگاه ويژه اي در نزد مردم برخوردار مي باشند ، مناسب نبوده و بازرسي عمامه و كفش برخي از آنها عمل شايسته اي نبود . لهذا توجه دادن مأموران به رعايت شؤون زائران بيت الله الحرام و روحانيون عالي مقام امري بس ضروري مي نمايد .

ضمناً جا دارد عملكرد مأموران فرودگاه جده در شيفت هاي مختلف يكنواخت و تابع ضوابط واحد باشد ؛ زيرا عدم انسجام و تشتت رويه ها و بالأخره برخورد سليقه اي ، در نهايت بي اعتمادي زائر و كشمكش هاي متعدد در مواقع مختلف را به دنبال خواهد داشت .

3 ـ با توجه به نقل و انتقال متعدد زائران ايراني از روستاها و شهرها به مراكز اعزام و خستگي ناشي از اين امر ، بويژه براي افراد كهنسال ، لازم است تمهيداتي در فرودگاه جده به عمل آورده شود تا امور كنسولي زائران مذكور با سرعت بيشتري انجام و زائران زودتر از سالن ترانزيت مرخص گردند . تنظيم برنامه و تسريع در امور فوق كه امري خداپسندانه مي باشد ، عنايت آن جناب را مي طلبد تا با افزايش كادر مأموران ، مشكل عظيم فوق برطرف گردد .

164

4 ـ آشنا نبودن تعدادي از كارمندان مكتب وكلاي موحد ( بويژه مصري ها ) به وظايف محوله خود ، موجب بروز مشكلات فراواني در صدور بليط و در نتيجه بروز اختلالات فراوان در امر نقل و انتقال حجاج محترم بيت الله الحرام گرديده و خستگي و ايذاي زائران را موجب مي گرديد . توجه دادن سازمان مذكور جهت تربيت كادر ورزيده مي تواند بسياري از مشكلات دست و پاگير و خسته كننده را از پيش پابردارد و از بروز ناراحتي ها و بيماريهاي زائران كهنسال جلوگيري نمايد .

5 ـ علي رغم توافق با جناب عالي در سال گذشته مبني بر درنظر گرفتن جا براي توقف تعداد خودروهاي مورد نياز زائران ايراني در فرودگاه جده و تخصيص بيش از 6 پاركينگ به ايران ، متأسفانه اين كار توسط نقابه و ديگر مسؤولان مستقر در فرودگاه جده انجام نشد و موجب بروز مشكلاتي براي انتقال حجاج ايراني گرديد .

6 ـ با توجه به فشرده تر شدن زمان پروازهاي ايران ، اختصاص يك سالن براي زائران ايراني موجب افزايش ازدحام جمعيت در سالن و كُند شدن جريان تحويل بار و انتقال زائران مي گردد و در حال حاضر يك سالن كفايت از نياز را نمي نمايد .

همچنين كمبود خودروهاي حامل زائران در داخل باند ، موجب طولاني تر شدن زمان جابجايي زائران و تأخير در پروازها مي گردد كه ان شاءالله با نظر و دستور مساعد جناب عالي دو مشكل فوق نيز به نحو احسن حل و فصل گردد .

ج ـ اعزام حجاج و حمل ونقل بين شهري

در زمينه حمل ونقل بين شهريِ زائران ، مسائلي به قرار ذيل مشاهده مي شد :

1 ـ اتوبوسهاي شركتهاي مختلف تحت پوشش سازمان « نقابة السيارات » ملتزم به انجام تعهدات ابتدايي ؛ مثل تعهد در مقابل خسارت و مفقود شدن بار زائر نمي گردند و لذا بعضاً اموال مسافران در بين راه مفقود مي شود و يا در مقصد ـ به هردليلي ـ به زائر تحويل نمي گردد . شايسته است كه سازمان نقابه ، سيستمي منظم براي دريافت بسته هاي امانتي مسافران و بازگردانيدن سالم آنها به زائران در مقصد ايجاد نمايد و شركتهاي طرف قرارداد خود را نيز به رعايت سيستم و حصول رضايت زائران موظف بگرداند .

2 ـ شايسته است براي جابجايي زائر از جده به مقاصد مختلف ، از شركتهاي

165

درجه يك ؛ مانند « نقل الجماعي » تعداد بيشتري وسيله در اختيار زائران ايران قرار دهند و شركت هاي حمل ونقل ديگر ؛ از جمله شركت « نقل الداخلي » وسايل نقليه سالم كه بتواند براحتي زائران را به مقصد برساند كمتر در اختيار دارند .

3 ـ بكارگيري رانندگان ناآشنا به زبان عربي و همچنين ناآشنا نسبت به راهها ، گاهي موجب گم كردن راه و نرسيدن به موقع به مقصد ـ به خصوص در مسير مدينه به مكه ـ مي گرديد كه انشاءالله اين نقيصه نيز به نحو مقتضي برطرف گردد .

4 ـ افزايش تعداد بيشتري تعميرگاهِ ثابت و سيار توسط شركتهاي حمل ونقل در مسيرهاي بين شهري ، به خصوص در مسير جده ـ جحفه ـ مكه و مسير جده به مدينه و مدينه به مكه و بالعكس و نيز چاپ كردن نشاني و تلفن تعميرگاههاي ثابت به صورت دفترچه و يا تهيه آنها به صورت برچسبي كه بتوان بر روي شيشه اتوبوسها نصب نمود ، بر سرعت حمل ونقل راحت و سالم زائران خواهد افزود .

5 ـ كمبود تابلوهاي راهنما در مسير ميقات جحفه كماكان از مشكلات زائران بوده و گاهي موجب نرسيدن به موقع آنها به اعمال عمره تمتع و بروز اشكالات شرعي عديده نيز گرديده است كه انشاءالله افزايش تابلوها مشكلات مذكور را برطرف نمايد .

6 ـ يكي از نارساييهاي سال گذشته ، عدم تأمين شرايط اعزام مجدد بخشي از كاركنان بعثه به مدينه منوره بود كه موجب بروز مشكلات در تأمين به موقع و تحويل مسكن ، اثاثيه و تغذيه و ساير ملزومات زائران گرديد . دقت و سرعت عمل در موارد فوق مي تواند از بروز مشكلات و ناهنجاري هاي تبعي آنها جلوگيري نمايد .

7 ـ حسب قرار ، سفارت عربستان سعودي بايستي گذرنامه هاي ويزا شده زائران را حداكثر تا پايان روز 25 ذيقعده تحويل نمايد تا در فاصله زماني 26 ذيقعده تا چهارم ذي حجه فرصت رسيدگي و اقدام بر روي گذرنامه هاي افراد انصرافي و جايگزين نمودن گذرنامه هاي جديد جهت صدور ويزا و انجام ساير امور تشريفاتي و تداركاتي فراهم آيد . تأخير در صدور ويزا تا فرصت هاي آخر ، موجب بروز مشكلات مختلف از جمله ، عدم امكان بررسي دقيق آمار ويزاهاي صادر شده ، مي شود . همين امر موجب مي گردد تا ما نتوانيم اسامي و مشخصات افرادي كه قرار است از كارت مجامله استفاده كنند و يا براي بار دوم به

166

مدينه مشرف شوند به شما ارائه نماييم به دليل اين كه شما تأكيد داريد تصوير گذرنامه اين افراد را ، كه رواديد عربستان و مهر عضو بعثه توسط سفارت در آن درج شده است ، به شما تحويل دهيم و اين كار عملا ميسر نيست .

8 ـ در مورد حمل ونقل بين شهري به خصوص از مكه به مدينه و جده ، مشكل عمده مربوط به تأخير در تأمين وسايل نقليه است ؛ به عنوان مثال سال گذشته مؤسسه نقل الجماعي با عدم پاسخگويي مسؤولانه و برخوردهاي غيرمنطقي موجب گرديد تا ساعتهاي متمادي ، مسأله تأمين اتوبوسهاي درون شهري به تعويق بيافتد و دست آخر هم اتوبوسهاي فاقد كيفيت در اختيار نماينده سازمان حج و زيارت ايران قرار گيرد .

البته بحث حمل ونقل مشاعر ، مقوله جدايي است كه به لحاظ وسعت حوزه مسائل آن ، در چارچوب مسائل ايام تشريق در ادامه نامه ذكر خواهد شد .

د ـ ايام تشـــريق

1 ـ حمل ونقل مشاعر :

يكي از اركان مهم در تدبير و تمهيد مسائل اجرايي موسم حج ، كه حائز اهميت شگرف و فراواني است ، همانا جابجايي و انتقال حجاج در مشاعر مقدس است ، ليكن در اين خصوص مشكلات متعددي دامنگير حجاج ايراني است كه بذل عنايت جناب عالي و دوستان دلسوز شما را مي طلبد :

1/1 ـ علي رغم اين كه از نظام « رد » استفاده مي كنيم و قيمتي دو برابر ساير كشورها براي حمل ونقل مي پردازيم ، معهذا ماشينهاي اختصاص يافته ، اغلب از مدلهاي 77 تا 82 مي باشد كه بسيار نا مناسب است . توقع اين است كه مدل اتوبوسها از 86 پايين ترنباشد .

2/1 ـ تعداد شركتهاي موظف به تأمين اتوبوس در حال حاضر از 10 شركت تجاوز مي كند كه هماهنگي با آنها رفت و آمد بسياري مي طلبد و وقت زيادي از عوامل كاروانها مصروف آن مي گردد ؛ به ويژه اين كه شركتها در يك محل مجتمع نيستند . در ضمن تنوع ظرفيت اتوبوسها نيز زياد است و نهايتاً به ريزش بيش از حد معقول و عدم استفاده بهينه از نظر تعداد زائر استفاده كننده از هر اتوبوس مي انجامد . لذا پيشنهاد مي شود در جهت تسهيل امور كاروانداران ، شركتها در هم ادغام و حداكثر به 5 مؤسسه سرويس دهنده كامل تقليل

167

يابد و محل تحويل اتوبوسهاي مشاعر و بين شهري نيز ( مانند مدينه منوره ) فقط در يك منطقه از مكه مكرمه تعيين گردد . در اين مورد ، شركتها مي توانند از محل 25% حق مرشدي كه براي ايرانيان پرداخت نمي كنند ، منطقه مورد نياز را تأمين نمايند .

3/1 ـ نمايندگان نقابه و شركتها در عرفات و منا با همكاري مسؤولان سازمان حج و زيارت نسبت به تأمين اتوبوس جهت كاروانهايي كه اتوبوسهاي آنها خراب شده و يا راننده آنها محل را ترك كرده و به حمل ونقل مسافران ديگر كشورها پرداخته اند ، اقـدام مـي كنند ؛ ليكن در طول مسيرهاي « مكه ـ عرفات » و « عرفات ـ مزدلفه ـ منا » و « منا ـ مكه » هيچگونه تمهيدي جهت جايگزيني اتوبوسهاي معيوب ، انديشيده نشده است . و لذا باتوجه به قدمت اغلب اتوبوسها ، از بابت خرابي آنها ، كاروانها دچار خسارت مي شوند ؛ زيرا ناچارمي گردند ماشين هاي ديگري را كرايه كنند . اميد است در اين خصوص نيز تصميمات لازم اتخاذ و به مورد اجرا گذاشته شود .

4/1 ـ باتوجه به محدوديت مكاني عرفات و مشعر و منا و همچنين محدوديت زماني در نقل و انتقال زائران ، پيش بيني طرح حمل ونقل مناسبتر ؛ از جمله استفاده از خط آهن ، امري ضروري و مفيد به نظر مي رسد و موجب خواهد شد تا زائران كمتري دچار بيماري يا سانحه گردند .

5/1 ـ درخواست مي شود درخصوص رفت و آمد مسؤولان بعثه كشورمان به مشاعر متبركه ؛ همانند مسؤولين ديگر بعثه ها ، برگه تصريح براي پنج دستگاه اتومبيل سواري صادر گردد تا انجام امور ميسرتر گردد .

6/1 ـ اجازه تردد به وسائط نقليه و اتومبيلهاي كوچك و بزرگ در روزهاي دهم و يازدهم ذيحجه ، در مسيرهاي مختلفِ منتهي به جمرات در منا ، همه ساله مشكلات فراواني را پديد آورده و در پاره اي موارد منجر به تلفات نيز شده است . علي رغم تذكرات سالهاي گذشته هنوز اقدام مؤثري در اين خصوص به عمل نيامده و حاجيان ايراني در سال جاري شكايات فراواني در اين زمينه به سازمان حج و زيارت نموده اند . شايسته است وسائط نقليه را به دو مسير راست و چپ در كناره كوه هدايت نموده و طرق ديگر را براي رفت وآمد پياده ها اختصاص دهند .

2 ـ خيام و زمين تخصيصي در مشاعر :

1/2 ـ ميزان زمين اختصاص يافته به زائران ايراني در منا وعرفات ، براساس

168

تعداد 71200 نفر توافق شده بين اينجانب و جناب عالي مشخص شده بود و حال آن كه براي زائران افغاني و عراقي و همچنين دارندگان گذرنامه بين المللي كه از سفارتخانه هاي مملكت عربستان سعودي در كشورهاي مختلف ويزا اخذ نموده بودند پيش بيني لازم صورت نگرفته بود . به همين سبب و به خاطر ناهماهنگي ايجاد شده ، بعضي مكاتب لاجرم چادرهايي با ابعاد كمتر از حد متعين را نصب نمودند كه در نتيجه زائران ايراني را به صعوبت دچار نمود . نظر ما اين است كه بايد باتوجه به پذيرش جمعي از پناهندگان افغاني و عراقي ، نسبت به سهميه آنان امكانات و تسهيلات لازم نيز در همه زمينه ها پيش بيني شود .

2/2 ـ پيشنهاد مي شود به مسؤولان مؤسسه مطوّفي رسماً ابلاغ گردد چنانچه قصد دارند براي افراد متفرقه خارجي داراي مليت هايي اعم از ايراني يا غير ايراني ، كه خارج از سيستم سازمان حج و زيارت قصد انجام مناسك و بيتوته در مشاعر مقدسه را دارند ، خيمه هايي را اختصاص دهند ، و از پخش و متفرق ساختن آنان لابلاي مكاتب ، بدون مشورت با مسؤولين ما خودداري نموده و موجبات ايجاد تنگنا و ناهماهنگي در كاروانهاي ذيحق را فراهم نياورند بلكه سهميه ويژه اي ، جداگانه براي آنان پيش بيني نمايند . به هرحال تأمين خيمه براي افراد متفرقه ، نبايد موجب تنگنا و مضيقه براي حجاج عادي ايراني شود ، زيرا از نظر ما اولويت را در اين باب بايد به زائران رسمي ايران داد .

3/2 ـ انجام تغييراتي بشرح ذيل در چادرهاي منا وعرفات ، در صورت امكان مورد انتظار است :

* اولا ـ چون در ضلع جنوبي قطعه شماره 77 ( بين دو قطعه زمين شماره 77 و 87 ) در سرزمين متبرك منا اختلاف سطح و شيب زيادي وجود دارد و هر دو طرف در مضيقه قرار دارند ، لذا پيشنهاد ما اين است كه با كشيدن ديوار طولي بتوني ، اين مشكل مرتفع شود ، زيرا با اين كار هم از خطرات سقوط حجاج و سنگ و غيره جلوگيري مي شود و هم به مساحت اراضي بسيار محدود اين سرزمين متبرك افزوده خواهد شد .

* ثانياً ـ قطعه زمين شماره 89 در عرفات ( محل مكتب 8 در سال 1416 ق . ) و قطعه زمين شماره 82 در منا ( محل مكتب 6 در سال 1416 ق . ) سمت قبله يعني قسمت غربي آن از شمول قرعه كشي مطوّفين خارج شده و به منظور نصب دو

169

صيوان براي بعثه اختصاص يابد .

3 ـ ساير مسائل مشاعر ( بجز حمل ونقل و خيام ) :

1/3 ـ اطلاع داريد كه چهار سال است طرح تصعيد بالون در سرزمين منا جهت راه يابي زائرانِ عمدتاً ناآشنا به محيط ، به اجرا در مي آيد و زائران نيز در ايران قبل از عزيمت ، نسبت به مزايا و امكان بهره گيري هر چه بهتر از اين برنامه آموزش مي بينند . به خصوص زائران بي سواد ، تنها توسط رنگ مي توانند منطقه را تشخيص دهند و تابلوي مكتوب برايشان بلااثر است . بنابراين با استفاده از بالون در برگشت از جمرات به خوبي مي توانند خود را به محدوده ايرانيان برسانند . در داخل محوطه نيز بالاي هر منطقه فرعي استاني ، يك بالون كوچكتر به رنگ استان مربوطه وجود دارد و در ضمن پارچه اي به رنگ منطقه نيز به لباس مردان و زنان دوخته شده است كه كار راهنمايان و امدادگران را بسيار تسهيل مي نمايد . خوب به ياد داريد كه اين طرح در اوايل ، مشتاقانه مورد استقبال و تأييد مسؤولان شما قرار گرفت و از آن حمايت چشمگيري شد . از سال گذشته در اين راستا اختلالاتي توسط مأموران ايجاد شده و امسال هم بواسطه ممانعت پليس و حتي بريدن يكي از بالون ها و رها شدن آن ، طرح مذكور به ميزان زيادي به هم خورد و مشكلات گمشدگان به درجه اعلا رسيد . تصديق مي فرماييد در صورت عدم استفاده از بالون قاعدتاً بايستي مطوفين در مسير جمرات و طريق مشاة و سوق العرب و مسلخ جهت راهنمايي حجاج و رساندن آنها به مكاتب ، افراد زيادي به عنوان راهنما به كار بگمارند . به يقين شما نيز بعنوان خادم زوار اشكالي نمي بينيد كه زائرِ ناآشنا به محيطِ يكنواخت و همشكل چادرها ، با استفاده از يك نشان آشكار در آسمان راه خود را دريابد . البته ما نيز مشتاق هستيم كه تخلّفـي از مـوازيـن و دستـورالعملهـاي « دفاع المدني » و « اطفائيه » در مورد نظارت بر ارتفاع مجاز صعود بالون صورت نگيرد . به هرحال اميدواريم زمينه هاي ارائه خدمت مشترك به ضيوف الرحمن در مشاعر مقدسه بويژه در منا مسدود نگردد .

2/3 ـ اساساً احداث طريق المشاة همانگونه كه از نام آن پيداست ، بدين منظور بوده كه حاجيان در روزهاي دهم و يازدهم و دوازدهم ذيحجه از آن استفاده نموده و پس از رمي جمرات با گذر از اين طريق ، براحتي به خيمه هاي خويش بازگردند ، اما متأسفانه از آن زمان تاكنون هنوز اين هدف تحقق

170

نيافته ، چرا كه در روزهاي فوق الذكر تعداد زيادي از حاجيان در هيأت خانوادگي در اين طريق به استراحت مي پردازند و اين مسير را از انتفاع خارج ساخته و موجب اختلاط ، تلفات ، ضايعات ، فشردگي و دزدي و ناراحتي فوق العاده حجاج مي شوند . اجمالا وضع زننده ناشي از منزل كردن عده اي در مسيرهاي مختص عابرين پياده ، در واقع نقض غرض از آماده سازي اين راه مي باشد و در ثاني اطراف آن بقدري كثيف مي شود كه قابل وصف نيست . به هر صورت مناسب است براي حل اين مشكل با قاطعيت چاره انديشي شود .

3/3 ـ پيشتر پيشنهاد شده بود باتوجه به صحنه هاي مشمئز كننده اي كه بر اثر تراشيدن موي سر در روزهاي دهم و يازدهم ذيحجه در منا به وجود مي آيد و سلامت حجاج را به مخاطره مي اندازد ، محل خاصي براي حَلْق اختصاص يابد و كيسه هاي نايلوني مناسب جهت جمع آوري و نگهداري موهاي تراشيده شده در اختيار كليه كاروانيان گذارده شود تا در پايان كار ، در زباله داني ها تخليه گردد . به هرحال فراهم نشدن محل مناسب تاكنون و نزديكي آن با چادرهاي محل استقرار و استراحت حاجيان كماكان مشكل آفرين مي باشد كه اميد است با مختصر عنايت برطرف گردد .

4/3 ـ باتوجه به اين كه در محدوده چادرهاي ايرانيان در منا ، هيچگونه بيمارستان و درمانگاه سعودي وجود ندارد ، لهذا انتظار مي رود :

اولا ـ يك درمانگاه يا بيمارستان در اين محدوده داير شود .

ثانياً ـ برابر توافق قبلي دو كشور ، كه قرار شده بود مطوّفين به ازاي هر 10000 زائر ايراني ، چهار خيمه با كولر براي درمانگاه اختصاص دهند ، اينك موجب امتنان خواهد بود اگر دستور فرماييد به جاي هر چهار خيمه ، يك كانكس درمانگاهي با كولر و شرايط بهداشتي لازم و به صورت غرفه بندي داخلي ايجاد شود .

5/3 ـ كثرت تعداد زائران و وقوف چند روزه آنها در مشاعر ، به كارگيري مأموران نظافت بيشتري را طلب مي كند ؛ زيرا كه عدم نظافت كافي اماكن متبركه در ايام مذكور ، علاوه بر ايجاد عفونت و بيماريهاي عفوني ، جلوه بسيار ناشايستي را به وجود مي آورد كه به هيچ وجه با فرامين اسلامي و فرموده پيامبر اكرم (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) درخصوص رعايت نظافت تناسبي ندارد و نمايش چنين صحنه هايي زيبنده محيط زيستي مسلمانان نمي باشد .

171

4 ـ ضروري است در مشعر نسبت به تأمين مايحتاج ضروري حجاج عنايات بيشتري به عمل آيد . البته در سنوات اخير امكاناتي از قبيل دستشويي و شيرآب و آب شرب فراهم شده كه قابل تقدير است ولي به هيچ وجه كافي نمي باشد و ضرورت گسترش آن كاملا احساس مي شود .

هـ ـ مسائل عمومي و رفاهي حجاج

1 ـ در بحث حمل ونقل و فرودگاه جده متذكر شديم كه عدم حمل بار كاروانها از جده با اتوبوس و ارسال آنها با كاميون باتوجه به سهل انگاري شركتها در بستن بارها ، منجر به از بين رفتن تعداد زيادي از وسايل گرديده و عدم جوابگويي نقابه نسبت به گمشدن ساك زائران در بين راههاي جده ـ مدينه ـ مكه نيز همچنان به عنوان يك مشكل قابل تأمل ، مطرح مي باشد .

2 ـ مسأله دزدي در مكانهاي شلوغ ؛ مثل اطراف حجرالاسود و طواف و جمرات و امثال ذلك و ربودن افراد توسط شيّادان و كتك زدن آنها به منظور اخاذي همچنان مشاهده مي شد . گماردن پليس مخفي و كنترل دقيقترِ اوضاع ، به منظور ايجاد امنيت براي حاجيان ، امري است كه بيشتر بايستي مورد عنايت قرار گيرد .

3 ـ همه ساله حاجيان به هنگام موسم ، گرفتار بيماري هاي مختلفي مي شوند كه برخي از آنها ماهها زائران خانه خدا را رنج مي دهد ؛ از جمله اين بيماري ها مي توان ناراحتي هاي ريه كه موجب سرفه هاي شديد حجاج مي گردد را ذكر نمود ( آثار اين بيماري در موقع نماز جماعت به خصوص در مسجدالنبي (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) كاملا محسوس مي باشد ) .

شايسته است گروهي از پزشكان متخصص ، مأمور تحقيق در اين مورد شده ، پس از حصول نتيجه نسبت به پيشگيري بيماري و يا مداواي مبتلايان به اين بيماري ، در سالهاي بعد ، قبلاً اقدامات لازم به عمل آيد . بديهي است هيأت پزشكي جمهوري اسلامي ايران آمادگي خود را جهت همكاري در اين زمينه اعلام مي نمايد .

4 ـ مزيد استحضار جناب عالي ، بايد گفت براي تكميل مدارك حصر وراثت ، كليه متوفّيان ؛ اعم از آن كه در عربستان دفن شوند يا به ايران انتقال يابند ، دادگاههاي ايران نياز به گواهي فوت شرطه عربستان دارند ، ليكن تهيه اين گواهي از شرطه عربستان با دشواري بسيار انجام مي شود . اميدواريم دستور تسهيل در اين امر را صادر

172

فرماييد .

5 ـ قبلا يكبار پيشنهاد شد كه « در كف مسجدالحرام ، در طول حجرالاسود ، براي مشخص شدن ابتداي اشواط طواف كه هم اكنون با رنگ قهوه اي سنگفرش شده است ، به نحوي برجستگي يا فرورفتگي يا زبري مختصر ايجاد شود تا وقتي زائران در حين طواف به مقابل حجرالاسود مي رسند ، به خصوص در موقع ازدحام ، نيازي به تلاش براي ديدن خط مزبور و فشار به سايرين نباشد و صرفاً با لمس زبري يا احساس برجستگي ، متوجه قرار گرفتن در برابر حجرالاسود گردند » . تاكنون در جهت عملي ساختن پيشنهاد مذكور اقدامي صورت نپذيرفته است . اميد است كه يكبار ديگر پيشنهاد فوق مورد بررسي قرار گرفته و در جهت تسهيل امر طواف كنندگان به اجرا گذاشته شود .

6 ـ خطباي جمعه و برخي از ائمه جماعات در مساجد مكه و مدينه بدون توجه به احساسات ديگر مسلمانان ، به جاي پرداختن به مسائل مشترك مسلمانان و طرح مسائل وحدت و يگانگي مسلمين ، شيعه و عقايد تشيع را به باد انتقاد گرفته ، مطالبي را به خلاف ، به شيعيان نسبت مي دهند . اين اقدام علاوه بر جريحه دار نمودن احساسات شيعيان ، ممكن است آنان را به عكس العمل تند وادار نمايد . تاكنون مسؤولان جمهوري اسلامي ايران و روحانيون كاروانها با تلاش هاي زياد سعي كرده اند از هرگونه واكنش كه منجر به تنش مي گردد جلوگيري نمايند ، ليكن ادامه اينگونه اظهارات غير مسؤولانه ، ممكن است مردم را به آنچنان عكس العملهاي تندي وادار كند كه كنترل آن توسط مسؤولان نظام ما و سازمان حج و زيارت امكان پذير نباشد . بنابراين شايسته است به مسؤولان ذيربط و خطباي محترم جمعه و جماعات تذكرات لازم داده شود .

7 ـ حضور مأموران در قبرستان بقيع و امثال آن براي نظارت و كنترل ، امري لازم و ضروري است ، ليكن مخالفت با عقايد ديگر مسلمانان و توهين به آنان ، با اصول اسلامي ناسازگار است . حاجياني كه پس از سالها انتظار به حج مشرف شده و به مدينه وارد مي شوند ، طبيعتاً علاقه دارند محل قبور اهل بيت پيامبر (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ، ازواج الرسول ، اولادالرسول و اصحاب الرسول را بدانند . افرادي كه اين موارد را براي زائران توضيح مي دهند با عكس العمل شديد مأموران عربستان روبرو مي شوند در حالي كه تا اين پايه از مخالفت ، هيچ توجيه

173

فقهي و منطقي ندارد . از شما انتظار مي رود دستور فرماييد بعد از اين ، از تكرار اينگونه اعمال خودداري نمايند . و مأموراني را كه مستقيماً با مردم در تماس هستند از رفتار خشونت آميز و برخورد نظامي و خشك برحذر دارند .

8 ـ مشهودات عمومي در ارتباط با زيارات و مساجد شريف سبعه ، در مدينة النبي ، در نگاه اول در ذهن هر بيننده عادي ، اين شبهه را انعكاس مي دهد كه گويا تعمدي در زمينه رسيدگيوبهبود وضعيت دو مسجد خاص وجود دارد ، در شرايطي كه براي ساير مساجد متبركه آن مجموعه هيچگونه طرح سامان بخشي لااقل درحال حاضربه چشم نمي خورد . لذا بايسته است ساير مساجد اصحاب رسول الله (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) نيز همچون دو مسجد موردنظر معمور گردند .

9 ـ در مورد برقراري امكانات ارتباطي ، چنانكه مسبوق مي باشيد ، طبق قرارداد امضا شده بين طرفين ، توافقي مبني بر وصل 50 خط تلفن براي ايام حج به عمل آمد ؛ ليكن در موسم حج تعداد مذكور را عملا به 30 خط محدود نمودند و سبب آن را دستور وزير برق و بريد عربستان در مورد عمل به موافقتنامه سال قبل اعلام داشتند كه با امضاي موافقتنامه جديد منافات داشت . علاوه بر آن مخابرات عربستان متقبّل شده بود تعداد 5 خط تلفن همراه ( موبايل ) به سازمان اختصاص دهد و مدير عامل مخابرات منطقه نيز با گرمي از اين موضوع استقبال كرده بود كه متأسفانه بعداً اطلاع دادند كه مورد موافقت رياض قرار نگرفته است .

10 ـ در مورد شمه اي از برخورد مأموران در فرودگاه جده و همچنين سرقت و جيب بري در حين ربودن برخي زائران در همين نامه اشاراتي رفت اما بطور مشخص دو نمونه از برخوردهاي ناشايست را خدمت جناب عالي عرضه مي دارم :

اول ـ يكي از آقايان روحاني كاروان اصفهان به نام سيدمصطفي موسوي فراز كه استخوان سرشانه اش شكسته بود ، در تاريخ 28/1/1375 مطابق با 28/11/1416ق . وارد جده شد و مأموران در فرودگاه علي رغم رؤيت عكسها و داروها اعتنايي نكردند و پس از معطلي فراوان ، او را به درمانگاه بردند و باندها را باز كردند تا در مورد اظهارات وي كسب اطمينان كنند ، و سپس نبستن مناسب محل شكستگي مذكور موجب گرديد تا شكستگي به حالت اوليه بازگشته و بيمار را در ايام حج به تحمل درد و تعب بسيار مبتلا گرداند .

174

دوم ـ يكي از آقايان روحاني كاروان به نام احمد احساني در مسير مسجدالنبي (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) به دست مأموران عربستان توقيف و به مركز پليس برده شد و از آنجا به زندان انفراديِ فاقد هرگونه امكانات انتقال يافت ، سپس با دست وپاي بسته از او بازجويي نمودند . از همان ابتداي دستگيري و در همه مراحل ، علاوه براين كه مورد اذيت و آزار شديد جسمي و روحي قرارداشت ، توهين وجسارت بسيار به ساحت مقدس اهل بيت پيامبر گرامي اسلام (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) و همه اعتقادات شيعه توسط مأموران عربستان همچنان ادامه داشت تا اين كه پس از 7 روز وي را به زندان عمومي بدون كوچكترين امكانات بردند . علاوه بر آن ، فحاشي و ايجاد جوّ ارعاب آميز در طول بازداشت ايشان فراوان جريان داشت ؛ به طوري كه تحمل آن بسيار سخت تر و فراتر از تحمل درد و رنج شكنجه هاي جسمي نظير بستن دست ايشان به ميله اتاق و در اختيار نگذاشتن حداقل امكانات زيستي بود . بديهي است چنين برخوردهايي را هيچ يك از كشورها و صاحبان هيچيك از مكتب هاي فقهي نمي پذيرند و با اصول همزيستي برادرانه و وحدت مسلمين منافات دارد .

من به عنوان كسي كه بيش از يك دهه مسؤوليت امور اجرايي حج كشورم را برعهده داشته و نسبت به جزئيات اجرايي امر حج آشنايي دارد و افتخار خدمتگزاري به صدها هزار زائر حج و عمره را در طول ساليان اخير داشته است ، وظيفه شرعي و انساني خود دانستم كه مشكلات را براي آن جناب ، كه خود در مكه و در متن مسائل حج پرورش يافته ايد ، مطرح نمايم . يقيناً اگر نبود اهميت وافري كه جناب عالي نسبت به رفع مشكلات حجاج قائل هستيد و اگر روحيه پذيرش منطقي مطالب را در شخص جناب عالي سراغ نداشتم ، مطمئناً نسبت به انعكاس ايرادات و مشكلات ناشي از پاره اي ناهماهنگي هاي قابل حل تأكيد نمي نمودم .

از خداوند متعال مسألت دارم خدمات تمامي افراد با حسن نيت و دستگاههاي خدمتگزار نسبت به ضيوف الرحمن را به احسن وجه قبول فرمايد و در انجام خدمات شايسته تر موفق بدارد .

« وماتوفيقنا الا بالله »

محمدحسين رضايي

رئيس سازمان حج وزيارت