بخش 6

سندی از یک گواهیِ حجّ نیابتی

ميقات حج - سال ششم - شماره بيست و سوم - بهار 1377

سندي از يك حجّ نيابتي

سيد جمال الدين ترابي طباطبايي

اين سند ، بر روي كاغذ نخودي رنگ آهاردار و شفاف و مركب از دو تكه متصل به هم تنظيم يافته است . طول قطعه فوقاني 5/45 سانتيمتر و قطعه زيرين 5/23 سانتيمتر و در مجموع 5/68سانتيمتر است ( نيم سانتيمتر از هر قطعه در محل اتصال ، روي هم قرار گرفته است ) . عرض سند 37 سانتيمتر است و متن استشهاد در 20سطر مجدول نوشته شده است . طول سطور 5/17سانتيمتر است و تمام رويه كاغذ « قبلا » با مركب قرمز كمرنگ خط كشي و جدول بندي شده است ، چون حروف و كلمات در موارد مختلف از روي خطوط جدول گذر كرده اند .

تعداد گواهان كه متن را در حواشي گواهي نموده اند ، پانزده نفر هستند و نايب حج : حاج صادق نجفي . ^{( 1 )}

بسم الله الرحمن الرحيم

فبعد ، باعث بر تحرير اين كلمات شرعيه آن است كه كهف الحاج والمعتمرين حاج صادق نجفي وارد ميقاتگاه جناب نبوي شده كه مشهور بوادي العقيق [ است ] و غسل كرده و صلوة مندوبه را بجا آورده و نيت احرام عمره تمتّع نموده و آنچه خلاّق عالم بر مُحرم حرام كرده بود بر خود حرام نموده و دو جامه احرام را پوشيده تلبيه گويان به نيابت مرحوم مغفور جنت آرامگاه معتمدالدوله عباس قلي خان^{( 2 )} روانه شده و لبيك گويان [ از ] آنجا كه ديوار مكه نمودار شده پس وارد مكه شده و غسل كرده و از باب السلام داخل مسجدالحرام

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ گفتني است كه دو عبارت « والمعتمرين حاج صادق نجفي » و « مرحوم مغفور جنت آرامگاه معتمدالدوله عباس قلي خان » ، قلم و خطّي متفاوت با متن اصلي دارند و به صورت فشرده در جاي خالي يي كه از قبل در نظر گرفته شده ، مندرج گرديده اند . همچنين فضاي سفيدي بدون خط كشي ، حدّ فاصل « بسم الله الرحمن الرحيم » و شروع متن ، تقريباً به اندازه يازده سطر ، به چشم مي خورد . بدين ترتيب مي توان دانست كه اين برگه گواهي ، بدون عنوان و در غير محضر شهود نوشته شده و احتمالا توسط نائب از كاتب يا كتابفروش خريداري شده است . ويراستار .

2 ـ منوب حج ، عباس قلي خان جوانشير بوده است :

عباسقلي خان جوانشير ( والي ـ معتمدالدوله ) فرزند ابوالفتح خان ، پسر كهتر ابراهيم خليل خان ( والي سابق قراباغ ) ، در سال 1251هجري قمري به حكومت كاشان منصوب شد . در سال 1252 هـ . ق ، از حكومت كاشان معزول و به جايش بهمن ميرزا بهاءالدوله حاكم كاشان شد .

عباسقلي خان مدتي بيكار بود و در سال 1257ق ، به جاي فضلعلي خان قراباغي به حكومت كرمان منصوب گرديد و تا سال 1259هـ . ق ، حاكم كرمان بود و در مدت حكومت خويش به طور عدالت با مردم رفتار كرد و خواست كه تعديات و خرابيهاي مأمورين و حكام سلف خود را جبران نمايد .

در سال 1259هـ . ق ، از حكومت معزول و براي بار دوم فضلعلي خان قراباغي كه معروف به بيگلر بيگي شده بود به جاي او منصوب گرديد . پس از فوت محمد شاه ( 1264هـ . ق . ) تا حركت وليعهد از تبريز و ورود او به تهران كه مدت 45روز طول كشيد ، در اين مدت زمام امور به دست ملك جهان خانم ملقبه به مهد عليا مادر ناصرالدين شاه بود و او به رتق و فتق امور مي پرداخت و در اين مدت از طرف خود مامورين و حكام معين مي كرد . در اين وقت بحراني ، براي اين كه محصول خالصه جات از بين نرود و دولت دچار مضيقه و كمبود غلات نگردد اداره امور آن را به عباس قلي خان جوانشير واگذار نمود . در سال 1265هـ . ق ، به حكومت اردبيل و مشكين مامور شد و حكومتش در اين دو جا تا سال 1266 طول كشيد .

در سال 1275 ق ، كه ميرزا آقا خان نوري از صدارت افتاد ، ناصرالدين شاه شش وزارت خانه تشكيل داد و كارهاي مملكتي را ظاهراً بين وزراي شش گانه تقسيم و وزارت عدليه را به عباس قلي خان واگذار كرده او را ملقب به معتمدالدوله نمود و تا سال 1287هـ . ق ، كه زنده بود در اين سمت باقي بود و در سال 1276علاوه بر سمتي كه داشت به عضويت شوراي دولتي كه ناصرالدين شاه در اين سال تشكيل داده بود منصوب شد و پس از مرگش لقب و شغل وي به برادرش محمد ابراهيم خان جوانشير داده شد . عباسقلي خان معتمدالدوله مردي بوده عاقل ، عادل ، باسياست ، موقر و رئوف و برخلاف ساير حكام ، چندان نظر تعدي و تجاوز نسبت به مردم نداشته است .

مهدي بامداد : شرح حال رجال قاجار ، جلد 2 ، صص227 تا 229

شده با خضوع و خشوع و در محاذي حجرالاسود ايستاده و نيت هفت شوط طواف حج نموده و هفت شوط را بجا آورده نيابتاً عن منوبٌ عنه خود و بعد از نماز طواف ، نماز را در خلف مقام حضرت ابراهيم بجا آورده و از مسجد بيرون آمده بصفا و مروه رفته و نيت هفت شوط سعي بطريق مزبور نموده و ابتدا بصفا نموده و در شوط هروله بجا آورده در مقام و بعد از هفت شوط سعي محل شده و در هشتم ذي الحجة الحرام داخل مسجدالحرام شده و غسل كرده بجهت احرام حَجّة الاسلام و حج تمتع ورزيده [ ؟ /در زير ] ميزاب رحمة در حجر حضرت اسماعيل مُحرم به احرام حج شده و نماز احرام را در مقام حضرت ابراهيم بجا آورده و روانه منا شده و شب در مسجد خيف مانده و بعد از آنجا روانه عرفات شده و وقوف بجا آورده از ظهر تا غروب آفتاب و غروب روانه مشعر الحرام شده وقوف بجا آورده از طلوع فجر الي طلوع شمس و از آنجا روانه منا شده و در وادي محشر هروله نموده وارد منا شده و گوسفند خريده و رمي جمره نموده و قرباني كرده و حلق نموده و متوجه مكه شده چون وارد شده در مسجدالحرام در محاذي حجرالاسود نيت هفت شوط طواف حج نموده و هفت شوط طواف را بجا آورده و نماز طواف را در مقام حضرت ابراهيم بجا آورده و بيرون آمده به صفا رفته و نيت هفت شوط سعي را نموده و سعي را بجا آورده با هروله او كه از منارين الي كوچه عطاران است و بعد از سعي^{( 1 )}تقصير وارد مسجدالحرام شده و طواف نساء را بعمل آورده بطريق مسطور و نماز نساء را در پس مقام حضرت ابراهيم بجا آورده و روانه منا شده و در يازدهم و دوازدهم رمي جمره در منا نموده تا عمل به اتمام رسيده باشد .

تقبل الله من النايب و المنوب

[ شهود ]

1 ـ هوالله تعالي . حاجي صادق نجفي را درمكه معظمه ديدم . اقرار به نيابت مرحوم معتمدالدوله نمود . جمعي هم شهادت بر اتمام مناسك او داند . [ مهرنا خوانا ]

2 ـ هوالعلي اعلا . بنده درگاه رحيم . بخدمت خوبي در مكه معظمه زادالله شرفه خدمت جناب حاجي صادق رسيده معلوم شد كه از جهت نيابت مرحوم معتمدالدوله مشرف شده . بجهت اداي شهادت در باب ملاقات معظم اليه در بيت الله عرض شد . في 15 شهر ذي حجه 1279 [ مهر وارده : ] سلام قولا من رب رحيم^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ ظاهراً اين كلمه « سعي » زيادتي ناشي از سهو كاتب است . و .

2 ـ آيه 58 سوره ياسين ( 36 ) .

3 ـ جناب حاجي صادق كه به نيابت حج بجهت مرحوم معتمد الدوله به مكه معظمه مشرف شده در اماكن متبركه لازمه نيابت خود را با اطلاع جمعي از مسلمين بجا آورد . في شهر ذي حجة الحرام . حرّره رحيم ابن مرحوم ابراهيم خان تبريزي [ مهر وارده : ] يا رحيم

4 ـ نعم كان معنا في جميع المواقف الشريفه و انا الاقل يوسف المحمود [ مهر وارده : ] يوسف 1261

5 ـ نعم كان معنا في جميع المواقف الشريفه و انا الاقل سيد محسن حبوبي [ مهر وارده : ] محسن ابن ابراهيم الحسيني

6 ـ بسمه تعالي . نعم كان مَعَنا في جميع المواقف الشريفه . حرره الاقل عبدالحسين ابن المرحوم اغارمضون [ مهر وارده : ] عبدالحسين 1271

7 ـ بسمه تعالي . نعم كان معنا في جميع المواقف الشريفه . حرره الاقل علي اكبر المنجم زاده [ مهر وارده : ] علي اكبر منجم زاده

8 ـ دعاگوي دولت قوي شوكت قاهره باهره ، حاجي ملاّ عبداللطيف تبريزي طسوجي ، جناب خير الحاج حاجي صادق نجفي را در مواقف شريفه ملاقات كرد . معزي اليه تقرير نمود كه نايب معتمد مغفور هستم . تحريراً في پانزدهم شهر ذي الحجه الحرام [ مهر وارده : ] عبداللطيف 1278

9 ـ نعم شاهدناه ورايناه في تلك المواقف الشريفه و المشاعر المنيفه الحاجي ناصر القرشي النجفي [ مهر وارده : ] يا ناصر 1279

10 ـ اقل الحاج حاج جواد نجفي جناب خير الحاج و المعتمرين حاج صادق نجفي را در جميع مواقف الشريفه ديدم حرره . . . . [ مهر وارده : ] يا من اجود من كل جواد 1276

11 ـ الحاج حاجي آقا بزرگ زرگر طهراني . در مكه و منا و عرفات خدمت ايشان بودم [ مهر وارده : ] باقي

12 ـ اقل الحاج غلام رضا . در مكه و منا خدمت ايشان بودم [ مهر وارده : ] عبده غلام رضا

13 ـ بسم الله . نعم شاهدناه في تلك المشاهد الكريمه و المواقف و المشاعر الشريفه و الاماكن المنيفه . الاقل علي طريح [ مهر وارده : ] علي طريح 1276

14 ـ انا شاهد علي ذلك . اقل الحاج محمد رضا شيرازي ساكن دار الخلافه طهران [ مهر وارده : ] يا امام رضا

15 ـ شهدبذلك . محمدحسين ابن حاجي رجب علي [ مهروارده : ] . . . حسين 1276

* پي نوشتها :

مقصد:
تصویر امنیتی:

ارسال ایمیل