بخش 4

87

ميقات حج - سال نهم - شماره سي وچهارم - زمستان 1379

گفتگو با نماينده محترم ولي فقيه و سرپرست حجّاج ايراني

جناب آقاي ري شهري ! از اينكه اين فرصت را در اختيار فصلنامه « ميقات حجّ » قرار داديد تا گفتگويي صميمانه با جناب عالي داشته باشيم ، متشكر و سپاسگزاريم . از آنجا كه سالجاري توسّط مقام معظّم رهبري به عنوان سال امام علي ( عليه السلام ) نامگذاري شده ، خواهشمند است پيش از طرح پرسشها ، مقداري در رابطه با ديدگاه هاي اميرمؤمنان ، علي ( عليه السلام ) نسبت به حج ، مطالبي بيان فرماييد .

آقاي ري شهري : بسم الله الرّحمن الرّحيم ، با تشكر از تهيه كنندگان فصلنامه گرانسنگ « ميقات حج » .

از ديدگاه امام علي بن ابي طالب ( عليه السلام ) حج يك آزمون بزرگ الهي است و ثمره موفقيت در اين آزمون ، پاك شدن از خطرناك ترين رذايل اخلاقي ؛ يعني خودبيني و خودخواهي و خود بزرگ بيني و كبر و آراسته شدن به سودمندترين فضايل اخلاقي ؛ يعني تواضع است .

روايات اسلامي ، خودخواهي را اصل و ريشه فتنه ها و ميراث شيطان معرفي كرده است به طوري كه اگر اين رذيله در انسان علاج شود ، همه چيز و همه كس اصلاح مي شوند و اگر اين فتنه در وجود انسان باشد ، هيچ تلاشي براي رستگاري فرد و اجتماع به نتيجه نمي رسد . مفاسد اعتقادي ، اخلاقي ، علمي ،

88

فردي واجتماعي ، سياسي و فرهنگي و همچنين اقتصادي ، همه ريشه در خودخواهي و خودبيني دارد كه از نظر امير مؤمنان ( عليه السلام ) حج مي تواند اين رذيله را علاج كند . البته اگر حج آنگونه كه خداوند تبارك و تعالي خواسته است انجام شود .

علي ( عليه السلام ) در نهج البلاغه ، خطبه 234 ، كه خطبه بسيار مفصّل و مهمّي است ، تحليل هاي گوناگوني در زمينه هاي مختلف سياسي ، فرهنگي ، اخلاقي و اجتماعي دارند . در بخشي از اين خطبه به اين نكته مهم اشاره مي كنند كه حج يك آزمون بزرگ الهي است ؛ « أَلاَتَرَوْنَ أَنَّ اللّهَ سُبْحَانَهُ اخْتَبَرَ الأوَّلِينَ مِنْ لَدُنْ آدَمَ صَلَوَاتُ اللّهِ عَلَيْهِ إِلَي الآخِرِينَ مِنْ هَذَا الْعَالَم ؛ بِأَحْجَار لاَ تَضُرُّ وَلاَ تَنْفَعُ ، وَلاَ تُبْصِرُ وَلاَ تَسْمَعُ ، فَجَعَلَهَا بَيْتَهُ الْحَرَامَ الَّذِي جَعَلَهُ اللّهُ لِلنَّاسِ قِيَاماً »

خداوند از زمان حضرت آدم كه اولين انسان است ، تا آن زمان كه قيامت برپا مي شود ، مردم و كساني را كه اعتقاد به مباني اسلامي و ديني دارند ، با سنگ هايي كه نه ضرر مي توانند برسانند و نه سود ، نه مي بينند و نه مي شنوند ، آزمايش كرده است ؛ « فَجَعَلَهَا بَيْتَهُ الْحَرَامَ الَّذِي جَعَلَهُ اللّهُ لِلنَّاسِ قِيَاماً » ، پس آن سنگ ها را خانه خويش قرار داد ؛ خانه اي كه بايد مبدأ قيام و خيزش در جامعه باشد .

بعد حضرت در اين باره كه خداوند اين آزمون را چگونه انجام داده ، اين چنين توضيح مي دهند كه : خداوند مي توانست خانه اش را در جاي بهتر و مناسب تري بنا نهد و جنس خانه را نيز از مواد ارزشمندتري قرار دهد ، ليكن اين كار را نكرد ، چرا كه :

اولا ـ خانه خودش را در جايي قرار داد كه به تعبير مولا « ثُمَّ وَضَعَهُ بِأَوْعَرِ بِقَاعِ الاَْرْضِ حَجَراً ، وَأَقَلِّ نَتَائِقِ الدُّنْيَا مَدَراً » ؛ خداوند خانه خود را در سنگلاخ ترين مكان ها و بي ضياع ترين نقاط زمين و تنگ ترين درّه ها جاي داد ، ميان كوه هاي خشن و ريگ هاي داغ و چشمه هاي كم آب و آبادي هاي دور از هم ، نه شتري آنجا فربه مي شود و نه اسبي و نه گاوي و نه گوسفندي ، بعد دستور داد كه حضرت آدم و فرزندانش تا قيامت ، قصد و آهنگ آن كنند و به زيارت اين سنگ ها كه خانه خودش را تشكيل داده است ، بپردازند و آنگاه توضيح مي دهد كه مردمان با تمام

89

وجود ، از ميان فلات ها و دشت هاي دور دست و از درون وادي ها و از درّه هاي پر شيب و از جزيره هاي از هم پراكنده درياها به آنجا روي مي آورند تا به هنگام سعي از سر خواري و خاكسري شانه هاي خود را تكان دهند و « لا اِله إلاّالله » گويان ، برگرد اين خانه سنگي بچرخند ، با موهاي آشفته و پيكرهاي گرد گرفته ، هروله كنان بشتابند . امام ( عليه السلام ) مي افزايند :

« اگر خداوند مي خواست ، مي توانست براي خانه خود و مشاعر ارجمندش وضعيّتي مناسب تر ايجاد كند و آن را در ميان باغ ها و جويبارها و سرزمين هاي هموار و پر درخت و پر ميوه ، كه خانه هايش به هم پيوسته و روستاهايش نزديك به هم در ميان گندم زارها و باغ هاي خرّم و زمين هاي پر گياه و دشت هاي پر آب و در وسط باغستان هاي خرّم و بهجت زا و در جاده هاي آباد قرار گرفته ، جاي دهد . »

اگر خداوند خانه اش را ، به جاي اين نقطه بسيار محروم ، در يك نقطه آباد و زيبا قرار مي داد ، به فرموده امام علي ( عليه السلام ) :

« به همان نسبت كه آزمايش و امتحان ساده تر انجام مي شد پاداش و جزا نيز كم و اندك بود . »

اين ها در رابطه با نقطه و مكاني بود كه كعبه در آن قرار گرفته است ، بعد درباره خود كعبه مي فرمايد :

« اگر شالوده و اساس كعبه و سنگ هايي كه در ساخت آن به كار رفته ، از زمرّد سبز و ياقوت سرخ و با درخشش و روشنايي بود ، از رخنه شك و ترديد درسينه ها كم مي شد و مردم كمتر دچار ترديد مي شدند . و از تلاش شيطان براي تسلّط بر دل ها كاسته مي شد . »

بنابراين ، هم ساختمان و اساس و مواد كعبه و هم جايگاه آن ، بگونه اي است كه اگرانسان كمي دقت كند ، مي فهمد كه اين همه ، زمينه اي است براي امتحان انسان ها .

سپس حضرت به نكته اصلي اشاره مي كند كه : « خداوند بندگانش را با انواع سختي ها مي آزمايد و آنان را با مجاهدت هاي گونه گون به بندگي مي گيرد و به

90

گرفتاري هاي مختلف آزمايش مي كند تا بدين وسيله كبر و خود پسندي را از دل هايشان بيرون كند و فروتني و خاكساري را در جان هايشان بنشاند . درهاي فضل و رحمتش را به روي آنان بگشايد و اسباب عفو خويش را به آساني در اختيارش قرار دهد » ( نهج البلاغه ، خطبه 192 )

بنابراين نتيجه مي گيريم كه حج از ديدگاه امير مؤمنان ( عليه السلام ) به عنوان مهم ترين برنامه و بهترين نقطه خودسازي است و اگر اهل اسلام و مسلمانان اين فريضه را آنگونه كه بايد و شايد انجام دهند ، به يقين از خودخواهي ها و كبرها و رذايل اخلاقي پاك مي شوند وبه بهترين صفات انساني ، كه فروتني و تواضع است ، آراسته مي گردند و اگر اين حقيقت تحقّق پيدا كرد و زائر خانه خدا با نورانيت حج از اين سفر برگشت ، زمينه براي انواع اصلاحات فردي و اجتماعي فراهم مي شود . زائر خانه خدا ـ مرد باشد يا زن ـ مي تواند در خانواده خود تحوّلي ايجاد كند . وقتي كه از خودبيني و خودخواهي خالي شد زندگي او متحوّل مي شود و از نظر اجتماعي و سياسي ، روش ها و سياست هاي سازنده را پيش مي گيرد ، اختلافات جاي خود را به همدلي مي دهند و وحدت كلمه ، كه به قول امام خميني ( قدس سره ) مهم ترين فلسفه حج است ، تحقق مي يابد . شعارهايي كه مردم را به وحدت كلمه دعوت مي كنند ، بايد ريشه در صفات خوب داشته باشد ، تا رذايل اخلاقي و در رأس آنها خودخواهي را برطرف سازند ، و اگر جز اين باشد ، وحدت كلمه تحقق پيدا نخواهد كرد .

مسلمانان اگر متّحد شوند ، قِياماً لِلنّاس تحقّق پيدا مي كند ؛ يعني امت اسلامي براي تأمين منافع مادي و معنوي خود در جهان بپا خواهند خاست و آن وقت است كه مي توانند اسلام را بر جامعه حاكم كنند .

آري ، ازديدگاه اميرالمؤمنين علي ( عليه السلام ) ، حج از يك چنين ظرفيت بزرگي برخوردار است ، اگر دقت كنيم مي بينيم كه فلسفه هاي ديگرِ حج نيز به اين فلسفه كه فلسفه سازندگي انسان است بر مي گردد . حتي آن فلسفه اي كه امام باقر ( عليه السلام ) فرمود كه « مردم دعوت شدند تا بيايند و دور اين سنگ ها بگردند ، سپس نزد ما بيايند و ولايت و اطاعت خودشان را به ما عرضه كنند » نيز از همين جا ناشي مي شود .

91

ميقات حج : اخيراً موسوعه اي با نام « الامام علي بن ابيطالب في الكتاب والسنة » توسط حضرت عالي و همكارانتان تأليف و منتشر شده است ، لطفاً قدري در رابطه با سبب تأليف اين كتاب و ويژگي هاي آن توضيح دهيد . آيا حضور جناب عالي در حج و توجه به آثار و يادگارهاي امير مؤمنان ( عليه السلام ) نقشي در تأليف اين كتاب داشته است ؟

آقاي ري شهري : حضور در مكه در تأليف كتاب نقشي نداشت ، ليكن در به ثمر رساندن كتاب مؤثر بود . يكي از دعاهاي من ، موفقيت در تكميل اين كتاب مبارك بود . بارها در كنار خانه خدا و يا در خدمت رسول الله ( صلّي الله عليه وآله ) از خداوند اين تقاضا را كرده بودم كه توفيق عنايت كند تا كتاب مربوط به اميرالمؤمنين علي ( عليه السلام ) ؛ يعني همين موسوعه به ثمر برسد . خداوند اين عنايت را كرد و در سال امام علي ( عليه السلام ) اين كتاب توفيق انتشار پيدا كرد و من متوجه شدم كه خداوند منّان اراده فرموده بود كه اين كتاب در سال ولايت منتشر شود تا مورد توجه بيشتري قرار گيرد ؛ لذا اجابت دعا را به تأخير انداخت وانتشار كتاب تاامسال كه سال اميرالمؤمنين ( عليه السلام ) است بطول انجاميد .

روز اول سال جاري هنگامي كه از مسجد الحرام به بعثه مقام معظم رهبري بازگشتم ، روزنامه زائر را كه معمولا قبل از انتشار ملاحظه مي كنم و نكات لازم را تذكّر مي دهم ، روي ميز دفتر بعثه ديدم ، هنگامي كه ملاحظه كردم مقام معظم رهبري امسال را سال امير مؤمنان علي ( عليه السلام ) اعلام كرده اند ، بي درنگ سجده شكر گزاردم و مطمئن شدم كه خداوند اجابت اين دعا را براي امسال قرار داده است ؛ لذا پس از بازگشت از حج ، حدود يك ماه تقريباً همه كارها را كنار گذاشتم و اقدامات نهايي را كه براي انتشار اين موسوعه ضرورت داشت ، انجام دادم و مصمّم شدم كه پيش از سيزدهم رجب ، سال روز ولادت مولاي متّقيان امير مؤمنان ( عليه السلام ) حتماً اين كتاب از چاپ خارج شود ، به عنايت خداوند و با همّت و تلاش همكارانمان در دارالحديث ، توفيق انتشار اين كتاب را يافتيم .

در رابطه با ويژگي هاي موسوعه امام علي بن ابي طالب ( عليه السلام ) به طور خلاصه بايد بگويم كه اين موسوعه 8 ويژگي مهم دارد :

نخستين ويژگي ، جامعيت آن است . در نگارش اين موسوعه ، ضمن اجتناب از

92

تكرارها و ارجاع به نصوص مشابه و در عين خلاصه بودن ، تلاش شده است جامع همه ، يا غالب كتاب هايي باشد كه درباره اميرالمؤمنين علي ( عليه السلام ) نگارش يافته است و پژوهشگر بتواند با مطالعه آن ، به عصاره و شهد آنچه درباره آن حضرت نوشته شده است ، دست پيدا كند يا از طريق آن به موضوع مورد نياز خود براي تحقيق برسد .

موسوعه امام علي ( عليه السلام ) 6738 متن تاريخي و حديثي را ارائه كرده كه مستند است به بيش از سي هزار مصدر از كتب فريقين كه به ترتيب اعتبار منابع نيز آدرس داده شده است . منابع و مصادر اين كتاب حدود پانصد عنوان است كه تعداد دقيق آن در جلد سيزدهم و چهاردهم خواهد آمد .

حدود پانصد عنوان كتاب از فريقين ، منابع اين كتاب شريف است كه شامل كتب حديث ، تاريخ ، رجال و تراجم مي شود .

دومين ويژگي ، استناد گسترده به منابع فريقين است . اين موسوعه براي نخستين بار ، گسترده ترين بهره برداري را از منابع تاريخي و حديثي فريقين در تبيين شخصيت امام علي ( عليه السلام ) در زمينه هاي مختلف دارد .

سومين ويژگي آن ، اعتبار منابع است .

در نگارش اين موسوعه پس از فيش برداريِ مستقيم از منابع ، تلاش شد با كمك گرفتن از رايانه ، حتي المقدور همه نصوص مربوط به يك موضوع گردآوري شود و پس از آن استوارترين ، جامع ترين و كهن ترين مصدر گزينش شود . آنچه در ارتباط با اعتبار نصوص مورد بهره برداري قرار گرفته ، بسيار مهم و قابل توجه است وآن اين است كه تلاش كرديم درمواردي كه نصوص قطعي درمورد موضوعي وجود ندارد ، از طريق تأييد مضمون نصوص هر عنوان ، به وسيله قرائن عقلي و نقلي ، به مطلبي كه ارائه مي شود ، به دست آوردن نوعي وثوق براي محقّق امكان پذير گردد و اگر به دليل خاصي ، گاه از مصادري استفاده كرديم كه از اعتبار كافي برخوردار نبوده ، توضيحات لازم را ضمن بيان مصادر ، براي محققين داده ايم .

چهارمين ويژگيِ كتاب موسوعه ، داشتن تحليل و جمع بندي در هر بخش است كه پژوهشگر ضمن ملاحظه بيش از هفت هزار نصّ تاريخي و حديثي درباره

93

امام علي ( عليه السلام ) ، به تناسب هر يك از موضوعات ، با تحليل ها و نظريه ها و نكات مهم در زمينه هاي تاريخ و حديث و فقه الحديث آشنا مي شود .

پنجمين ويژگي ، كاربردي بودن آن براي عصر و نسل حاضر است . اين كتاب تنها شرح حال گذشته نيست بلكه آموزنده ترين و كاربردي ترين كتاب براي عصر حاضر به ويژه براي جهان اسلام و نسل جوان و تحصيل كرده امت اسلامي است و خوب است اينجا اشاره كنم كه كاربردي ترين بخش هاي اين موسوعه اختصاص به تبيين سياست هاي امام علي ( عليه السلام ) در زمينه هاي كشور داري و حكومت دارد كه به شدّت مورد نياز كارگزاران دولت هاي كشورهاي اسلامي ، به ويژه خدمتگزاران نظام مقدس جمهوري اسلامي است .

ششمين ويژگيِ موسوعه امام علي بن ابي طالب ( عليه السلام ) ابتكار در نگارش مطالب است . شيوه نگارش و چينش مطالب به گونه اي است كه در واقع يك نظم بديع و كاملا ابتكاري به اين كتاب داده است كه پژوهشگر با يك نگاه اجمالي به فهرست آن ، مي تواند در جريان كلي مسائل مطرح شده قرار گيرد و نكته يا مطالب مورد نظر خود را به آساني پيدا كند .

هفتمين ويژگيِ آن ، خدمات جنبي است كه براي پژوهشگران ارائه مي شود . در اين موسوعه ، الفاظ غريب ، اشخاص و اماكن و توضيحات لازم ارائه شده و نقشه هاي مورد نياز محققين نيز به طور فني تهيه و ارائه گرديده است .

تعداد نُه نقشه آورده ايم ، كه كار تخصصيِ زيادي روي آن صورت انجام است و آنها شامل نقشه جنگ هاي امام ( عليه السلام ) و مكان هايي است كه جنگ در آنها واقع شده ؛ مانند مسير امام ( عليه السلام ) در جنگ جمل ، صفّين و نهروان ، همچنين قلمرو حكومت امام ، مسير پيامبر در حجّة الوداع ، نقطه غدير و نقاطي كه مورد تهاجم معاويه واقع شده است .

هشتمين ويژگي ، رعايت اخلاق نگارش است كه در ارائه مطالب و تحليل ها تلاش كرديم مسائل با ديد باز و روشن بين ـ و نه با چشم نابيناي تعصّب ـ مورد بررسي قرار گيرد و از اين رو به مقدسّات هيچ مذهبي اهانت نشده است و از اين رو اميدواريم اين موسوعه گامي بلند در جهت تقريب مذاهب اسلامي و

94

نزديك كردن هر چه بيشتر امّت اسلامي به يكديگر و وحدت كلمه آنان در برابر دشمنان قرآن و ـ ان شاءالله ـ زمينه سازي براي حكومت جهاني اسلام ، به شيوه حكومت نوراني امام علي بن ابي طالب ( عليه السلام ) باشد !

ميقات حج : نقش شيعيان اميرمؤمنان ( عليه السلام ) در حج را چگونه ارزيابي مي كنيد ؟

آقاي ري شهري : به بركت پيروزي انقلاب اسلامي همه ساله نقش پيروان اهل بيت در حج پر رنگ تر مي شود اما من تصوّر مي كنم انتظاري كه اهل بيت ( عليهم السلام ) از پيروان خود در حج دارند ، بيش از آن مقداري است كه در غير ايام حج دارند ، زائران ايراني خانه خدا ، در سال هاي اخير ، به خصوص به دليل آنكه بيشترشان مُسن و تعداد قابل توجهي از آنان كم سواد يا بي سواد بودند ، آن نقشي را كه بايد ايفا كنند ، ايفا نمي كردند و ليكن در مجموع تصور مي كنم كارها رو به بهتر شدن است ، البته بايد توجه داشت كساني كه با مرام اهل بيت موافق نيستند نيز آرام ننشسته اند ، آنها هم برنامه ريزي مي كنند تا نقش شيعيان را در حج كم رنگ سازند .

ميقات حج : انتظار اهل بيت از پيروان خود چيست ؟

آقاي ري شهري : در يك جمله بايد بگويم انتظار اهل بيت ( عليه السلام ) از شيعيان اين است كه در آنجا زينت اهل بيت باشند ، همانطور كه امام صادق ( عليه السلام ) فرمود : « كُونُوا لَنا زَيناً . . . » پيرو اهل بيت بايد نمونه يك مسلمان كامل باشد . آبروي اهل بيت را حفظ كند و به گونه اي عمل كند كه مسلمانان جهان كه از همه كشورهاي اسلامي و حتّي كشورهاي غيراسلامي در حج حضور پيدا مي كنند ، جذب اهل بيت شوند . پيروان اهل بيت بايد از نظر وضع لباس و حفظ ظاهر و حضور به موقع در نمازهاي جماعت الگو باشند و از كارهايي كه موجب وهن شيعه است بپرهيزند و كاري كنند كه ساير مسلمانان ، پيرو هر مكتبي كه هستند ، علاقمند به مكتب اهل بيت شوند ، اين يك وظيفه عمومي است براي همه كساني كه ادعاي پيروي اهل بيت ( عليهم السلام ) را دارند . البته اهل علم وظيفه بيشتري دارند ، به خصوص آنهايي كه با زبان هاي زنده دنيا آشنا هستند ، انتظار اهل بيت از اينها بيشتر از ديگران است . آنان

95

بايد از مكتب اهل بيت دفاع كنند و به شبهات و دروغها پاسخ دهند .

اين مسأله بسيار جدّي است . در سال هاي گذشته و اين ده سالي كه خداوند به ما توفيق داده ، مي بينيم همان شبهه هايي كه در سال هاي اول مطرح بود ، با همه دفاعي كه مي شود ، باز همان شبهه ها را تكرار مي كنند و اين حاكي از عنادي است كه دشمنان و مخالفان اهل بيت ( عليهم السلام ) با تشيع دارند .

ميقات حج : ارزيابي حضرت عالي از حج سال گذشته چيست ؟

آقاي ري شهري : به فضل خداوند ، همه ساله ـ به دليل ارزيابي جدي كه از كارهاي حج داريم و برنامه ريزي هايي كه در طول سال ، به حول و قوّه الهي انجام مي شود ـ يك گام جلوتر از سال پيش هستيم . البته اعتراف مي كنيم تا نقطه مطلوب فاصله داريم ولي تصوّر ما اين است كه با وضعيتي كه عربستان ايجاد مي كند و امكاناتي كه ما در اختيار داريم ، نسبت به كارهايي كه مي شود انجام داد و آنچه مي توان انجام داد ، انجام مي گيرد .

ميقات حج : مدّتي است بحث خصوصي سازي عمره و حج مطرح شده و در عمره سال جاري نيز به اجرا گذاشته شده است . نظر جناب عالي در زمينه خصوصي سازي چيست ؟

آقاي ري شهري : بنده با مسأله خصوصي سازي از ابتدا مخالف بودم و دليل آن تجربه اي است كه در رابطه با سوريه داشتيم كه متأسفانه مفاسد زيادي را به دنبال داشت و هنوز هم دارد و ان شاءالله تلاش خواهيم كرد كه مسؤولان امر را راضي كنيم تا مشكلاتي كه از ناحيه خصوصي سازي سوريه ايجاد شده در عمره تكرار نشود . تجربه سوريه به خوبي نشان داد كه خصوصي سازي به مصلحت حج و عمره نيست ، حتي من در يكي از جلسات هيأت دولت حضور پيدا كردم و گفتم كه از نظر فرهنگي و اقتصادي ، خصوصي سازي به زيان كشور است و اين مسأله سبب خواهد شد كه قيمت عمره و حج افرايش پيدا كند ، چون سازمان حج يك سازمان دولتي است و سودي نمي خواهد ، به فرض اگر سودي هم ببرد ، سرانجام ، آن را به

96

حج و عمره و در نهايت به كشور برگشت مي دهد ، اما وقتي خصوصي مي شود بخش خصوصي به طور طبيعي دنبال سود است و قيمت حج و عمره گران تر خواهد شد ، همانطور كه امسال گران تر شد . و اين به ضرر دولت است ؛ زيرا زائران هنگام رفتن ، ناگزيرند همانطور كه در سوريه از بازار سياه ارز تهيه مي كنند وارد بازار آزاد ارز شوند و قيمت ارز گران مي شود و مشكلاتي از اين ناحيه براي دولت به وجود مي آيد . از نظر فرهنگي نيز مسأله روشن است . وقتي كه تشكيلاتي تحت اشراف بعثه مقام معظم رهبري و سازمان حج ، به امور فرهنگي بپردازد ، قطعاً بهتر مي تواند امور فرهنگي را سامان بدهد . در سال جاري كه اولين سال تجربه عمره خصوصي بود ، ما در عمل ديديم علي رغم تمهيداتي كه كرده بوديم و نگذاشتيم آن طور كه تصور مي شد عمره رها شود ، اما در عين حال مشكلات جدّي به وجود آمد ؛ به خصوص در بخش مهرجاني ها .

براي سال آينده ـ ان شاءالله ـ برنامه ريزي خواهيم كرد تا اين وضعيت تكرار نشود . اگر سؤال شود با اينكه ما مخالف بوديم پس چرا خصوصي شد ؟ پاسخ آن آن است كه اين مشكل از سوي عربستان سعودي به وجود آمد . آنان به طور رسمي ابلاغ كردند كه طرف قرارداد ما در ايران بايد شركت هاي خصوصي باشند و بر اين اساس به افرادي خاص ويزا دادند و سازمان حج هم نتوانست كاري براي جلوگيري از آن انجام دهد ، ولي به هرحال با شرايطي كه عربستان سعودي ايجاد كرده ، بايد تلاش كنيم تا آن تمركزي كه در عمره وجود داشت حتي المقدور تحقّق يابد و ما در حال حاضر مشغول برنامه ريزي هستيم تا سال آينده عمره به شكلي ساماندهي شود كه مشكلات امسال تكرار نشود و يا لا اقل كم تر باشد .

ميقات حج : شنيده شده است كه خصوصي سازي از بار معنوي اين سفر به شدت كاسته است . ارزيابي جناب عالي در اين زمينه چيست ؟

آقاي ري شهري : البته اين « به شدت » را قبول ندارم ، گرچه ضعف هايي از لحاظ فرهنگي به خصوص در كار برخي كاروان هاي مهرجاني وجود داشت ولي با تمهيداتي كه انديشيده بوديم ، حتي المقدور نگذاشتيم اُفت فرهنگي جدّي باشد .

97

ميقات حج : آيا خصوصي سازي حج نيز عملي مي شود ؟

آقاي ري شهري : در شرايط فعلي ، اگر مسأله غير قابل پيش بيني به وجود نيايد تصور نمي كنم خصوصي سازي حج ـ لااقل ـ در پنج يا شش سال آينده تحقّق پذيرد ، دليل آن هم اين است كه دولت نسبت به كساني كه ثبت نام كرده و پول گرفته متعهّد است آنان را به حج اعزام كند . بنابراين ، در وضعيتي كه الآن هستيم نمي توانيم خصوصي سازي حج را پيش بيني كنيم مگر وضعيت ديگري پيش آيد .

ميقات حج : بعثه مقام معظم رهبري براي تقويت بُعد معنوي حج تا كنون چه اقداماتي را انجام داده است ؟

آقاي ري شهري : بحمدالله در طول ده سال گذشته ، بعثه مقام معظم رهبري در دو قسمت تلاش هاي خوبي را انجام داده :

الف : استفاده از روحانيون كار آمد كه بحمدالله تحوّل زيادي در اين زمينه به وجود آمده و تقريباً مي توانيم بگوييم اكثر قريب به اتفاق روحانيوني كه الآن مورد استفاده قرار مي گيرند كارآيي خوبي دارند و مي توانند زائران را خوب هدايت و راهنمايي كنند . البته بعضاً افرادي هستند كه مشكل دارند كه توسط ناظرهايي معيّن كرده ايم ، متوجه ضعف كارشان مي شويم و با آنها برخورد لازم انجام مي شود و از گردونه اعزام خارج مي شوند .

ب ـ كتاب هايي براي استفاده زائران تهيه شده و هر سال به آمار آن اضافه نيز مي شود . به عنايت و ياري خداوند تا كنون بيش از سيصد كتاب در زمينه هاي مختلف حج ، توسط معاونت آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظم رهبري منتشر شده كه اميدواريم مورد استفاده عموم قرار گيرد . اخيراً پيشنهاد شد كه اقدامات انجام شده توسط معاونت آموزش و تحقيقات بعثه ، به اطلاع همگان برسد و اميدواريم به زودي اين كار انجام شود تا همه زائران حج و عمره از كارهاي انجام گرفته آگاهي يابند و ببينند كه چه امكاناتي براي پيشبرد اهداف فرهنگي در بعثه مقام معظم رهبري به وجود آمده است .

98

ميقات حج : وپژگي هاي حج سال گذشته را بيان فرماييد ؟

آقاي ري شهري : در رابطه با ويژگي هاي حج سال گذشته بايد بگويم كه :

مجموعاً 93971 نفر از ايران به عربستان جهت زيارت خانه خدا مشرّف شدند كه 1429 نفر افغاني و عراقي و 6061 نفر عوامل خدماتي و بقيه زائر بودند .

از نظر اجرايي چند نكته قابل توجه داشتيم :

1ـ سياست صرفه جويي و بهينه سازي خدمات ادامه يافت ، گرچه در مواردي ، مسائلي پيش آمد كه زائران با مشكل مواجه شدند . البته اينطور نيست كه سياست صرفه جويي بدون مشكل باشد ، قطعاً عده اي نسبت به اين امر اعتراض دارند و خواهان خدمات بيشتري هستند كه با سياست صرفه جويي نمي سازد ، هر چند در سال آينده وضعيت تفاوت خواهد داشت ؛ زيرا هم زائران از ثبت نام كنندگان جديد هستند و بيشتر آنها را افراد جوان و ميان سال تشكيل مي دهد و هم به دليل اين كه هزينه انجام شده از زائران اخذ مي شود .

2ـ مسكن در سال گذشته از وضعيت بهتري برخوردار بود و تنها مشكلي كه در مكّه وجود داشت دوري راه بود كه براي حل مشكل رفت و آمد زائران سال آتي ـ ان شاءالله ـ تصميم داريم برنامه ريزي كنيم و سازمان حج برنامه هاي خوبي را پيش بيني كرده است .

3ـ در سال گذشته طرح خانه پزشك و خدمه پزشك در كاروان ها اجرا شد و از مراجعه حجاج براي امور ساده به درمانگاه ها كاسته شد ، همچنين پزشكان بر امور بهداشتي داخل كاروان نيز نظارت مي كردند .

4ـ كاروان جانبازان مجدداً راه اندازي شد و بسياري از مشكلات آنان حل گرديد . هر چند كه دير تشكيل شد ولي خوب بود و توانست قدري از مشكلات آن عزيزان بكاهد .

5ـ مهمترين مسأله اجرايي كه در سال گذشته داشتيم مسأله ذبح و قرباني در محل جديد بود كه دولت عربستان معيّن كرده و به همين جهت مشكلات زيادي پيدا كرديم . البته اصل طرح بسيار خوب است و اگر مشكلات آن حل بشود جلوي از بين رفتن صدها هزار رأس قرباني را مي گيرد ، ما هم پيش بيني مي كرديم كه

99

مشكل داشته باشد ولي راهي جز اين نداشتيم كه قرباني هاي زائران در محل جديد ذبح شود . البته تا ساعت 2 بعد از ظهر كار خيلي خوب پيش رفت ولي بعد از ساعت 2 با خراب شدن تسمه هاي انتقال ، همه برنامه هاي قبلي به هم ريخت و روز اول عده اي نتوانستند تكليف خودشان را انجام دهند و قرباني خودشان را ذبح كنند و بقيه قرباني هايي كه انجام شده بود قسمت زيادي از آن از بين رفت .

6ـ در نقل و انتقال هوايي مشكل داشتيم و همچنين مشكل ماشين هاي سعودي بود كه در نقل و انتقال وضعيت خوبي نداشتند .

اما از بُعد سياسي ، چند نكته قابل توجه بود :

* مراسم برائت در عرفات نظم بهتري داشت و جمعيت از انسجام بهتري برخوردار بود . سال هاي قبل ، براي جمع كردن جمعيت در زير خيمه بعثه ، با مشكل مواجه بوديم كه طراحي شد و اين مشكل تا حدود زيادي بر طرف گرديد و پيام مقام معظم رهبري براي نخستين بار در تاريخ حج ، در 20 سال گذشته به طور كامل خوانده شد .

* در مراسم دعاي كميل جمعيت قابل توجهي حضور داشتند كه ظاهراً در سال هاي گذشته ، جمعيت به اين گستردگي نبود . البته اين به دليل آن بود كه زائران ايراني در آن زمان حضور كامل تري در مدينه داشتند .

* گستردگي شعارهاي ضد استكباري در مسجدالحرام و در مسير جمرات محسوس بودكه البته اين شعارهاهمانطوركه حاضران در موسم حج ديدند شعارهاي خود جوشي بود كه جمعي از لبناني ها و حجاج ديگر كشورها در مسجدالحرام و در مسير جمرات داشتند كه اين هم گسترده تر از سال هاي پيش بود .

فعاليت هاي تبليغي در داخل بعثه :

* جلسات سخنراني صبح و عصر در بعثه .

* پاسخ به مسائل شرعي به خصوص در ميقات ها .

* شبكه داوطلبانه گروه ارشاد . يعني از هر كاروان 10 نفر داوطلب شد و با سازماندهي درجهت ساماندهي اعمال ورفتارزائران ، اقدامات خوبي را انجام دادند .

* انتشار روزانه نشريه زائر .

100

* برگزاريِ برنامه هاي ويژه سال امام . چون سال گذشته توسط رهبر معظم انقلاب به نام « امام خميني ( قدس سره ) » ناميده شده بود ، توصيه كرديم كساني كه حج واجب به گردنشان نيست به نيابت از امام ( قدس سره ) حج انجام دهند . و بحمدالله تعدادي از زائران چنين كردند .

* درسال گذشته ، بهبودنسبيوضعيت رفتاريِ زائران قابل توجه و محسوس بود .

7ـ مسأله كنترل لحظه سال تحويل از مسائلي بود كه روحانيون و مديران ، پيش از فرا رسيدن عيد نوروز ، در مورد آن توجيه شدند ، براي سال تحويل نيز بروشوري تهيه شد و ترتيبي داديم كه روحانيون با زائران باشند تا آنچه در سال قبل اتفاق افتاده بود ، تكرار نشود كه بحمدالله كنترل و مراقبت شد .

8ـ تلاش براي ايجاد هماهنگي بين مراجع در رابطه با مسأله قرباني بود كه تا حدود قابل توجهي اين طرح موفق بود .

در رابطه با فعاليت هاي رسانه اي نيز چند نكته داشتيم :

* تمركز امور رسانه اي بعثه و حج در صدا و سيما و خبرگزاري . فعاليت چشمگير صدا و سيما در بخش هاي مختلف داخلي و برون مرزي از ويژگي هاي فعاليت هاي رسانه اي سال گذشته بود .

* ايجاد و گسترش سايت اينترنت در بعثه .

* مهمترين مطالب نشريه زائر و پيام هاي امام و رهبري ، اخبار و اطلاعات مربوط به كاروان ها در سايت اينترنت قرار گرفت .

* ارتباط زنده و مستقيم راديويي و تلويزيوني ، به ويژه پخش زنده دعاي كميل و مراسم برائت . در اين ميان مسأله پخش زنده مراسم برائت بسيار قابل توجه بود .

اميدوارم اين خدمات مورد عنايت حق تعالي و اميرالحاج واقعي حضرت بقية الله الأعظم قرار گرفته باشد و تشكر مي كنم از همه دست اندركاران حج كه تلاش كردند به فضل خدا حج سال گذشته با شكوه و آبرومند برگزار شد . و از خداوند متعال عاجزانه تقاضا دارم كه به ما توفيق عنايت فرمايد تا حج سال آتي و سال هاي بعد از آن را با شكوه بيشتري برگزار نماييم و بهتر بتوانيم به وظايف خودمان در خدمت به مردم و تحقّق اهداف حج ابراهيمي ان شاء الله عمل كنيم .