نشستی با
ریاست سازمان حج و زیارت

139

ميقات حج - سال دهم - شماره سي و هشتم - زمستان 1380

گفتگو

140

نشستي با رياست سازمان حج و زيارت

طبق معمول همه ساله ، فصلنامه « ميقات حج » در نشستي صميمانه با رييس محترم سازمان حجّوزيارت ، جناب آقاي محمّدحسين رضايي ، پرسشهايي را در رابطه با مسائل مربوط به حجّ و عمره مطرح نموده تا خوانندگان گرامي را با ديدگاه ها و نظريات ايشان آشنا سازد . ايشان درباره زمان بندي پروازها ، شيوه قرباني ، مسكن زائران ، نرخ گذاري در سال جاري ، قوانين جديد عمره و آثار منفي آن و . . . پاسخ هايي داده اند كه توجّه خوانندگان عزيز را به آن جلب مي نماييم :

ميقات حج : با توجه به گذشت چند ماه از برگزاري شكوهمند حج سال گذشته و تشكيل جلسات كارشناسي و بررسي نقاط قوت و ضعف ، خواهشمنديم بفرماييد ارزيابي جناب عالي از حج سال گذشته چيست ؟

آقاي رضايي : هميشه كيفيت اجراي برنامه هاي حج ، چه قبل از عزيمت و چه در موسم حج ، در معرض بررسي و ارزيابي است . عمليات حجّ تمتع شامل حدود 50 نوع فعاليت است كه هر جنس از فعاليت هاي آن حاوي ده ها زير مجموعه مي باشد . تمام عناوين و موضوعات ذيل هر دسته از فعاليت هاي فوق ، به طور جزء به جزء ، مدام در حال بررسي و رسيدگي است . در نتيجه گيري عملكرد اجرايي نيز چنانچه حاصل و برآيند بررسي ها نشانگر 10% پايين تر از وضعيت مطلوب و استاندارد

141

باشد ، به نظر مي رسد يك عمليات مقرون به صحت انجام گرفته و توفيق در اجراي برنامه ها وجود داشته است . در حج سال 79 تحليل ناظران و ارزيابان منصف بر اين بود كه ضعف كار به مراتب كمتر از سطح 10% مي باشد و از اين جهت در وضعيت خوبي قرار داشته ايم . روي برخي مشكلاتي هم كه امكان كاهش آن در طول سال وجود داشت ، فكر جدي شد .

ميقات حج : در سال پيش مشكلاتي ، به خصوص در زمابندي پروازها وجود داشت كه با تدبير دست اندركاران برطرف گرديد . آيا براي هرچه كمتر شدن مشكلات و انجام مناسك در آرامش و آسودگي خيال تدبيري انديشيده ايد ؟

آقاي رضايي : بروز مشكل در اجراي برنامه هاي پيش بيني شده ، امري طبيعي است ، به خصوص كه موضوع حج تمتع با عوامل متغير فراواني روبروست و با انبوهي از شاخه هاي فعاليت مواجه هستيم و يك مديريت در حالت بحران بر حج حكمفرماست . زائران از اقشار مختلف هستند كه بايد در محيطي بيگانه و بدور از وضعيت عادي و متعارف خانوادگي در مدتي نسبتاً طولاني به سر ببرند . اين زائران در طول سفر ، مدام با دغدغه هاي فراوان روبرو هستند ، به ويژه موضوع مناسك حج كه بايد دقيقاً و در زمان و مكان خاص به انجام برسد ، بر اضطراب آنان مي افزايد . سازمان حج با فراهم كردن رفاه زوار به آسودگي نسبي خيال و كاهش اضطراب مردم كمك مي كند . ليكن با اين حال مشكلاتي در برنامه زمان بندي به وجود مي آيد كه با همدلي و تلاش دست اندركاران و افزايش سطح آگاهي مردم حل و فصل مي گردد . در سال قبل هم با توجه به حجم و گستره و فشردگي فعاليت ها ، پاره اي مسائل وجود داشت كه با تدبير مديران كاروان ها و سازمان و توجيه زائران از تبديل آن به معضل جلوگيري شد .

ميقات حج : براي پيشگيري از تكرار مشكلات حج سال گذشته ، چه گام هايي برداشته شده است ؟

آقاي رضايي : اولا : مسائل مربوط به حمل ونقل زميني حجاج به طرف سعودي تذكر داده

142

شد كه اميدواريم نتيجه مثبت دهد . اما به هر حال بايد توجه داشت كه عربستان هم دچار محدوديت هايي است . ضمن اينكه ما هم ملزم به عقد قرارداد با سنديكاي اتومبيل داران عربستان هستيم .

ثانياً : در مورد مسكن ، زودتر از سال هاي قبل اقدام به اجاره منازل مورد نياز كرديم ، از طرفي قرار بر اين است كه زائران نرخ منطقه اي را بپردازند ، لذا هزينه هاي سفر محاسبه و از زائر دريافت گرديد تا بدين ترتيب هر زائر قبل از انتخاب كاروان ، آگاهانه به نرخ سفر توجه كند و انتظارات خود را با شرايط موجود وفق دهد .

ثالثاً : در مورد روش تغذيه و تداركات نيز تحوّلاتي در نظر است كه از سال هاي بعد با بزرگ كردن ظرفيت كاروان ها و داير كردن سيستم پخت و توزيع متمركز غذا ، به اجرا درخواهد آمد .

ميقات حج : اگر مطالب گفتني از نخستين نشست مشترك ايران و عربستان در خصوص توجيه رفتاري و آموزش حجاج داريد ، لطفاً خوانندگان ميقات حج را در جريان آن بگذاريد .

آقاي رضايي : پيش از آنكه نشست مورد سؤال شما در تهران تشكيل شود ، در آذرماه 1377 / شعبان 1419 ق . اجلاس مشترك وزراي بازرگاني دو كشور در رياض برگزار شد كه منجر به امضاي يادداشت تفاهمي گرديد . يكي از كميته هاي پنجگانه اين اجلاس عبارت از كميته همكاري هاي فرهنگي ـ رسانه اي ـ ورزشي و جوانان بود . در بند هشتم توافقات كميته مزبور آمده است كه : « طرف سعودي اظهار تمايل نمود كه حجاج در كشور خودشان از طريق رسانه هاي گروهي در جهت حفظ سلامت و ايمني خود ارشاد شوند و طرف ايراني اعلام كرد كه اين موضوع را به مراجع ذيربط منعكس خواهد نمود » . متعاقباً سازمان حج و زيارت ، اظهار داشت كه اينگونه آموزش ها مرتب به زائران و كارگزاران و كليه دست اندركاران حج القا مي شود ، لذا سعودي ها نيز بايستي به نحوي با انواع فعاليت هاي جمهوري اسلامي ايران در اين زمينه آشنا شوند ، ضمن اينكه

143

برنامه هاي خاص خود را دنبال مي كنند .

جلسه بعدي در ديماه 1378 / شوال 1420 به رياست وزراي بازرگاني دو كشور در تهران برگزار شد . در فهرست مذاكرات ، در اين اجلاس نيز موضوع حج و زيارت گنجانده شد كه باز هم منجر به يك توافق كلي گرديد و در بند هيجدهم كميته مربوط اينطور ذكر شد كه : « طرفين توافق كردند سازمان حج و زيارت جمهوري اسلامي ايران و وزارت حج پادشاهي عربستان سعودي نسبت به هماهنگي تمامي امور مربوط به تبادل اطلاعات لازم اقدام نمايند » .

در مهرماه 1379 كنفرانس سراسري به منظور دستيابي به شيوه هاي آموزش و توجيه حجاج در كوالالامپور ، پايتخت مالزي برگزار شد كه هيأتي از ايران رهسپار آن كشور گرديد . اين كنفرانس سه روزه راهكارهاي آگاه سازي حجاج را بررسي كرد و باعث گشايش فصل نويني در اين مقوله گرديد . به پيشنهاد هيأت ايراني كميته هاي اجرايي براي بررسي امور اجرايي و فرهنگي حج تشكيل شد كه جلسه آن نيز در موسم حج سال 79 در مكه مكرمه برگزار گرديد .

به دنبال آن ، در مردادماه 1380 نيز مسؤولان حج عربستان و كارشناسان آموزش آن كشور در راستاي اهداف آموزشي حجاج به ايران سفر كردند و اولين نشست مشترك ايشان طي 4 روز در تهران از 20 تا 23 مردادماه برگزار گرديد .

روزهاي اول و دوم ، كارشناسان سعودي كه مجموعه اي از محصولات فرهنگي ـ آموزشي مثل جزوات ، نوارهاي كاست و تصويري و C D را جهت آگاه سازي حجاج تهيه ديده بودند ، به شرح كامل آن اقدام كردند . در اين جلسات نزديك به 120 نفر از مديران منتخب استان ها ، مسؤولان حج و زيارت ، برادران و خواهران پزشكي شركت داشتند . كارشناسان آموزشيِ سعودي توضيحات كاملي از برنامه هاي خود ارائه كردند .

روز سوم اين نشست ، مسؤولان حج جمهوري اسلامي ايران نسبت به تشريح وظايف و مسؤوليت ها و فعاليت هاي سازمان و روش هاي آشناسازي حجاج و آموزش مديران و عوامل و بازآموزي آنان اقدام كردند .

روز چهارم سه كميته شامل بررسي هاي آموزشي ، پزشكي و بالأخره اجرايي

144

حج تشكيل شده كه اميدواريم شاهد نتايج آن باشيم . تمامي اين مراسم چهار روزه به صورت فيلم ويدئويي ضبط گرديد و در اختيار مسؤولان ذيربط و خود سعودي ها ، قرار گرفت .

در ادامه اين نشست ، مجدداً هيأتي از سوي وزارت حج در روز 7/8/80 جهت بررسي ميزان پيشرفت برنامه ها و توافقات وارد تهران شدند . اعضاي اين هيأت را مديران كل وزارت حج در مكه و مدينه و قائم مقام و يكي از اعضاي مؤسسه مطوفي و همچنين معاون مؤسسه ادلاء مدينه تشكيل مي دادند . اين افراد در گردهمايي متجاوز از 500 نفر از كارگزاران حج كه در مورخ 8/8/80 در سالن اجتماعات سازمان تشكيل شد ، حاضر شدند و به پاسخگويي به سؤالات حضار پرداختند .

ميقات حج : به نظر حضرت عالي نتيجه اين نشست ها تا چه حد مثبت و مفيد است ؟

آقاي رضايي : در مجموع ، ارزيابي بنده از اين فعاليت هاي مستمر و فشرده بسيار مثبت است و عقيده دارم كه اينگونه جلسات افق تازه اي را در روابط ميان دو كشور پيش مي آورد و روزبروز به نزديكي دو ملت كمك مي كند . سعودي ها نيز همانطور كه نشان داده اند بسيار علاقمند هستند به اينكه با تجربه حج كشورها به خصوص در زمينه آموزش حجاج هرچه بيشتر و از نزديك آشنا شوند كه خوشبختانه انگيزه خوبي هم در سعودي ها براي اين كار سراغ داريم .

ميقات حج : اخيراً آقاي دكتر احمد محمدعلي رييس بانك توسعه اسلامي سفري به ايران كردند و مذاكراتي با برخي مسؤولان كشورمان از جمله جناب عالي داشتند ، اهداف و نتايج اين سفر چه بود ؟

آقاي رضايي : پس از عمليات قرباني در سال گذشته و استقبال خوب حجاج ايراني از طرح بانك توسعه اسلامي به طوري كه 70032 نفر از حجاج ايراني با استفاده از تسهيلات بانك توسعه اسلامي ، قرباني خود را انجام دادند و خوشبختانه تمامي گوشت ذبيحه مربوط به حجاج ايراني در اختيار نيازمندان قرار گرفت ، از جناب

145

آقاي دكتر احمد محمدعلي جهت سفر به تهران و انجام مذاكرات ، دعوت به عمل آورديم كه ايشان علاوه بر انجام مذاكراتي با مقامات مسؤول امورمالي و اقتصادي و صنعتي كشورمان در رابطه با همكاري هاي دوجانبه ، در مورد قرباني ، ملاقات هايي با جناب آقاي مسجدجامعي وزير محترم فرهنگ و ارشاد اسلامي و جناب آقاي ري شهري نماينده محترم ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني داشتند . وزير ارشاد و اينجانب در اين سفر ملاقات هاي كاري با ايشان داشتيم و در مجموع در سفر دو روزه ايشان وصول به اهداف زير مد نظر بود :

1 ـ تقدير و تشكر از زحمات ايشان و همكارانشان در بانك ، به خاطر همكاري خوبشان با حجاج ايراني جهت انجام قرباني .

2 ـ بررسي نقاط ضعف و قوت طرح قرباني و رفع اشكالات سال گذشته .

3 ـ انعقاد جلسه بين رييس بانك و سرپرست محترم كميته امداد امام خميني ( قدس سره ) با هدف وارد كردن گوشت قرباني حجاج ايراني به داخل كشورمان كه علي رغم برنامه ريزي قبلي با هماهنگي به عمل آمده حدود 20000 لاشه گوشت ذبيحه كه در حج گذشته قرباني و در سردخانه ها نگهداري مي شد ، اخيراً به جمهوري اسلامي ايران حمل گرديد و اميدواريم كه پس از طي مراحل قانوني و بهداشتي در ميان افراد تحت تكفل كميته امداد توزيع شود . و مذاكرات مربوط به انتقال تمامي گوشت ذبيحه به ايران كه توسط حجاج ايراني در حج آينده انجام خواهد گرفت نيز توافق به عمل آمده است كه انشاءالله در سال آينده و بر اساس جدول زمانبندي پس از قرباني به داخل كشورمان حمل خواهد شد .

4 ـ رييس بانك در اين سفر با خريد دام به تعداد حجاج ايراني موافقت اوليه خود را اعلام نمود كه اميد است با توجه به نشست جناب آقاي دكتر احمد محمدعلي با مسؤولان امور دام وزارت جهاد كشاورزي در آينده اين امر نيز محقق شود .

ميقات حج : گفته مي شود كه براي بهره برداري بهينه از گوشت هاي قرباني ، هماهنگي هايي ميان مسؤولان ذيربط دوكشور ايران و عربستان به عمل آمده و تمهيداتي

146

انديشيده شده است ، لطفاً در مورد اين برنامه ريزي كمي توضيح دهيد .

آقاي رضايي : در پايان عمليات قرباني سال گذشته كليه اقدامات انجام گرفته به صورت علمي جمع آوري و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت و متعاقب آن پيشنهادهاي اصلاحي براي سال هاي آتي به مسؤولان بانك منعكس گرديد و در آخر كليه موارد تحت عنوان اجراي طرح قرباني سال 1379 و 1380 به صورت كتابي مدون جهت بهره برداري در اختيار مسؤولان ذيربط دو كشور قرار گرفت .

با استفاده از تجربيات گذشته در بعد اجرايي ، سازمان حج و زيارت ، تنظيم برنامه ريزي عمليات مربوط به تنظيم موارد مربوط به قرباني را در سال جاري از داخل جمهوري اسلامي ايران انجام خواهد داد و چون مديران و روحانيون محترم كاروان ها براي بار اول از طرح بانك توسعه اسلامي استفاده خواهند نمود يك حلقه نوار ويديوئي تحت عنوان تشريح طرح قرباني حاوي آموزش عمليات قرباني و همچنين ديدگاههاي مسؤولان اجرايي و فقهي و بهداشتي نيز جهت رؤيت يكايك مديران محترم و روحانيون عزيز كاروان ها و افرادي كه از هر كاروان به عنوان ذابح در كشتارگاه ها حضور خواهند يافت تهيه و توزيع شده است . البته زائران عزيز نيز مي توانند در صورت تمايل نوار مذكور را تهيه و رؤيت نمايند .

تهيه جزوات و دستورالعمل هايي مربوط به امر قرباني با هدف سازماندهي و آشنايي هر چه بهتر مديران و روحانيون كاروان ها از جمله اقدامات انجام شده در سال جاري مي باشد .

از آنجاكه قرباني به عنوان پنجمين واجب در حج تمتع از جمله مناسك حج مي باشد ، طبيعي است استفاده از نظريات فقهي مراجع عظام تقليد راهگشا مي باشد و ازاين رو سازمان گزارشي از عمليات قرباني و مزاياي طرح بانك توسعه اسلامي كه براي اولين بار در تاريخ حج ايران تمامي گوشت هاي ذبيحه به جاي سوزندان و دفن كردن به مصرف مي رسد ، از طريق معاون محترم تحقيقات بعثه مقام معظم رهبري گزارشي را محضر مراجع عظام تقليد ارسال نمود و از آيات عظام خواسته شد تا نظر مباركشان را در مورد رعايت ترتيب در اعمال روز

147

نهم در منا اعلام فرمايند ؛ زيرا بانك توسعه اسلامي با توجه به مقدورات و محدوديت هايش معتقد است كه علي رغم قرار دادن تسهيلات خاصي براي حجاج ايراني امكان انجام قرباني كليه حجاج ايراني در روز عيد وجود ندارد و بناچار بايد عده اي تا ظهر روز يازدهم قرباني را انجام دهند كه الحمدلله علماي عظام نيز با توجه به مزاياي طرح مذكور نظرياتشان را اعلام كرده اند كه در اختيار مديران محترم كاروان ها و روحانيون معظم قرار گرفته و در سال آينده توافقي با بانك توسعه اسلامي به امضا خواهد رسيد كه در اين توافقنامه سعي مي شود حداكثر امكانات و تسهيلاتي براي حجاج عزيز ايراني را به دست آوريم تا انشاءالله حجاج عزيز ايراني قرباني را بر اساس توصيه هاي مديران محترم كاروان ها كه مسؤول مستقيم امر قرباني مي باشند و همكاري با مسؤولان سازمان حج و زيارت به نحو احسن انجام دهند .

ميقات حج : در وضعيت مسكن در حج سال جاري در مقايسه با سال هاي گذشته تغييراتي حاصل شده است ؟

آقاي رضايي : در سنوات قبل ، با توجه به ثبت نام سراسري در سال 63 و دريافت وجه قطعي سفر از آنها ، محدوديت سرانه قيمت در مسكن باعث مي شد كه از متقاضيان نرخ واحدي دريافت كنيم . در سال جاري ضمن حذف اين محدوديت اجاره منازل ، نسبت به سال هاي قبل حدود 3 ماه زودتر اقدام شد ، و در واقع مصادف با آغاز سفرهاي زيارتي عمره بود . لذا در فرصتي مناسب با دغدغه هاي كمتري از نظر رقابت با ديگر كشورهاي اسلامي و از طرفي تأمين هزينه آن توسط زائر تقريباً محدوديت اجاره وجود نداشت و مسؤولان مسكن موفق شدند با تعداد كمي نيرو در مدت زمان كوتاهي حدود 98% منازل را در مكه و مدينه اجاره نمايند و در مدينه منوره هم در منطقه مركزي حدود سي هزار نفر ( 15 هزار نفر مدينه قبل و 15 هزار نفر مدينه بعد ) اسكان داده شوند كه عموماً به صورت هتل و نظام اتاق به حمام و داراي تخت مي باشد . از طرفي مقررات جديد عربستان سعودي و تصريح ساختمان ها ، متراژ محل اسكان هر زائر را در مدينه

148

منوره 4 مترمربع و در مكه مكرمه 3 مترمربع اعلام نموده است كه وقتي فضاهاي اضافي از آن كسر شود ، درصدي از متراژ سرانه كم مي شود . هر چند امكان دارد به نسبت زندگي عادي ، مردم در تراكم جا به سر ببرند . در ضمن براي هر 20 نفر يك سرويس حمام و دستشويي در نظر گرفته شده است .

ميقات حج : معيارهاي نرخ گذاري مسكن در سال جاري و شاخص هاي تعيين گروههاي قيمتي به چه صورت است ؟

آقاي رضايي : در سال جاري محل اسكان در مدينه منوره و مكه مكرمه از جمله عوامل مؤثر در تعيين نرخ سفر است . قابل ذكر است كه در مدينه منوره منازل استيجاري به 6 قيمت تقسيم شده كه طبعاً گروه قيمتي يك از نظر كيفي و نزديكي به حرم مطهر ، بهترين امتياز و گروه هاي 2 تا 6 به ترتيب در امتيازات بعدي قرار دارند . ولي در مكه مكرمه منازل به 3 گروه و قيمت تقسيم شده كه دوري و نزديكي ملاك تعيين امتياز نبوده و فقط موقعيت منطقه اي ، قيمت و كيفيت ساختمان در تعيين گروه نقش داشته ؛ چرا كه نزديكترين منازل اجاره شده در مكه تا بيت الله الحرام حدود 5/2 كيلومتر فاصله دارد كه حتي اين زائران نيز براي اياب و ذهاب به حرم ، همگي از وسيله نقليه استفاده مي كنند كه انشاءالله به صورت متمركز و برنامه ريزي شده ، طي قرارداد با يكي از شركت هاي حمل ونقل سعودي ، اين مهم نيز در سطح مكه مكرمه انجام خواهد شد . بدين ترتيب وضعيت منازل مكه مثل سال گذشته است اما در مدينه توانستيم وارد منطقه مركزي شويم .

ميقات حج : ملاك اختصاص منازل مكه و مدينه و تعيين گروه هاي قيمتي يازده گانه كاروان ها چيست ؟

آقاي رضايي : در حقيقت ملاك تعيين گروه هاي قيمتي يازده گانه ، جمع قيمت يكي از گروههاي مدينه با يكي از گروه هاي مكه مكرمه بوده كه به صورت قرعه دستي انجام گرديده ، طبق جدول تنظيمي براي مثال قيمت يك در مكه و قيمت يك در مدينه ، گروه اول تلفيقي و قيمت 3 در مكه و 6 در مدينه گروه يازدهم از گروه هاي

149

يازده گانه را تشكيل مي دهند . و رديف هايي كه مشتركاً يك گروه قيمتي را تشكيل مي دهند ، مثلا در مورد گروه تلفيقي شش مي توان گفت كه اگر در مكه گروه قيمتي يك را دارد در مدينه بايد گروه قيمتي 6 و اگر در مكه گروه قيمتي 2 را دارد بايد در مدينه گروه قيمتي 3 و اگر در مكه گروه قيمتي 3 را دارد در مدينه بايد گروه قيمتي يك را داشته باشند ، تا مجموعاً گروه 6 از گروههاي يازده گانه را تشكيل دهند .

ميقات حج : قرعه كشي و تخصيص منازل به كاروان ها به چه شكلي انجام گرفته است ؟

آقاي رضايي : با توجه به اختلاف قيمت منازل و تعيين گروه هاي قيمتي كاروان ها براساس منازل اجاره شده قرعه كشي منازل در سال جاري در دو مرحله انجام شده . مرحله اول با توجه به تركيب اجاره و تعيين گروه هاي قيمتي منازل در مكه و مدينه بدون نام مدير و فقط با توجه به ظرفيت كارواني در هر استان قرعه كشي انجام شده كه گروههاي يازده گانه قيمتي مشخص و پس از ابلاغ به استانها مرحله دوم قرعه كشي تعيين مديران و اختصاص ظرفيت و گروه قيمتي توسط مديران محترم دفاتر حج به صورت قرعه كشي كامپيوتري منازل تخصيص داده شد كه مراسم آن هم به انجام رسيد .

ميقات حج : تفاوت هاي اساسي در اسكان و مسائل جانبي آن در عمره مفرده و حج تمتع چيست ؟

آقاي رضايي : در عمره ـ عموماً ـ منازل و هتل هاي محل اسكان در نزديكي حرم بوده و شامل بهترين ساختمان ها و هتل هاي قابل اجاره مي باشد . چون در زمان عمره به خصوص در ماه هاي اول كه از طرف ديگر كشورهاي اسلامي استقبال زيادي نمي شود براي طول مدت عمره هتل هاي مناسب و نزديك حرم اجاره مي شود ولي در زمان حج همين هتلها با قيمت هاي بسيار گران توسط ديگر كشورها اجاره مي شود كه البته در برخي از آنها براي پايين آمدن سرانه قيمت زائران بعضي كشورها به صورت شيفتي براي استراحت استفاده مي كنند كه اين شيوه در فرهنگ ما ايرانيان جايي ندارد . از طرفي در عمره خدمات پذيرايي داخل هتل ها به صورت

150

متمركز بوده و از رستوران براي سرو غذا استفاده مي شود . در حالي كه در زمان تمتع عموماً ساختمان هاي استيجاري فاقد چنين محلي براي سرو مي باشد . ضمن اينكه تعداد كاروان ها و تركيب گروهي آنها چنين اجازه اي را براي استفاده نخواهد داد .

ميقات حج : در رابطه باحمل ونقل درون شهري حجاج در سال جاري چه پيش بيني هايي به عمل آمده است ؟

آقاي رضايي : يكي از مهتمرين فعاليت هاي سازمان حج و زيارت برنامه ريزي و نظارت مستمر بر حمل ونقل حجاج است . اگر بخواهيم به مقوله حمل ونقل زائران اشاره اي داشته باشيم بايد بگوييم حمل ونقل زائران به چهار مرحله تقسيم مي شود :

1 ـ حمل ونقل هوايي زائرين از ايستگاه هاي مبدأ داخل كشور به فرودگاه هاي مقصد در عربستان سعودي ( فرودگاه مدينه و جده ) و به عكس .

2 ـ حمل ونقل بين شهري زائرين كه بين شهرهاي جده ، مدينه منوره و مكه مكرمه انجام مي شود .

3 ـ حمل ونقل ايام تشريق ؛ يعني انتقال حجاج از مكه به عرفات ، منا و به عكس .

4 ـ حمل ونقل درون شهري .

طبعاً يك زائر پس از سال ها انتظار و آرزوي زيارت و انجام مناسك عبادي خود عازم خانه خدا مي شود و اين انتظار براي او وجود دارد كه طي اين مسافت كه به وسايل مختلف نقل انجام مي شود ، براي او فراهم شده باشد . در همين جا ذكر اين نكته ضروري به نظر مي رسد كه سازمان حج و زيارت در دو دهه گذشته با هماهنگي هاي به عمل آمده با هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران در امر انتقال حجاج به فرودگاههاي عربستان سعودي حد اكثر تلاش خود را به كار برده و بحمدالله زائرين را به سلامت اعزام و بازگردانده است .

اما در بخش حمل ونقل بين شهري و ايام تشريق به نظر مي رسد براي آگاهي

151

عموم بايد مقداري بيشتر توضيح داده شود .

در سال هاي اخير عربستان سعودي سنديكايي تأسيس كرده است كه اين سنديكا تحت عنوان « نقابه السيارات العامه » كليه شركت هاي خصوصي اتوبوسراني را زير پوشش گرفته و به تمامي زائران كشورها خدمات لازم را ارائه مي دهد و طبق قوانين عربستان هيچ كشوري حق عقد قرارداد با شركت هاي خارج از حوزه نقابه را نخواهد داشت .

لذا سازمان حج و زيارت نيز بر اساس تعليمات حج كشور عربستان سعودي براي انتقال زائرين از فرودگاه جده به شهرهاي مكه و مدينه و به عكس و همچنين ايام تشريق تنها بايد با مؤسسه مذكور اقدام به عقد قرارداد نمايد .

اما موضوع ديگر حمل ونقل درون شهري است كه اگر بخواهيم به چنين پرسشي پاسخ دهيم ، ابتدا بايد مقدمه اي را بيان كنيم و آنگاه به راهكارهايي كه براي اين امر وجود دارد بپردازيم .

همه ساله و در موسم حج بيش از يك ميليون نفر از مسلمانان سراسر جهان به عربستان سعودي عزيمت و به تناسب و با اختلاف زماني چند روزه در شهرهاي مدينه منوره و مكه مكرمه ساكن شده و مهيّاي انجام مناسك و عبادات خود مي گردند و طبيعي است كه در چنين وضعيتي در يك محدوده زماني بسيار فشرده در امور مختلف از قبيل مسكن ، تداركات ، حمل ونقل و حتي انجام عبادات در حرمين شريفين محدوديت ها و معذوريت هايي پيش مي آيد كه تمامي زائران به خوبي از آن آگاه هستند . بنا بر اين ، اياب و ذهاب و تردد زائران به خصوص در مكه مكرمه يكي از معضلاتي است كه پليس سعودي نيز حتي با اين مشكل در آن موسم مواجه است .

سازمان حج و زيارت طي ساليان گذشته روش هاي مختلفي را براي اياب و ذهاب تا حرم تجربه كرده است كه هر يك از آن معايب و محاسن خود را داشته است .

به طور مثال مي توان از تنظيم قرارداد با شركت اتوبوسراني مكه ـ تهيه بليت اتوبوس و قرار دادن در اختيار زائرين ـ اجازه به كاروان ها براي تهيه اتوبوس و

152

ميني بوس و بالأخره در اختيار قرار دادن هزينه اياب و ذهاب به خود زائرين نام برد . اما هر يك مشكلات و معضلات خود را داشته است .

در سال جاري براي انتقال زائران به حرمين در مكه و مدينه و مراجعت آنان با يك شركت اتوبوسراني معتبر وارد مذاكره و عقد قرارداد شده ايم كه اين شركت موظف به انتقال زائران در طول شبانه روز به حرم و بازگرداندن آنها شده است . براي اين امر طرحي تهيه شده كه به ازاي هر چهار زائر يك صندلي در طول شبانه روز پيش بيني گرديده است . و همچنين در مكه مكرمه حدود 500 دستگاه اتوبوس و ميني بوس براي اجراي اين طرح پيش بيني شده كه در قالب 33 خط و با رنگ هاي مشخص از مناطق مختلف در مكه مكرمه به صورت 24 ساعته زائران را از نزديك منازل آنها سوار نموده و در ايستگاه هاي نزديك حرم پياده مي نمايد و در مراجعت زائران از حرم به همين منوال عمل خواهد كرد .

بنا بر اين ، زائران محترم با اطلاع و شناسايي اتوبوس مسير خود كه حتي در خيابان هاي فرعي نيز داراي ايستگاه خواهد بود ، مي توانند براحتي براي انجام عبادت به مسجدالحرام در مكه مكرمه مشرف شوند .

اين نكته قابل ذكر است كه در مكه مكرمه خطوط پيش بيني شده در قالب شش رنگ و با شماره هاي مشخص در نظر گرفته شده كه طبعاً مديران كاروان ها در اين زمينه توجيهات لازم را خواهند نمود . و همچنين در مدينه منوره در خارج از منطقه و محدوده مركزي در مسيرها و خيابان هاي اصلي اتوبوس هايي پيش بيني گرديده كه زائران را به حرم نبوي انتقال داده و در مراجعت نيز زائران مي توانند از همين اتوبوس ها استفاده نمايند .

نكته ديگر اينكه براي انجام زيارات دوره به خصوص در مدينه منوره ، همين شركت اتوبوس مورد نياز كاروان ها را با يك برنامه ريزي تأمين و تدارك خواهد نمود . ضمن آنكه با هماهنگي هاي به عمل آمده با توجه به زمان ورود هر كاروان در مكه مكرمه مديران كاروان مي توانند با هماهنگي ستادهاي منطقه خود براي عزيمت زائرين خود براي طواف اول از همين شركت اتوبوس تهيه نمايند .

153

در پايان ضروري است اين نكته را نيز يادآوري كنم كه هر طرحي طبعاً معايب و محاسن خود را دارا خواهد بود ، اما سازمان حج و زيارت از هر راه حل ممكني كه بتواند رفاه و آسايش زائران را فراهم نمايد استقبال نموده و تلاش خواهد كرد كه تسهيلات لازم را براي آسايش زائران محترم فراهم نمايد . ضمن آنكه طرح سال جاري كه با نظر كارشناسان و افراد باتجربه تدارك ديده شده است به لحاظ محدوديت ها و تضييقاتي كه ناشي از مشكلات ترافيكي و كمبود پاركينگ و همچنين كثرت زائران به خصوص در روزهاي نزديك به ايام تشريق ؛ يعني اول ذيحجه به بعد خواهد بود ، به صورت كامل اجرا نخواهد شد كه براي آن ايام طرح مكملي پيش بيني شده كه اميدواريم با همكاري و همياري روحانيون و مديران محترم كاروان ها و همچنين زائرين محترم به اجرا گذاشته شود .

ميقات حج : چرا هزينه هاي حج نسبت به سال گذشته كمي افزايش يافته و آيا هر زائري هزينه واقعي مسكن خود را مي پردازد ؟

آقاي رضايي : مراسم عبادي حج ، كه با حضور نزديك به دو ميليون نفر از مسلمانان سراسر جهان برگزار مي شود ، محدود به زمان و مكان معين است . طبيعي است كه در چنين شرايطي براي تهيه مسكن اگر با برنامه ريزي و اقدامات به موقع كار صورت نگيرد مشكلات بسيار زيادي به وجود خواهد آمد .

سازمان حج و زيارت ، اگر بگوييم بايد بعد از پايان حج اقدامات اوليه جهت سال بعد را شروع نمايد ، چيزي به گزاف نگفته ايم در حالي كه بيشتر كشورهاي اسلامي نيز تقاضاي اجاره مكان هاي مناسب و ساختمان هاي جديد و دلخواه را دارند .

در طي سال هاي گذشته از اوايل ماه رجب با استفاده از نيروهاي باتجربه و خبره در امر اجاره مسكن به سرپرستي مدير دفتر نمايندگي سازمان در عربستان اقدام به اجاره مسكن حجاج نموده و به تناسب تعداد زائران هر استان ، مسكن مورد نياز آنها را تهيه نموده است .

154

اما هميشه اين سؤال وجود داشت كه : « چرا از تمامي زائران رقم ثابتي براي هزينه هاي حج دريافت و در منازل مختلف اسكان داده مي شوند ؟ »

به هر حال چند سالي بود كه سازمان بر روي اين نكته اهتمام داشت تا اينكه پس از بحث هاي كارشناسي و تصويب شوراي سياستگذاري حج ، در سال گذشته تصميم گرفته شد براي حج سال جاري هر ساختماني كه اجاره مي شود متناسب با ظرفيت ـ قيمت و كيفيت آن رقم آن محاسبه و مجموع ميانگين منزل محل اقامت هر كاروان در مدينه و مكه رقم نهايي هزينه مسكن را تعيين نمايد ؛ بدين معني كه هر زائري هزينه مسكن اجاره شده خود را پرداخت مي نمايد .

بر اساس همين طرح چنانكه در بحث مسكن توضيح دادم تمامي منازلي كه در مكه مكرمه اجاره شده بود به صورت متوسط به سه دسته و يا اصطلاحاً به سه نرخ دسته بندي شد و تمامي منازلي كه در مدينه منوره اجاره شده بود به 6 دسته تقسيم گرديد ؛ يعني آنكه يك منزل و ساختمان در مكه در قرعه كشي در مقابل 6 منزل و ساختمان در مدينه قرار مي گرفت و مجموعاً هزينه تمام شده ساختمانها به 18 گروه قيمتي تقسيم مي شدند اما بدليل نزديكي برخي از گروههاي قيمتي و شرايط آنها نهايتاً تمامي منازل به 11 گروه تعيين گرديد .

اما نكته اي كه در اينجا لازم است به آن پرداخته شود علت افزايش هزينه ها البته در برخي از گروه ها است ( چون برخي از كاروان ها حتي از قيمت سال گذشته كه براي تمام زائران به صورت ميانگين محاسبه شده بود رقمي كمتر از سال قبل پرداخت مي نمايند ) به دو علت بوده است :

1 ـ اجاره منازل با كيفيت بهتر در مدينه منوره ؛ يعني ساختمان هاي اطراف مسجدالنبي كه شكل هتلي خواهند داشت و حدود 15000 نفر از زائرين در مدينه قبل و به همين مقدار در مدينه بعد اسكان خواهند يافت .

2 ـ سرويس حمل ونقل براي تمامي منازل در مكه و منازل خارج از محدوده مركزي در مدينه منوره .

و نكته مهمتر به طور كلي افزايش هزينه هاي اجاره در عربستان به خصوص شهرهاي مكه و مدينه است كه مي توان به آن اشاره نمود .

155

ميقات حج : نظارت دولت در امر حج و عمره چگونه است ؟

آقاي رضايي : در مورد حج تمتع ، كماكان برنامه ريزي و هدايت و نظارت به عهده سازمان حج است و مديران كاروان بعنوان كارگزاران اين امر مقدس ، تصدي امور اجرايي را طبق دستورالعمل هاي صادره توسط سازمان بر دوش دارند و عوامل همكار خود را انتخاب و بكار مي گيرند . در تهيه دستورالعملها و روش كار نيز خود مديران بعنوان خبرگان امر دخالت مستقيم دارند و بدين ترتيب بخش غيردولتي ؛ يعني مديران كاروان هاي حج كه مركب از مشاغل و اقشار گوناگون اجتماع هستند ، مشاركت فعال دارند و عملكرد آنان تحت نظارت و بازرسي و ارزيابي سازمان قرار دارد .

سازماندهي و برنامه ريزي عمره هم توسط سازمان صورت مي گيرد ، اما اجراي كار ثبت نام و اعزام و راهنمايي زائران و اداره هتل هاي عربستان به وسيله بخش غيردولتي انجام مي پذيرد . توان دفاتر و شركت هاي زيارتي براي قبول اين مسؤوليت ، در قالب امتيازبندي كه بر اساس برخي شاخص هاي مهم حرفه اي و مديريتي و امكانات و ميزان سرمايه گذاري و پاي بندي به ارزش هاي اسلامي و تجربه حج و عمره و ساير سفرهاي زيارتي طراحي شده و همچنين با در نظر گرفتن ضرايب و مقياس ها و درجه اهميت هر يك از پارامترهاي امتيازگذاري تهيه شده است ، مشخص مي گردد و بر حسب توان و امتياز هر شركت به وي مسؤوليت سپرده مي شود و به عنوان كارگزار عمره شناخته مي شوند و در چرخه همكاري با سازمان ، قرار مي گيرند . بديهي است امور كلان مثل عقدقرارداد با طرف سعودي و نظارت بر روند اجراي آن و نرخ گذاري و تهيه زمان بندي و دستورالعمل و گردشكارهاي اجرايي و بازرسي و نظارت بر امر عمره كماكان توسط سازمان از طرف دولت انجام مي گيرد اما تصدي اجراي برنامه هاي تنظيمي به عهده بخش غيردولتي است .

ميقات حج : در خبرها شنيده شده است كه قوانين جديد عمره عربستان سعودي آثار منفي و مشكلات جدي را براي كشورها به وجود آورده است . بفرماييد تغيير قوانين

156

عمره وزارت حج عربستان چه تأثيري بر اعزام زائران عمره سال جاري داشته است ؟

آقاي رضايي : همانگونه كه اشاره كرديد ، اخيراً وزارت حج عربستان سعودي قوانين جديدي را در خصوص چگونگي پذيرش زائران عمره به تصويب مجلس و دولت عربستان سعودي رسانده و به مرحله اجرا درآورده است . از آنجا كه چگونگي اجراي اين قوانين براي ديگر كشورها به طور واضح مشخص و روشن نبود . لذا بسياري از كشورها با مشكلات جدي در اعزام زائران عمره مواجه گرديدند . به طوري كه بر اساس آمارهاي رسمي اعلام شده ، تا پايان ماه شعبان بيش از 420 هزار نفر از متقاضيان عمره در كشورهاي مختلف با مشكل جدي ارسال مدارك به عربستان و اخذ ويزا مواجه شدند .

بر اساس قوانين جديد ، كليه اطلاعات زائران قبل از تحويل به كنسولگري ها مي بايستي در قالب يك برنامه منظم رايانه اي به شبكه مركز رايانه عربستان ارسال گردد .

در ايران و در همان شروع عمليات عمره اين موضوع به صورت يك مشكل اساسي مطرح گرديد كه بحمدالله با تصميم گيري به موقع و راه اندازي يك سايت بزرگ رايانه اي ، با ارسال اطلاعات از طريق ماهواره به مركز مخاع « شبكه رايانه » عربستان موفق به حل اين مشكل شديم .

ميقات حج : در سال جاري آمار عمره گزاران افزايش يافت و تعداد بيشتري از مردم به عمره مشرف شدند ، لطفاً هم اكنون كه به پايان عمليات عمره رسيده ايم ارزيابي خود را از عمره سالجاري بيان بفرماييد ؟

آقاي رضايي : امسال بدليل برداشته شدن سقف ويزا از طرف دولت عربستان ، در مدت كمتر از 4 ماه موفق به اعزام بيش از 206 هزار نفر به عربستان سعودي شديم كه اين رقم رشدي معادل 50% نسبت به آمار سال گذشته را نشان ميدهد كه بالاترين رقم در طي سالهاي گذشته نيز بوده است واضح ميباشد كه اعزام اين تعداد زائر آنهم در مدت كمتر از 4 ماه در مقايسه با دوره 7 ماهه سالهاي گذشته نيازمند يك

157

بسيج جدي امكانات و منابع انساني در همه زمينه ها بوده است . برنامه ريزي براي انجام 54 پرواز در هفته ، اخذ روزانه 4000 فقره ويزا پشتيباني بيش از 60 هتل در مكه و مدينه عمليات بسيار سنگيني بود كه مي توان مجموعاً آنرا بسيار موفق ارزيابي نمود .

البته لازم به ذكر است كه بدليل بروز بعضي تأخيرهاي اوليه كه بواسطه قوانين جديد سعودي و محدوديتهاي آن بوجود آمد ما مجبور به افزايش اعزام زائر در ماههاي شلوغ عمره يعني ماههاي شعبان و رمضان شديم كه اين افزايش اعزام زائر منجر به بعضي تغييرات در درجه هتلها گرديد اگر چه اين تغيير درجات هتلها با موافقت كتبي مديران كاروان ها صورت مي گرفت ليكن در پاره اي موارد پذيرش آن از طرف زائرين با رضايت كامل اوليه همراه نبود كه با تلاش ، گذشت و ايثار مجموعه هاي ستادي مكه و مدينه و مديران ثابت هتلها بحمدالله مشكلات تا حدي بسيار قابل توجهي مرتفع گرديد .

ناگفته نماند كه بر اساس آمارهاي ارائه شده از طرف وزارت حج عربستان امسال ايران موفق ترين كشور در انجام عمليات عمره شناخته شد .

ميقات حج : زائرين گلايه هايي نسبت به طبخ غذا و نامناسب بودن پخت برخي از آشپزها و امثال آن داشتند . لطفاً نظر خود را در اين زمينه بيان نموده ، بفرماييد براي رفع اين معايب چه تمهيداتي را پيش بيني كرده ايد ؟

آقاي رضايي : عوامل بكار گرفته شده در عمره امسال ، شامل مديران ثابت ، آشپزها و نيروهاي خدماتي همان عزيزاني بودند كه در سنوات گذشته و حتي موسم حج نيز بكار گرفته مي شدند ، ليكن در عمره سال جاري و به دليل محدوديتي كه مقامات سعودي در قوانين جديد براي تمديد ويزا و مدت آن اعمال نموده بودند ما نيز مجبور شديم تا براي برخورد با اين محدوديت ها از تعداد بيشتري عوامل استفاده نماييم اما نكته مهم در سؤال شما اين است كه براي سال آينده چه تمهيداتي را انجام داده ايم ؟ بحمدالله جلسات كارشناسي مشترك و جمع بندي عمره سال جاري با ستادهاي مكه و مدينه و

158

ستادهاي اعزام در ايران از هم اكنون شروع شده است كه به نتايج بسيار مثبتي نيز رسيده ايم .

تهيه شناسنامه هتل ها و تعداد عوامل مورد نياز براي اداره آن ، شناسنامه كامل عوامل و ميزان آموزش و تجارب افراد ، برنامه ريزي رايانه اي اعزام ، استفاده از هتل هاي با ظرفيت بالا ، چگونگي تقسيم كار و استفاده از نيروهاي آموزش ديده محلي ، بكارگيري نيروهاي نظارتي مجرّب و . . . از جمله مواردي است كه به بحث جدي گذاشته شده و اميدواريم كه ان شاءالله با اعمال تصميم گيري هاي جديد ، شاهد استفاده بهتر از نيروهاي كيفي با هزينه كمتر باشيم .

بهتر مي دانيد كه وزارت حج عربستان با اعلام قوانين جديد تصميم جدي خود را براي ساماندهي عمره گرفته است . لذا بايد با كارشناسي دقيق اين قوانين ، ويژگي ها و نكات مثبت آن را بررسي و از آن در جهت رفاه حال زائران استفاده نماييم .

ميقات حج : هتل هاي مكه و مدينه طبق قراردادهاي منعقده چه سرويس هايي را موظفند به زائران ارائه دهند ؟

آقاي رضايي : به طور كلي رؤوس خدمات مورد نياز زائران در عربستان شامل : اقامت ، حمل ونقل و تغذيه مي باشد كه همه ساله بعد از پايان عمليات جمع بندي كامل از موارد مثبت و منفي و مشكلات اجرايي قرارداد صورت مي گيرد تا در سال بعد نسبت به منظور نمودن آن در قراردادها اقدام شود .

به طور مثال در قرارداد سال گذشته بيش از 40 مورد خواسته ها و ضوابط مربوط به اسكان و نوع خدمات مختلف در هتل ها به صورت روشن در قرارداد قيد گرديد . البته نكته مهم و درخور توجه ، نوع و چگونگي اعمال نظارت بر حسن اجراي قرارداد مي باشد كه امسال تصميم گرفته ايم با ايجاد كميته هاي مشترك نظارت با حضور نمايندگان طرف قرارداد در زمينه هاي اسكان ، حمل ونقل و تغذيه اين موضوع را به صورت جدي و به منظور بالا بردن كيفيت خدمات پيگيري نماييم .

159

ميقات حج : مردم از چه راههايي مي توانند انتقادات يا پيشنهادهاي خود را مطرح كنند و چگونه مي توانند حرفهاي خود را به شما برسانند ؟

آقاي رضايي : سازمان در ارتباط با احترام به افكار عمومي و كسب نظريات مردمي ، در حدي فراتر از وضعيت معمول قرار دارد ، به طوري كه مستقيماً زائران در جريان كل امور كاروان قرار دارند و نظر آنان براي سازمان از اهميت خاصي برخوردار است و مبناي مهمي براي ارزش گذاري و ارزيابي عملكرد مدير كاروان و عوامل وي مي باشد . مجراي كسب نظريات مردم و بهره گيري از پيشنهادهاي آنها هميشه مورد اعتنا بوده و هيچگاه فراموش نشده است . خبرنگاران و عزيزان خبرگزاري بعنوان نماينده افكار عمومي ، بسيار فعال عمل مي كنند و سازمان نيز حالت پاسخگويي را حفظ كرده و استدلال هاي مورد نظر خود را با مردم عزيز در ميان مي گذارد و از ديدگاه هاي آنان آگاه مي شود و همه را جدي مي گيرد . اين است كه برنامه هاي سازمان براي مردم خيلي عادي و روان و راحت است و مردم از ديدگاه هاي سازمان شناخت خوبي دارند و خيلي مأنوس هستند و اصلا احساس بيگانگي ندارند . واحد پژوهش و روابط عمومي سازمان تا كنون نظر سنجي هاي مختلف در ايران و عربستان انجام داده اند كه نتايج حاصله از آنها بسيار به كار آمده است . از طرفي با راه اندازي سيستم تلفن گويا در روابط عمومي سازمان ، از اين پس امكان دسترسي پرسشگران به زواياي مسائل اجرايي سازمان در همه زمينه ها از طريق تلفني فراهم آمده است و پيامهاي مناسب و پاسخهاي مشخص براي پرسشهاي مختلف طراحي گرديده است .

ميقات حج : براي ثبت نام عمره سال آينده چگونه عمل خواهيد كرد ؟

آقاي رضايي : همانگونه كه اطلاع داريد ، به دنبال تصويب قوانين جديد سعودي و تلاشي كه وزارت حج عربستان براي تحميل اين قوانين به ديگر كشورها داشت پس از بررسي ها و مذاكرات طولاني ، در نهايت با عنايت به رهنمود به جا و به موقع مسؤولان محترم نظام مقرر گرديد فقط يك شركت كه صددرصد منافع آن متعلق به دولت مي باشد مسؤوليت عقد قرارداد عمره سال 80 را عهده دار شود به دنبال

160

اين تصميم سرنوشت ساز و مذاكرات ميان مقامات جمهوري اسلامي ايران ، وزارت امور خارجه ايران با وليعهد عربستان سعودي سرانجام دولت سعودي نيز پيشنهاد ايران را پذيرفت و مقرر گرديد كه شركت ارس به عنوان مجري عمليات عمره نسبت به مذاكره و عقد قرارداد با شركتهاي سعودي عمل نمايد .

براي اجراي قرارداد مذكور نيز برخي از دفاتر و شركت هاي زيارتي دارنده مجوز به عنوان كارگزار عمره به كار گرفته شدند . كه سهميه منظور شده در قرارداد بين اين دفاتر توزيع گرديد . در خصوص سال آينده نيز ان شاءالله به همين روش اقدام خواهد شد . البته با توجه به اينكه تعداد كمي از متقاضيان ثبت نام شده در سنوات گذشته باقي مانده اند لذا سياستهاي جديد چگونگي ثبت نام نيز به زودي اعلام كه اميدواريم از امسال شاهد اعزام به روزِ زائران بوده و موضوع محدوديت اعزام زائران و فيشهاي ثبت نام از قبل نيز برداشته شود .

ميقات حج : ثبت نام حج چگونه است و افراد از چه طريقي بايد ثبت نام كنند و ان شاءالله پس از ثبت نام چه زماني اعزام مي شوند ؟

آقاي رضايي : به دنبال ابلاغ آيين نامه اجرايي تبصره 5 قانون اصلاح قانون بودجه سال 1377 كل كشور به سازمان حج و زيارت ، اجازه داده شد ظرف يك ماه با دريافت 000/000/8 ريال پيش دريافت بابت بخشي از هزينه هاي حج تمتع از هر نفر به طور علي الحساب نسبت به ثبت نام 000/300 نفر متقاضيان حج تمتع اقدام و وجوه دريافتي را به حساب درآمد عمومي واريز كند .

بر همين اساس سازمان حج و زيارت طي اطلاعيه اي از متقاضيان دعوت كرد تا از طريق شعب بانك ملي در سراسر كشور ثبت نام نمايند .

زمان ثبت نام و هزينه سفر

مرحله اول : از تاريخ 15/9/77 لغايت 28/9/77 به مدت دو هفته با مبلغ 000/000/8 ريال .

مرحله دوم : از تاريخ 10/12/77 لغايت 31/1/78 و ادامه آن تا پايان سال 78 با مبلغ 000/000/8 ريال .

161

مرحله سوم : از ابتداي سال 79 با دريافت مبلغ 000/000/10 ريال به صورت علي الحساب كه به طور مستمر كماكان ادامه دارد و مابه التفاوت هزينه سفر به هنگام ثبت نام در كاروان با توجه به زمان عزيمت متقاضي تعيين و به صورت قطعي محاسبه خواهد شد .

چگونگي ثبت نام و مدارك مورد نياز اعزام

ـ پرداخت مبلغ علي الحساب به صورت وجه نقد ـ چك تضميني و يا بانكي در وجه بانك ملي ايران .

ـ ارائه اصل شناسنامه جديد .

ـ تنظيم برگ درخواست ثبت نام كه در شعبه مربوطه موجود مي باشد . در برگ درخواست ثبت نام مي توان مشخصات حداكثر 20 نفر را ثبت كرد ، بنا براين ، كساني كه تمايل دارند به اتفاق بستگان و آشنايان مشرف شوند ، قبل از مراجعه به شعبه بانك حتماً هماهنگي لازم را به عمل آورده و مشخصات خود را مجموعاً در يك برگ درخواست با خط خوانا و بدون قلم خوردگي درج نمايند .

ـ افرادي كه بيش از يكبار در شعبه هاي بانك ملي سراسر كشور ثبت نام كنند ، ثبت نام هاي مكرر توسط رايانه از فهرست متقاضيان حذف خواهد شد .

ـ زمان اعزام ثبت نام كنندگان مرحله اول كه بقيه قرعه اولويت آنها مشخص شده از سال 79 شروع و احتمالا بخشي از آنها تا سال 82 به طور خواهد انجاميد و ثبت نام شدگان مرحله دوم و سوم پس از تشرفِ ثبت نام شدگانِ مرحله اول ان شاءالله از سال 82 به بعد با توجه به ظرفيت پذيرش و تعيين سهميه از سوي دولت عربستان در هر سال و به ترتيب تاريخ ثبت نام در بانك خواهد بود .

ميقات حج : زائران همه ساله براي بردن كتب ادعيه ، آموزش مناسك و . . . با مشكلات و سخت گيري هايي در عربستان مواجه هستند ، و اين وضعيت همچنان ادامه دارد ، آيا اقداماتي در اين زمينه صورت گرفته است ؟

آقاي رضايي : همه ساله براي همراه بردن كتب ضروري توسط زائران ، هماهنگي ها و تمهيدات لازم انديشيده شده و مراتب به مقام هاي سعودي و دستگاه هاي ذيربط

162

منعكس مي گردد . ليكن در مواردي حتي در خصوص كتبي كه مجوز آنها صادر شده است ، متأسفانه سختگيري هايي در فرودگاه عربستان شد كه مراتب به وزارت حج منعكس گرديد . امسال نيز نمونه كتبي كه زائران به همراه خواهند داشت به عربستان ارسال و موافقت هاي آنها كسب شده است . اميدواريم مسأله اي پيش نيايد . البته از زائران هم بايد بخواهيم كه از بردن كتب و جزوات و نشريات متفرقه ، بجز كتب مشخص شده ، خودداري كنند تا با مشكل مواجه نشوند .

ميقات حج : آيا روند رو به گسترش روابط ايران و عربستان ، تأثيري در وضعيت حج و زائران دارد ؟

آقاي رضايي : تا آنجا كه مناسبات بين دو كشور بر امر حج و عمره اثر مي گذارد ، خوشبختانه مردم هم از اين روابطِ بهبود يافته ، بسيار خرسند هستند ؛ چراكه آثار و نتايج آن را در عرصه حج به خوبي احساس مي كنند .

به هرحال با زحماتي كه امور حج براي سيستم ديپلماسي كشورمانووزارت خارجه داشته و دارد ، و هماهنگي و تعامل فعال كه همواره بين سازمان و امور خارجه برقرار بوده است ، همواره منجر به تأمين و رفاه و آسايش بيشتر براي حجاج شده است . اميد واريم پايه هاي مستحكم اين همكاري ، همچنان محفوظ بماند .

ميقات حج : امكانات و تسهيلات رايانه اي سازمان ، از لحاظ گسترش و پيشرفت ، در چه مرحله از پيشرفت است ؟

آقاي رضايي : فعاليت رايانه اي سازمان به سه دسته كلي تقسيم مي شود : سيستمهاي مكانيزه عمومي ، سيستمهاي مكانيزه تخصصي و پايگاه اطلاع رساني .

1 ـ سيستم هاي مكانيزه عمومي و اين بخش شامل : سيستمهاي مالي ـ اداري و دبيرخانه است . سازمان از اوايل سال 70 اقدام به مكانيزاسيون اينگونه سيستمها كرده و از اوايل سال 72 شروع به بهره برداري نموده است . در اين بخش

163

سيتسمهاي حسابداري ، اموال ، انبار ، بودجه ، اعتبارات و همچنين دبيرخانه فعال است .

2 ـ سيستمهاي تخصصي : اين بخش شامل سيستم هاي حج ـ عمره ـ عتبات و سيستم راهنمايان و چند زير سيستم كمكي جهت جمع آوري اطلاعات و ارزشيابي مي باشد . در اين خصوص نيز سازمان از سال 70 اقدام به طراحي و پياده سازي اين دسته از سيستم ها خود كه با توجه به امكانات و ويژگيهاي برنامه نويسي تا سال 77 در محيط DOS بهره برداري مي شد و پس از آن از سال 78 نسبت به ايجاد سيستمهاي يكپارچه و پيوسته در هر يك از عمليات اقدام جدي شد و با استفاده از كادر فني قوي نسبت به پياده سازي سيستمهاي فوق اقدامات لامز صورت گرفت .

هم اكنون حجم عمليات حج تمتع بصورت كاملا پيوسته در 28 استان انجام مي پذيرد . كليه اين سيستمها در محيط ويندوز توسط خطوط مخابراتي 28 ـ X و 25 ـ X و سرويس Dial up انجام گرفته است . سيستمهاي اطلاع مديريتي نيز در مركز در اختيار مديران ستادي سازمان مي باشد كه در هر لحظه از وضعيت گردش عمليات تمتع مطلع هستند . بعلاوه سيستم گردش عمليات اجرايي عمره و سيستم ثبت نام عتبات عاليات نيز در اين بخش طراحي و پياده شده است . از طرفي سيستمي در خصوص بانك اطلاعات كارگزاران زيارتي نيز پياده شده است كه در آن كليه اطلاعات ضروري كارگزاران وجود دارد و سوابق فعاليت و عملكرد آنان درج شده است .

3 ـ پايگاه اطلاع رساني : سازمان اقدام به راه اندازي سايت اطلاع رساني در اينترنت نموده است . در اين سايت اطلاعات آماري و امكان جستجوي زائرين در حج و عمره و دستورالعملهاي موجود فراهم است . همچنين در اين سايت امكان برقراري ارتباط مردمي نيز وجود دارد . و سيستم تلفن گويا نيز در روابط عمومي سازمان برقرار شده است . در اين پايگاه ، براي تغذيه بهتر و بيشتر افكار عمومي و صاحبنظران ، اطلاعات مختلف در زمينه هاي گوناگون با توجه به اقسام فعاليت هاي سازمان تنظيم و در اختيار متقاضيان قرار دارد .

164

ميقات حج : با توجه به اينكه فصلنامه « ميقات حج » در دهمين سال انتشار است ، ارزيابي و نظر خود را در اين باره بفرماييد .

آقاي رضايي : در اين ده ساله نشريه جاي خود را باز كرده و نتايج آن نيز كاملا مشهود بوده است . اهل فضل و علم هم در نشريه شما قلم زده اند و هم از محتويات ارزنده آن بهره برده اند . براي طرح مباحث اجرايي حج نيز جايگاهي انديشيده شده كه علاقمندان از امور اجرايي به حد كافي مطلع شوند . ان شاءالله آينده شماره هاي ويژه مسائل اجرايي حج و زيارت هم منتشر گردد كه مقولات كاربردي را با مردم درميان بگذارد . اميدواريم مخاطبان بيشتري از طيف هاي مختلف شامل عموم مردم ، زائران ، كارگزاران و مجريان و علما و دانشجويان را دربر گيرد .