بخش 11

140

ميقات حج - سال دهم - شماره چهلم - تابستان 1381

نقش آموزش در ارائه خدمات به زائران بيت الله الحرام

سيد حسن فاطمي

پيش از پيدايش نهضت مديريت علمي در قرن نوزدهم و ظهور سازمان هاي دولتي و بزرگ ، مسأله آموزش نيروي انساني ، چندان مورد توجه نبود و شايد ضرورتي هم نداشت ؛ ولي با ايجاد و توسعه بوروكراسي در قرن اخير و افزايش پيچيدگي كارها و توسعه روزافزون تخصّص ها ، آموزش به صورت يكي از اصول كلّي و غير قابل اجتناب مديريت ، تجلي كرد . به طوري كه امروزه تهيّه و تنظيم و اجراي برنامه هاي آموزش كاركنان ، يكي از وظايف اساسي سازمان ها به شمار مي رود .

آموزش موجب مي شود كه افراد ، مهارت ها و گرايش هاي مناسب را ، جهتِ ايفاي نقش خاص بياموزند و در نتيجه در رفتار و ديد فرد تغييراتي پديد آيد . با آموزش صحيح ، بازدهيِ افراد افزايش مي يابد و آمادگيِ پذيرش مسؤوليت هاي بيشتر در آنها ايجاد مي گردد .

آقاي حسن مراديان گردآوري و بررسي نظريات روحانيون ، مديران و بازرسان كاروان هاي حج در مورد « نقش آموزش در ارائه خدمات به زائران » را محور تحقيق خود جهت پايان نامه كارشناسي ارشد برگزيده است .

نويسنده در آغاز ، چكيده اي از تحقيق خود را ارائه كرده ، سپس به بيان مطالب پايان نامه در پنج فصل پرداخته است :

141

فصل 1 ـ كليات

در اين فصل به بيان مسأله ، اهميت پژوهش ، اهداف تحقيق ، سؤالات پژوهش و توضيح اصطلاحات و مفاهيم پرداخته شده است .

اهداف محقق عبارت است از :

1 ـ شناخت نقش آموزش در تسهيل عمليات حج .

2 ـ شناخت نقش آموزش در ايجاد هماهنگي ميان عوامل اجرايي حج .

3 ـ شناخت نقش آموزش در افزايش توان مديريتيِ عوامل اجرايي حج .

4 ـ ارزيابي محتواي دوره هاي آموزشي فعلي .

لذا جهت دست يابي به اهداف فوق ، بيست سؤال بر محور آن اهداف ، تهيه و در ميان روحانيون ، مديران و بازرسان كاروان هاي حج ، در سال هاي 1375 و 1376 توزيع شده ، كه سيصد تن از آنان به پرسش هاي چهار گزينه اي پاسخ گفته اند .

فصل 2 ـ ادبيات تحقيق

در فصل دوم ، ابتدا تاريخچه آموزش نيروي انساني و مفهوم آموزش و كاربري آن در ارتقاي دانش نيروي انساني و آماده سازي آنها براي اجراي برنامه هاي تدوين شده ، در كلّيت خود تشريح مي گردد و در ادامه ، روند سازماندهي و تطوّر تشكيلات اعزام زائران و به عبارت ديگر ، خود سازمان حج و زيارت مورد بررسي قرار گرفته و سازمان متولّي حج معرفي مي گردد و در نهايت در جمع بندي اين فصل ، چگونگي اثر آموزش هاي ارائه شده در بهبود كيفيت و كمّيت خدمات ارائه شده توسط عوامل اجرايي حج تشريح مي گردد .

فصل 3 ـ روش اجراي تحقيق

موضوعات زير ، محتواي فصل سوم را تشكيل مي دهد :

تعريف جامه آماري ، روش نمونه و حجم آن ، ابزار گردآوري داده ها ، اعتبار روايي ، روش هاي تجزيه و تحليل داده ها ، طبقه بندي پرسش ها بر اساس سؤالات اصلي پژوهش .

142

فصل 4 ـ تجزيه و تحليل داده ها

در اين فصل ، سيصد پرسشنامه كامل ، مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است . پژوهشگر چهار پرسش زير را به عنوان پرسشهاي اصلي در نظر گرفته است :

الف ) نقش آموزش در تسهيل عمليات حج چگونه بوده است ؟

ب ) نقش آموزش در ايجاد هماهنگي ميان عوامل اجرايي بيان كنيد .

ج ) نقش آموزش در افزايش توان مديريتي عوامل اجرايي حج چگونه بوده است ؟

د ) ارزيابي محتواي دوره هاي آموزشي چگونه بوده است ؟

براي اندازه گيري هر سؤال اصلي پژوهش ، پنج پرسش در نظر گرفته شده كه سؤال اصلي را ارزيابي مي كنند .

براي تجزيه و تحليل داده هاي به دست آمده ، قبل از هر چيز ، پرسش هاي مربوط به هر يك از سؤالات اصلي پژوهشي ، به طور جداگانه مورد بررسي قرار گرفته است .

پژوهشگر براي بيان عيني داده هاي توصيفي هر سؤال ، از نمودار نيز بهره برده است و مجموعه سؤالات مربوط به پژوهش در جدول هاي توصيفي ترسيم و داده هاي مربوط به آن ، مرتب و توصيف شده است .

فصل 5 ـ نتيجه گيري و ارائه پيشنهادها

اين فصل و فصل چهارم ، مهم ترين فصل هاي اين اثر به شمار مي روند . نويسنده ، افزون بر ذكر نتايج تحقيق ، محدوديت هاي پژوهش ، پيشنهادها و توصيه هايي را بيان كرده است .

نظر به اهميت نتيجه به دست آمده از هر تحقيق ، چكيده اي از نتيجه اين پژوهش را مي آوريم :

الف ) يافته هاي تحقيق نشان مي دهدكه آموزش هاي فعلي عوامل خدماتي و زائران ، به نحو بارزي باعث ارتقاي دانش زائران و به تبع آن در صحّت اعمال زائران تأثير مثبت داشته و آنها را به طور مؤثر در شناخت موقعيت مكاني خود ياري داده است .

توجه به مسائل بهداشتي افزايش يافته و كاهش بيماري ها را در پي داشته و در نهايت باعث كاهش هزينه كاروان ها گرديده و در مجموع ، آموزش هاي داده شده باعث

143

تسهيل عمليات حج گرديده است .

ب ) نتايج تحقيق نشان مي دهد كه آموزش هاي داده شده به عوامل اجرايي و دست اندركار عمليات حج ، آنان را با نيازهاي زائران آشنا نموده و در نتيجه تأمين بهتر و به موقع آن نيازها را موجب گرديد . همچنين موجب هماهنگي ميان زائران و عوامل اجرايي بوده و ارتباط نزديك ميان روحانيون و عوامل اجرايي و زائران باعث كاهش مشكلات در كاروان ، همدلي و هماهنگي عوامل اجرايي در طول سفر مي باشد .

ج ) يافته هاي تحقيق نشان مي دهد اكثريت روحانيون ، مديران و بازرسان بر اين عقيده اند ، آموزش هاي داده شده به نحوي بوده كه نيازهاي اطلاعاتي عوامل اجرايي را نسبت به انجام وظايفشان تعريف نموده و موجب جلب رضايت و مشاركت آنان شده و قدرت اجرايي و كارايي آنان تقويت گرديده و موجبات انجام صحيح و بهينه وظايفشان فراهم شده است ، كه در مجموع ، نقش زيادي در افزايش توان مديريتي عوامل اجرايي حج داشته است .

د ) نتايج به دست آمده از تجزيه و تحليل ها نشان مي دهد كه :

محتواي آموزش هاي ارائه شده ، به نوعي است كه اهداف بعثه مقام معظم رهبري و سازمان حج و زيارت براي عوامل اجرايي حج تشريح و توجيه گرديده و از اين رهگذر اهداف بعثه و سازمان ، به نحو مؤثري تأمين گرديده است .

همچنين تناسب محتواي آموزش ها با تحصيلات و تجربه و نوع مسؤوليت به شيوه اي بوده كه موجب نگرش علمي تر عوامل اجرايي به مسائل و مشكلات و پديده هاي گوناگوني كه در مسير انجام عمليات حج وجود دارد ، گرديده است . در اين ارتباط كاستي هايي هم وجود دارد كه در بخش پنجم به آن اشاره شده است .