بخش 10

185

ميقات حج - سال دوازدهم - شماره چهل و پنج - پاييز 1382

از نگاهي ديگر

186

حج گزاري در كشور هندوستان

مديريت كلان

حج در كشور هندوستان توسط بخش دولتي انجام مي شود . در اين كشور مركز خاصي براي تحقيقات و پژوهش هاي مربوط به امور حج وجود ندارد . وزارت امور خارجه هند و كميته حج مركزي برنامه هاي مربوط به برگزاري حج را سازماندهي مي كنند و در كشور عربستان نيز مسؤوليت امور زائران به عهده سركنسولگري هندوستان در جده مي باشد .

دولت عربستان همه ساله صد و بيست هزار سهميه حج تمتّع به متقاضيان هندي اختصاص مي دهد كه اين آمار تقريباً با تقاضا برابر است و چنانچه تقاضا افزون بر سهميه باشد از طريق قرعه كشي ، تعدادي به اولويت سال بعدي منتقل مي شوند . فراخان عمومي براي ثبت نام از طريق روزنامه ها و نشست هاي عمومي صورت مي گيرد . متقاضي هندي بايد اولاً مسلمان و تبعه هند باشد و ثانياً سن او بيش از شانزده سال باشد . يك هندي مي تواند تا پنج نوبت براي اداي مناسك حج به عربستان سفر كند و بيش از آن به او اجازه داده نمي شود .

ثبت نام از متقاضيان حجّ تمتع به صورت غير متمركز انجام مي شود و متقاضي پس از ثبت نام نمي تواند سهميه خود را واگذار و يا به ديگري منتقل كند ، بلكه مي تواند به

187

متقاضياني كه در فهرست نوبت تشرف هستند واگذار نمايد . در هندوستان تمامي سهميه تمتّع به زائران متقاضي اختصاص مي يابد و به ادارات و سازمانها و دستگاه ها و يا تشويق ها ، سهميه اي تعلق نمي گيرد . دولت هندوستان زائران اين كشور را در تهيّه بليت رفت و برگشت مساعدت مي كند . كميته هاي ايالتي حج در حال حاضر پنج هزار و پانصد روپيه در هنگام ثبت نام از زائر دريافت مي كنند و دو ماه قبل از عزيمت نيز پنج هزار ريال سعودي توسط هر زائر پرداخت مي گردد كه اين مبلغ براي گذرنامه ، ثبت نام ، پرواز ، مسكن ، حمل و نقل ، خيام و اجرت معلم هزينه و باقيمانده نيز در حين موسم به زائر عودت داده مي شود تا براي تغذيه و ساير هزينه هاي احتمالي از آن استفاده كند . يك زائر هندي در طول سفر وظيفه دارد مقررات زمان حج را رعايت كند و هيچ عملي عليه دستورات دولت عربستان سعودي انجام ندهد .

كارمندان دولتي كه به همين منظور انتخاب مي شوند در طول سفر ، مسؤوليت انجام امور مربوط به زائران را بر عهده دارند . حاجي هندوستاني در هنگام عزيمت به عربستان هيچ امكاني را به اين كشور منتقل نمي كند . بلكه وسايل مورد نياز او توسط مجريان ، در عربستان تأمين مي شود .

گذرنامه و ويزا

براي زائر هندي گذرنامه ويژه زيارتي و مخصوص سفر حج صادر مي شود و اين گذرنامه براي هيچ سفر ديگري اعتبار ندارد . مرجع صادر كننده گذرنامه ، كميته مركزي حج است و وجه مربوط به گذرنامه نيز از مبلغ پرداختي توسط زائر تأمين مي شود .

پس از اينكه زائر ثبت نام كرد و عزيمت او به عربستان قطعي شد ، گذرنامه صادر مي شود . ليكن روز پرواز در اختيار او قرار مي گيرد .

درخواست گذرنامه توسط خود زائر تسليم مقامات مربوط مي گردد . گذرنامه هاي كليه زائران هندي ، پيش از آغاز ماه مبارك رمضان به سفارت عربستان منتقل مي شود .

انتقال زائران به عربستان ( هوايي ـ زميني ـ دريايي )

زائران هندي توسط ناوگان هوايي اين كشور به عربستان عزيمت نموده و باز

188

مي گردند . هزينه رفت و برگشت هوايي يك زائر 12500 روپيه هندي است كه دولت نيز در اين زمينه به زائران يارانه مي پردازد . زائران هند از هفت ايستگاه مبدأ به قصد جده عربستان پرواز مي كنند .

از هر ايستگاه روزانه دو پرواز انجام و هر روز بيش از پنج هزار زائر هندي به عربستان منتقل مي شوند . مجموعه عمليات پروازي رفت و برگشت زائران اين كشور ، در چهل و پنج روز انجام مي شود و براي اين كار ، دولت هند مجبور است كه از شركت هاي هوايي كشورهاي ديگر هواپيما اجاره كند ؛ چون امكانات كشور تكافوي نياز را نمي كند . زمان برگشت زائران نيز قبل از عزيمت تعيين مي گردد .

گمرك ـ ارز ـ سوغات

گمرك هند از آنانكه براي اداي مناسك حج عازم عربستان هستند ، خروجي دريافت نمي كند ولي بازرسي هاي بدني بر اساس دستور العمل هاي فرودگاه صورت مي گيرد . زائران هندي اجازه خارج كردن جنس جهت فروش در عربستان را ندارند . مواد منفجره ، سلاح ، نوشته جات سياسي ، مواد غذايي ، روغن ، ميوه ، مواد مخدّر و تمامي كالاهايي كه روي آن نشان دولت هند دارد ، جزو اقلام غيرمجاز هستند .

از سويي ديگر نيز وارد كردن هر نوع جنس ممنوعه مال و كالاي تجاري براي زائران خانه خدا ممنوع است . زائر هندي اجازه دارد كه 45 كيلوگرم بار در هنگام ورود به كشور با خود همراه داشته باشد كه ده كيلوگرم آب زمزم نيز شامل آن مي شود .

خرما ، پارچه ، ساعت ، اجناس الكترونيكي و آب زمزم سوغات معمول يك زائر هندي است كه معمولاً از آن تخطّي نمي شود . در صورتي كه زائري از اين حدود تجاوز كند و جنس غير مجازي را با خود به هندوستان منتقل نمايد ، جنس ها ضبط و با وارد كننده هم برخورد قضايي مي شود .

اما اگر كالاي همراه مسافر در حد معمول و مجاز باشد ، هيچ مبلغي به عنوان گمركي به آن تعلق نمي گيرد . بار زائر هندي درپرواز خود اوست و همراه با او به مقصد مي رسد . به يك زائر 2500 ريال سعودي ارز داده مي شود تا آن را به مصرف تغذيه و خريد سوغات برساند . دولت به ارز همراه مسافر هيچ يارانه اي نمي پردازد .

189

فرودگاه جده ـ حمل و نقل داخل عربستان

معمولاً براي زائران هندي هيچ مبلغي در هنگام ورود به جده پرداخت نمي شود . اقامت زائران اين كشور در فرودگاه جده حدود سه الي چهار ساعت است و استقرار و پذيرايي از آنان بر عهده سركنسولگري هند در جده مي باشد .

پذيرايي در فرودگاه سليقه اي بوده و سرانه مشخصي براي آن تعيين نشده است . از زائران هندي در ميان راه پذيرايي نمي شود ، به علت اينكه عزيمت آنان به مدينه منوره ، با هواپيما انجام مي گيرد و تنها زائراني كه عازم مكه هستند از اتوبوس استفاده مي كنند .

مسؤولان هندي هيچ تعهّدي براي تأمين وسيله اياب و ذهاب زائران در مكه و مدينه ندارند . هزينه حمل و نقل زائران در رديف اجرت معلمين گنجانده شده و رقم مشخصي ندارد . در حج سال 78 شمسي اجرت معلمين 1059 ريال سعودي بود .

مسكن

مسكن مورد نياز زائران هندي ، در آغاز مناسك حج و توسط سركنسولگري هند ، كه از سوي كميته مركزي حج اين كشور مسؤوليت دارد اجاره مي شود . افرادي در اين جهت اعزام مي شوند اما تعدادشان مشخص نيست .

يك زائر هندي در مكه حدود سي روز و در مدينه هشت روز اقامت دارد و مجموعه طول سفر معمولاً از چهل و پنج روز تجاوز نمي كند .

مسؤولان اجاره كه تحت نظر سركنسولگري انجام وظيفه مي كنند حداكثر سه هفته در عربستان مي مانند و هزينه آنان بر عهده كميته مركزي حج مي باشد . نيمي از زائران هند پيش از مناسك حج و بقيه پس از اداي حج به مدينه منوره مشرف مي شوند . سرانه اي كه براي مسكن هر زائر تعيين شده در مكه هزار و هشتصد و در مدينه دويست ريال سعودي است . در منازل اجاره شده ، زنان و مردان هندي به صورت مختلط اسكان داده مي شوند . مسؤولان اجاره منازل ، براي كار خود از يك دستورالعمل پيروي مي كنند و آنان موظف هستند تا شعاع هزار متري از حرمين شريفين خانه هاي مورد نياز را اجاره كنند .

اجاره دهنده منازل به جز وسيله نقليه ، همه امكانات لازم را در اختيار هندي ها قرار

190

مي دهد و نيازي نيست كه مسؤولان اجاره و يا خود زائران امكان ديگري را فراهم كنند و خانه هايي كه امكانات استراحت و پذيرايي را نداشته باشد اصلاً اجاره نمي شود .

هزينه اجاره منازل ، پيش از سفر پرداخت مي شود . يك زائر هندي در مكه حدود سي روز و در مدينه هشت روز اقامت دارد و مجموعه طول سفر معمولاً از چهل و پنج روز تجاوز نمي كند .

زائران هندي به صورت بيست و چهار ساعته از اتاق هاي خود استفاده مي كنند .

تداركات و تغذيه

مسؤولان سعودي در زمينه تغذيه زائران هيچ گونه تعهّدي را براي خود ايجاد نكرده اند و در طول سفر هر زائري مسؤول تهيه غذاي خود بوده و در انتخاب نوع غذا نيز داراي اختيار است .

براي تغذيه زائر هندي هيچ برنامه مدوّني وجود ندارد و آنان بر اساس ميل و ذائقه خود غذا تهيه مي كنند .

همه موارد واقلام غذايي را زائر از بازار عربستان تهيه مي كند و همان طور كه پيشتر گفته شد ، نمي تواند از كشور خود مواد غذايي به عربستان ببرد . زائران هندي براي خوردن ميوه و چاي هم هيچ برنامه اي ندارند . آب شرب مورد نياز زائران توسط دولت عربستان تهيه مي شود به همين دليل براي تغذيه زائران هيچ رقم مشخصي و سرانه معيني وجود ندارد .

بهداشت و درمان

زائران هندي حدود 45 روز پيش از عزيمت ، تحت معاينات كلّي پزشكي قرار مي گيرند و نسبت به بيماري مننژيت نيز واكسينه مي شوند . آنان در طول سفر از خدمات بيمه اي بهره مند نيستند .

همانگونه كه گفته شد ، بيمارانِ داراي بيماري هاي خاص اجازه سفر به عربستان براي انجام حج تمتع را ندارند . مسؤولان هندي براي استفاده زائران خود مقداري دارو به عربستان منتقل مي كنند ، ليكن از امكانات دارويي عربستان نيز نهايت استفاده را

191

مي برند . پيش از آنكه زائران هندي وارد عربستان شوند ، مسؤولان مربوط ، چهارده واحد بهداشتي و درماني را با استعداد يكصدوپنجاه نفر در مكه و مدينه ايجاد مي كنند كه اين واحدهاي درماني تا پايان حضور زائران در عربستان ، به فعاليت خود ادامه مي دهند .

علاوه بر امكانات استقراري ، در صورت نياز از امكانات درماني عربستان نيز استفاده مي شود .

با اين وجود ديگر هيچ نيازي به استفاده از خدمات زائران پزشك احساس نمي شود . افزون بر واحدهاي درمانيِ مكه و مدينه ، يك واحد در منا و واحد ديگري در عرفات داير مي شود و علاوه بر آن مسؤولان امر درمان ، مرتب از چادرهاي زائران خودي بازديد مي كنند .

مسؤولان هندي براي استفاده زائران خود مقداري دارو به عربستان منتقل مي كنند ، ليكن از امكانات دارويي عربستان نيز نهايت استفاده را مي برند .

در جمع هر گروه از زائران هندي يك معلم حضور دارد كه مسؤوليت بهداشت و نظافت را عهده دار است و مقامات كميته حج هم بر كار او در اين زمينه نظارت دارند .

زائران نيز قبل از سفر ، در زمينه رعايت نظافت فردي و بهداشت محيطي آموزشهاي لازم را مي بينند و شيوه هاي پيشگيري از بيماري نيز به آنان داده مي شود و براي اين آموزش ها خود زائر هيچ مبلغي را نمي پردازد .

مقامامت درماني دولتي ، به صورت رايگان اين آموزشها را مي دهند .

آموزش

زائران كشور هندوستان از يك ماه نيم قبل از سفر و طي مدت سه روز در دوره هاي آموزشي مناسك حج ، پيشگيري بيماري ها ، رعايت بهداشت و نظافت و نيز مشكلات احتمالي سفر شركت مي كنند .

آموزش دهندگان توسط مقامات كميته مركزي حج برگزيده مي شوند و تنها در همين سه روز آموزش ، با زائران در ارتباط هستند .

192

مسؤوليت كلي اين آموزش ها به عهده كميته مركزي و كميته هاي ايالتي حج است و به صورت غير متمركز و منطقه اي اعمال مي گردد .

افزون بر دوره هاي آموزشي مذكور ، زائران از آموزش هاي چاپ شده در روزنامه ها و فيلم هاي ويديويي نيز استفاده مي كنند و در دوران آموزشي ، جزوات و نوارهاي خاص حج در اختيار آنان گذاشته مي شود . تمامي هزينه آموزش توسط كميته مركزي حج تأمين مي شود و خود زائر هيچ مبلغي را نمي پردازد و هيچ امكاني را هم فراهم نمي كند .

تشكيلات حج

بيش از سيصد و پنجاه نفر تحت عنوان « مقام حج » از سوي وزارت خارجه و دولت هند انتخاب و در موسم حج به عربستان اعزام مي شوند .

زائران كشور هندوستان از يك ماه نيم قبل از سفر و طي مدت سه روز در دوره هاي آموزشي مناسك حج ، پيشگيري بيماري ها ، رعايت بهداشت و نظافت و نيز مشكلات احتمالي سفر شركت مي كنند .

اين افراد وظيفه كنترل و نظارت حج را عهده دار مي شوند . مديران امور حج ، پزشكان ، پرستاران و خدمتگزاران و مقامات حج نيروهايي هستند كه مجموعه بعثه هندوستان را تشكيل مي دهند . مهمترين وظيفه بعثه هندوستان همكاري ميان اداره هاي مختلف حج در عربستان ، مواظبت از زائران و تأمين نيازهاي پزشكي آنان مي باشد .

بعثه هند در مكه و مدينه به صورت يكسان عمل مي كند و به صورت مرتب از طريق خدمتگزاران ، تلفن و دفاتر مربوط به اطلاع رساني با مجريان در ارتباط است .

خدمتگزاران به زائران را كميته هاي حج ايالتي انتخاب مي كنند .

اين افراد بايد به مناسك حج واقف باشند و به زبان هاي محلي و خارجي آشنايي داشته باشند .

عملكرد خدمتگزاران توسّط كميته حج و وزارت امور خارجه مورد ارزيابي قرار مي گيرد . زائران هند در طول سفر از هيچ نشريه خاصي بهره مند نيستند و در طول سفر

193

هيچ برنامه ويژه اي ندارند . سال هاست كه حجاج هندي در حين حج از لباس متحدالشكل استفاده مي كنند .

نظارت و بازرسي

براي امر نظارت و كنترل عمليات حج از سوي دولت هند ناظراني برگزيده مي شوند . اينان وظيفه دارند كه تحت نظر سركنسولگري هند در جده وظايف خود را به انجام رسانند وگزارش هاي خود را نيز در اختيار مقامات مربوط به حج در سركنسولگري جده قرار دهند .

زائران هند در طول سفر از هيچ نشريه خاصي بهره مند نيستند و در طول سفر هيچ برنامه ويژه اي ندارند .

پيشنهادهاي اصلاحي اين افراد به آگاهي زائران مي رسد و توسط خدمتگزاران و مقامات مربوط اعمال مي گردد . هيچ كنترلي در زمينه عملكرد مالي مجريان انجام نمي شود .

منا و عرفات

زائران هندي با اتوبوس هايي كه از سوي معلمان هر گروه تهيه مي شود به منا و عرفات منتقل مي شوند . معلم يا راهنما ، خيام را از مسؤولان عرب دريافت و از طريق اولويت هاي موجود ميان زائران توزيع مي كند . در طريقه تقسيم ، از مقررات دولت عربستان تبعيت مي شود . اداره اي براي زائران گمشده منا و عرفات و مكه و مدينه در كميته حج فعاليت مي كند . اين اداره وظيفه دارد كه زائران گمشده را راهنمايي و اطلاعات لازم را به آنان ارائه كند .

اداره امور گمشدگان زائران هند ، از خدمات امداد گمشدگان سعودي بهره مند است و از سال ها پيش ميان آنان همكاري نزديك وجود دارد . هر زائر هندي كه در عربستان دعوت حق را اجابت كند جسدش را در مكه يا مدينه دفن مي كنند .