قلب زمین

5

ميقات حج - سال دوازدهم - شماره چهل و ششم - زمستان 1382

اسرار و معارف حج

6

قلب زمين ( 2 )

محمّدمهدي فيروزمهر

قدمت كعبه

* كعبه داراي قدمت و پيشينه تاريخي در ميان ساير اماكن مقدس :

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . } . ( آل عمران : 96 )

{ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ . . . } . ( حج : 29 )

{ . . . ثُمَّ مَحِلُّها إِلَي الْبَيْتِ الْعَتِيقِ . . . } . ( حج : 33 )

عتيق به هر چيزي گفته مي شود كه داراي تقدّم زماني و مكاني يا رتبه اي باشد ( مفردات راغب ) .

كعبه در عصر جاهليت

* ارتباط مردم روزگار جاهليت با كعبه ، به عنوان يك مركز عبادت و نيايش :

{ وَ ما كانَ صَلاتُهُمْ عِنْدَ الْبَيْتِ إِلاّ مُكاءً وَتَصْدِيَةً . . . } . ( انفال : 35 )

* تبديل شدن كعبه به مركز خرافات و كارهاي لغو و بيهوده در روز گار جاهليت :

{ وَإِذا فَعَلُوا فاحِشَةً قالُوا وَجَدْنا عَلَيْها آباءَنا وَاللهُ أَمَرَنا بِها . . . } . ( اعراف : 28 )

{ وَما كانَ صَلاتُهُمْ عِنْدَ الْبَيْتِ إِلاّ مُكاءً وَتَصْدِيَةً . . . } . ( انفال : 35 )

7

* سوت و كف در اطراف كعبه شيوه نيايش كافرانِ عصر جاهليت :

{ وَ ما كانَ صَلاتُهُمْ عِنْدَ الْبَيْتِ إِلاّ مُكاءً وَتَصْدِيَةً . . . } . ( انفال : 35 )

* طواف كعبه بدون هيچ پوشش و با سوت و كف توسط مردم عصر جاهليت :

{ وَ ما كانَ صَلاتُهُمْ عِنْدَ الْبَيْتِ إِلاّ مُكاءً وَتَصْدِيَةً . . . } . ( انفال : 35 )

در مجمع البيان از بعضي مفسران نقل شده است كه اين آيه اشاره دارد به عمل مشركان ، كه در طي آن بدون هيچ پوشش و با سوت و كف كعبه را طواف مي كردند .

كعبه درهنگامه طوفان نوح

* در امان ماندن كعبه از گزند طوفان نوح ( عليه السلام ) :

{ وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ . . . } . ( حج : 29 )

{ . . . ثُمَّ مَحِلُّها إِلَي الْبَيْتِ الْعَتِيقِ } . ( حج : 33 )

از امام صادق ( عليه السلام ) نقل شده است كه فرمود : خداي ـ عزّ و جلّ ـ در روز طوفان نوح ، همه زمين را غرق كرد مگر بيت الله را و از آن روز « عتيق » ناميده شد ؛ زيرا در آن روز از غرق شدن آزاد شد . . . . ( علل الشرايع ، ج2 ، ص399 ، ح5 )

كعبه و بيت المقدس

* سابقه و قدمت بيشتر كعبه نسبت به بيت المقدس به رغم پندار يهوديان :

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . } . ( آل عمران : 96 )

نقل شده است كه مسلمانان و يهود به تفاخر پرداختند . يهوديان مي گفتند : بيت المقدس برتر و عظيم تر از كعبه است ؛ زيرا محلّ هجرت انبيا و سرزمين مقدس است . مسلمانان هم مي گفتند : كعبه برتر است . در اين هنگام خداي تعالي { . . . إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ . . . } را نازل كرد . ( مجمع البيان ، ذيل آيه )

* قدمت كعبه ملاك شرافت آن بر بيت المقدس :

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . } . ( آل عمران : 96 )

8

كعبه و نماز

* قيام ، ركوع و سجود ( نماز ) از آداب زيارت كعبه :

{ . . . طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطّائِفِينَ وَالْعاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ } . ( بقره : 125 )

{ . . . طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطّائِفِينَ وَالْقائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ } . ( حج : 26 )

* مأموريت ابراهيم ( عليه السلام ) از سوي خداوند براي آماده سازي كعبه براي نمازگزاران :

{ . . . طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطّائِفِينَ وَالْعاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ } . ( بقره : 125 )

{ . . . طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطّائِفِينَ وَالْقائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ } . ( حج : 26 )

* كعبه ، مركز و پايگاه اقامه نماز :

{ رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِواد غَيْرِ ذِي زَرْع عِنْدَبَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقِيمُوا الصَّلاةَ . . . } . ( ابراهيم : 37 )

* اقامه نماز مهمترين هدف ابراهيم ( عليه السلام ) در اسكان دادن فرزند خردسالش ( اسماعيل ) و همسرش ( هاجر ) در كنار كعبه :

{ رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِواد غَيْرِ ذِي زَرْع عِنْدَبَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقِيمُوا الصَّلاةَ . . . } . ( ابراهيم : 37 )

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود : خداوند در زمين ، خانه اي كه صاحب و ساكن نداشته باشد قرارنداده است ؛ مگر اين خانه ( كعبه ) كه صاحب و مالكي جز خداي ـ عزّ و جلّ ـ ندارد . . .

مالك كعبه

* خداوند مالك كعبه و مدبّر امور آن :

{ فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هذَا الْبَيْتِ } . ( قريش : 3 )

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود : خداوند در زمين ، خانه اي كه صاحب و ساكن نداشته باشد قرارنداده است ؛ مگر اين خانه ( كعبه ) كه صاحب و مالكي جز خداي ـ عزّ و جلّ ـ ندارد . . . ( كافي ، ج4 ، ص189 )

9

مجاورت با كعبه

* اسماعيل ( عليه السلام ) و مادرش هاجر نخستين مجاوران كعبه در عصر ابراهيم ( عليه السلام ) :

{ رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِواد غَيْرِ ذِي زَرْع عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ . . . } . ( ابراهيم : 37 )

* سكونت و زندگي اسماعيل و مادرش هاجر در جوار كعبه و سرزمين بي آب و علف مكه به هدف ايجاد پايگاهي براي اقامه نماز :

{ رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِواد غَيْرِ ذِي زَرْع عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقِيمُوا الصَّلاةَ . . . } . ( ابراهيم : 37 )

* در خواست ابراهيم ( عليه السلام ) از خداوند مبني بر متوجّه ساختن دلهاي گروهي از مردم به سوي فرزندانش و زندگي در جوار كعبه :

{ رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِواد غَيْرِ ذِي زَرْع عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا . . . فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ } . ( ابراهيم : 37 )

* مجاورت با كعبه از عبادات الهي :

{ . . . طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطّائِفِينَ وَالْعاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ } . ( بقره : 125 )

بيشتر مفسّران « الطائفين » را به طواف كنندگان و « العاكفين » را به مجاوران كعبه تفسير كرده اند . ( مجمع البيان ، ذيل آيه )

باتوجه به معناي اعتكاف ( روي آوردن به چيزي از روي توجه و همراه با مراقبت ) و نيز با توجه به اينكه « العاكفين » ميان دو عبادت ( طواف و نماز ) قرار گرفته استفاده مي شود كه مقصود از « الْعاكِفِينَ » اعتكاف به عنوان يك عبادت مي باشد نه صرف سكونت در اطراف كعبه و شهر مكه .

مرجعيت كعبه

* قرار دادن كعبه به عنوان ملجأ و مأوا براي عموم مردم از سوي خداوند :

10

{ وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ . . . } . ( بقره : 125 )

* كعبه محل رجوع و زيار ت مكرر براي مردم :

{ وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ . . . } . ( بقره : 125 )

« مثابة » يعني مكاني كه مردم پي درپي بدان جا روي مي آورند ( لسان العرب ) .

* كعبه محل مراجعه مكرر ابراهيم خليل ( عليه السلام ) :

{ وَ إِذْ بَوَّأْنا لاِِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ . . . } . ( حج : 26 )

تبوئة ( مصدر بوّأنا ) به معناي مبائه و مرجع قرار دادن است .

محوريت كعبه

* محوريت كعبه براي حج و مناسك آن :

{ إِنَّ الصَّفا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما } . ( بقره : 158 )

{ وَ لِلّهِ عَلَي النّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ . . . } . ( آل عمران : 97 )

{ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَقْتُلُوا الصَّيْدَ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ وَمَنْ قَتَلَهُ مِنْكُمْ مُتَعَمِّداً فَجَزاءٌ مِثْلُ ما قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ يَحْكُمُ بِهِ ذَوا عَدْل مِنْكُمْ هَدْياً بالِغَ الْكَعْبَةِ . . . } . ( مائده : 95 )

{ وَ إِذْ بَوَّأْنا لاِِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ . . . وَأَذِّنْ فِي النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ . . . } . ( حج : 26 )

{ ثُمَّ مَحِلُّها إِلَي الْبَيْتِ الْعَتِيقِ } . ( حج : 33 )

* كعبه ، محور قيام و قوام و پويايي زندگي انسان ها :

{ جَعَلَ اللهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرامَ قِياماً لِلنّاسِ . . . } . ( مائده : 97 )

* كعبه محور بركت و هدايت جهانيان :

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَهُديً لِلْعالَمِينَ } . ( آل عمران : 96 )

* كعبه ، مركز آيات روشن الهي :

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . فِيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ } . ( آل عمران : 96 و 97 )

* كعبه ، محور مقدسات :

{ إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِي كِتابِ اللهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَاْلأَرْضَ مِنْها أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ . . . } . ( توبه : 36 )

11

از امام باقر ( عليه السلام ) روايت شده است كه فرمود : . . . خداوند هيچ بقعه اي را خلق نكرده كه براي او محبوب تر از اين باشد ـ با دست خود به كعبه اشاره كرد ـ و به احترام اين كعبه خداوند ماههاي حرام را محترم شمرد . سه ماه متوالي براي حج : شوال ، ذي قعده و ذي حجه و يك ماه رجب جدا براي عمره ( مفرده ) . ( نورالثقلين ، ج2 ، ص215 ، ح319 )

* خانه خدا مجمع و مركز سودهاي سرشار دنيايي و آخرتي براي همگان :

{ وَ إِذْ بَوَّأْنا لاِِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ . . . وَأَذِّنْ فِي النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ . . . لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ } . ( حج : 28 ـ 26 )

* خانه خدا مركز و پايگاه ذكر و ياد خدا :

{ وَ إِذْ بَوَّأْنا لاِِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ . . . وَأَذِّنْ فِي النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ . . . وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللهِ فِي أَيّام مَعْلُومات عَلي ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ اْلأَنْعامِ . . . } . ( حج : 28 ـ 26 )

مكان كعبه

* تعيين مكان كعبه براي ابراهيم ( عليه السلام ) جهت تجديد بناي آن ، از سوي خداوند :

{ وَ إِذْ بَوَّأْنا لاِِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ . . . } . ( حج : 26 )

* جايگاه كعبه ، اولين نقطه آفريده شده زمين :

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . } . ( آل عمران : 96 )

از امام صادق ( عليه السلام ) نقل شده است كه فرمود : چون خداي تعالي خواست زمين را بيافريند همه آن را در جايگاه و مكان كعبه جمع كرد ، سپس آن را كوهي از كف قرار داد و پس از آن ، زمين را از زير آن گسترانيد و اين است ( معناي ) سخن خداي عزّ و جلّ كه فرمود : « إِنَّ أَوَّلَ بَيْت . . . » ( تفسير برهان ، ج1 ، ص 300 ، ح19 )

نام مكان كعبه

* بكه ( به معناي محل ازدحام ) نام مكان كعبه :

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . } . ( آل عمران : 96 )

12

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود : بكّه ( نام ) جايگاه خانه خدا است و مكّه ( نام تمام ) حرم . . . ( الحج والعمرة في الكتاب و السنة ، ص30 ، ح3 )

مكان هاي مقدس در اطراف كعبه

* مقام ابراهيم ، حجرالاسود و حجر اسماعيل مكان هاي مقدس اطراف كعبه :

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . فِيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ } . ( آل عمران : 96 و 97 )

از امام صادق ( عليه السلام ) در باره آياتٌ بَيِّناتٌ در آ يه فوق سؤال شد حضرت فرمود :

( مقصود از آن ) مقام ابراهيم ـ سنگي كه ابراهيم ( عليه السلام ) بر آن ايستاد و اثر پايش در آن افتاد ـ و حجرالاسود و منزل ( حجر ) اسماعيل است . ( الحج والعمرة في الكتب والسنة ، ص97 )

* مقام ابراهيم مهمترين مكان مقدس موجود در اطراف كعبه :

{ وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَأَمْناً وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلًّي . . . } . ( بقره : 125 )

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . فِيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ } . ( آل عمران : 96 و 97 )

از اينكه خداي تعالي فرمان داده مقام ابراهيم به عنوان محل نماز انتخاب شود و نيز از اينكه در ميان « آيات بينات » تنها مقام ابراهيم به صراحت ذكر شده است ، مي توان نكته فوق را استفاده كرد .

* صفا و مروه و محل سعي از مكان هاي مقدس در جوارمسجدالحرام و كعبه :

{ إِنَّ الصَّفا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما } . ( بقره : 158 )

موقعيت جغرافيايي كعبه

* قرار داشتن كعبه در دامنه هاي كوه و در ميان دره اي غير قابل كشت و زرع :

{ رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِواد غَيْرِ ذِي زَرْع عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ . . . } . ( ابراهيم : 37 )

« وادي » به معناي دامنه كوه بزرگ است ( مجمع البيان ، ذيل آيه ) .

نام ها و اوصاف كعبه

* 1 . البيت و بيت ( خانه و منزل ) :

{ وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ } . ( بقره : 125 )

13

{ . . . وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْراهِيمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَيْتِ . . . } . ( بقره : 127 )

{ . . . فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ . . . } . ( بقره : 158 )

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . } . ( آل عمران : 96 )

{ وَ لِلّهِ عَلَي النّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ . . . } . ( آل عمران : 97 )

{ وَ ما كانَ صَلاتُهُمْ عِنْدَ الْبَيْتِ إِلاّ مُكاءً وَتَصْدِيَةً . . . } . ( انفال : 35 )

{ وَ إِذْ بَوَّأْنا لاِِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ . . . } . ( حج : 26 )

{ فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هذَا الْبَيْتِ . . . } . ( قريش : 3 )

فلسفه ناميده شدن خانه خدا به عتيق ، اين است كه اين خانه آزاد است و در تملّك آدميان در نمي آيد .

* 2 . بيتي ( خانه من ) :

{ . . . طَهِّرا بَيْتِيَ . . . } . ( بقره : 125 )

{ . . . طَهِّرْ بَيْتِيَ . . . } . ( حج : 26 )

* 3 . البيت الحرام و بيتك المحرّم ( خانه مقدس و داراي حرمت و احترام ) :

{ . . . وَلاَ آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ . . . جَعَلَ اللهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرامَ . . . } . ( مائده : 2 و 97 )

{ . . . عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ . . . } . ( ابراهيم : 37 )

* 4 . البيت العتيق ( خانه آزاد يا خانه قديمي و ارزشمند ) :

{ وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ . . . ثُمَّ مَحِلُّها إِلَي الْبَيْتِ الْعَتِيقِ } . ( حج : 29 و 33 )

* 5 . البيت المعمور ( خانه آباد ) :

{ وَ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ } . ( طور : 4 )

طبق يك احتمال مقصود از « البيت المعمور » كعبه است .

* 6 . الكعبه ( بنايي به شكل مربع ) :

{ . . . هَدْياً بالِغَ الْكَعْبَةِ . . . جَعَلَ اللهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرامَ . . . } . ( مائده : 95 و 97 )

14

نقش كعبه

* كعبه عالي ترين جلوه گاه توحيد و يكتاپرستي و پايگاه شرك ستيزي :

{ وَ إِذْ بَوَّأْنا لاِِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ أَنْ لا تُشْرِكْ بِي شَيْئاً . . . } . ( حج : 26 )

* كعبه ، پايگاه اقامه و احياي نماز :

{ رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِواد غَيْرِ ذِي زَرْع عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقِيمُوا الصَّلاةَ . . . } . ( ابراهيم : 37 )

* كعبه وسيله اتحاد ، امنيت ، اعتبار و اقتصاد قريش :

{ لاِِيلافِ قُرَيْش * إِيلافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتاءِ وَالصَّيْفِ * فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هذَا الْبَيْتِ * الَّذِي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوع وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْف } . ( قريش : 4 ـ 1 )

نيز ر . ك : محوريّت كعبه

ويژگي هاي كعبه

* 1 . امنيت مطلق و همه جانبه :

{ وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَأَمْناً } . ( بقره : 125 )

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبارَكاً } . ( آل عمران : 96 )

{ . . . وَمَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً . . . } . ( آل عمران : 97 )

* 2 . پايگاه معنوي و محلّ بازگشت و زيارت مكرر ، براي مردم :

{ وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ . . . } . ( بقره : 125 )

15

* 3 . خانه آزاد و غير قابل تملّك براي بندگان و در امان از حوادث روزگار و قهر جبّاران :

{ وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ . . . ثُمَّ مَحِلُّها إِلَي الْبَيْتِ الْعَتِيقِ } . ( حج : 29 و 33 )

« عتيق » در دو معناي قدمت و حريّت به كار مي رود ( المصباح المنير ؛ مفردات راغب ) .

از امام صادق ( عليه السلام ) روايت شده كه فرمود : خانه خدا ، از آن رو عتيق ناميده شده ، كه از غرق شدن آزاد و در امان است . و از امام باقر ( عليه السلام ) نقل است كه فرمود : فلسفه ناميده شدن خانه خدا به عتيق ، اين است كه اين خانه آزاد است و در تملّك آدميان در نمي آيد ( نورالثقلين ، ج3 ، ص494 و 495 ، ح114 ـ 110 )

* 4 . خانه اي پاك و اختصاص يافته براي طواف ، اعتكاف و نماز :

{ . . . طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطّائِفِينَ وَالْعاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ } . ( بقره : 125 )

{ . . . طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطّائِفِينَ وَالْقائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ } . ( حج : 26 )

* 5 . خانه اي سرشار از حيات و آباداني ( بهوسيله حضور بندگان و عبادت خدا در اطرف آن ) :

{ وَ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ } . ( طور : 4 )

يك احتمال اين است كه مقصود از « بيت المعمور » كعبه باشد . ( ر . ك مجمع البيان ؛ الميزان ، ذيل آيه ) .

* 6 . خانه اي مردمي و عمومي :

{ وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ . . . } . ( بقره : 125 )

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . } . ( آل عمران : 96 )

{ جَعَلَ اللهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرامَ قِياماً لِلنّاسِ . . . } . ( مائده : 97 )

* 7 . قبله بودن براي امت اسلام در هر زمان و در هر مكان :

{ . . . وَحَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ . . . وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . وَحَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ . . . } . ( بقره : 144 و 150 )

* 8 . قداست و حرمت ويژه :

{ . . . وَلاَ آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ . . . جَعَلَ اللهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرامَ . . . ( مائده : 2 و 97 )

16

{ . . . عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ . . . } . ( ابراهيم : 37 )

* 9 . نخستين خانه مبارك و هدايت بخش مردمي در روي زمين :

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَهُديً لِلْعالَمِينَ } . ( آل عمران : 96 )

نيز ر . ك : محوريّت كعبه

ورود به كعبه

* ورود به كعبه امري مطلوب و مورد تشويق خداوند :

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . وَمَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً . . . } . ( آل عمران : 96 و 97 )

* ورود به كعبه سبب در امان ماندن از هرنوع خطر و گزند :

{ إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . وَمَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً . . . } . ( آل عمران : 96 و 97 )

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود : ورود به كعبه ورود در رحمت خدا و خروج از آن ، خروج از گناه است . و شخص وارد شونده ، در باقي مانده عمرش محفوظ و گناهان گذشته اش آمرزيده شده است ( وسائل الشيعه ، ج9 ، ص370 )

17

مسجدالحرام

آداب ورود به مسجدالحرام

* لزوم تطهير و پيراستگي از آلودگيهاي ( ايجاد شده در احرام حج ) جهت ورود به مسجدالحرام و انجام طواف زيارت :

{ ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ . . . وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ } . ( حج : 29 )

ورود به كعبه ورود در رحمت خدا و خروج از آن ، خروج از گناه است .

* لزوم پيراستگي از پليدي هاي باطني و معنوي ( از قبيل شرك و ريا و ساير صفات رذيله ) جهت ورود به مسجدالحرام :

{ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ . . . } . ( توبه : 28 )

گرچه مقصود از « المشركون » در آيه فوق بت پرستان است و اين گونه انسان ها حق ورود به مسجدالحرام را ندارند ولي در عين حال ، با استفاده از اين آيه ، مي توان گفت يك مسلمان آلوده به پليدي هاي ياد شده هم لازم است خود را جهت ورود به مسجدالحرام ، كه حرم خداست از هر نوع پليدي باطني و معنوي پاكيزه گرداند .

احكام مسجدالحرام

* لزوم محافظت مسجدالحرام از هرگونه آلودگي ها و ناپاكي ها :

{ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ . . . } . ( توبه : 28 )

ازاينكه خداوند اوّل فرمود : مشركان پليد و نجس اند و پس از آن ، امر كرد كه آنان را اجازه ندهيد نزديك مسجدالحرام شوند ، استفاده مي شود كه حفظ اين مسجد از هر پليدي لازم است .

* لزوم ممانعت از ورود مشركان به مسجدالحرام :

{ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ . . . } . ( توبه : 28 )

18

* مؤمنان وظيفه دار پاسداري مسجدالحرام از ورود مشركان :

{ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ . . . } . ( توبه : 28 )

* اعلان ممنوعيت ورود مشركان به مسجدالحرام در سال نهم هجرت :

{ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا . . . } . ( توبه : 28 )

مقصود از « عامِهِمْ هذا » سال نهم هجرت است ( مجمع البيان ، ذيل آيه ) .

اخراج از مسجدالحرام

* اخراج و تبعيد اهل مسجدالحرام ( پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) و مؤمنان ) توسط مشركان صدر اسلام :

{ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتال فِيهِ قُلْ قِتالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَصَدٌّ عَنْ سَبِيلِ اللهِ وَكُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } . ( بقره : 217 )

* اخراج شايستگان مسجدالحرام از آن ، گناهي بزرگتر از جنگيدن در ماههاي حرام :

{ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتال فِيهِ قُلْ قِتالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَصَدٌّ عَنْ سَبِيلِ اللهِ وَكُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } . ( بقره : 217 )

امنيت مسجدالحرام

* ممنوع بودن اراده هرگونه ستم و تجاوز به حقوق ديگران در مسجدالحرام :

{ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . وَمَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحاد بِظُلْم نُذِقْهُ مِنْ عَذاب أَلِيم } . ( حج : 25 )

* مسجدالحرام و اطراف آن ، مكاني امن ( حتي ) براي مشركان و كافرانِ ساكن آن :

{ وَ اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ . . . وَلا تُقاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ حَتّي يُقاتِلُوكُمْ فِيهِ فَإِنْ قاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ . . . } . ( بقره : 191 )

نيز ر . ك : جنگ و دفاع در اطراف مسجدالحرام

19

اهميت مسجدالحرام

* مسجدالحرام محور مساوات و نفي هرگونه برتري طلبي و امتيازخواهي :

{ . . . وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذِي جَعَلْناهُ لِلنّاسِ سَواءً الْعاكِفُ فِيهِ وَالْبادِ . . . } . ( حج : 25 )

* سكونت در اطراف مسجدالحرام و عدم آن ، معيار تقسيم حج به : « حج تمتع » و

غير آن ( حج اِفراد و قِران ) :

{ . . . فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَي الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ . . . ذلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } . ( بقره : 196 )

* مسجدالحرام ، محل انعقاد قرارداد صلح ميان مسلمانان صدر اسلام با گروهي از مشركان :

{ كَيْفَ يَكُونُ لِلْمُشْرِكِينَ عَهْدٌ عِنْدَاللهِ وَعِنْدَ رَسُولِهِ إِلاَّ الَّذِينَ عاهَدْتُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِالْحَرامِ . . . } . ( توبه : 7 )

نيز ر . ك محدوده مسجد الحرام

توليت مسجدالحرام

* سرپرستي مسجدالحرام و رسيدگي به امور آن ، امري ارزشمند و افتخارآميز ( حتي ) در ميان عرب هاي جاهلي و پيش از اسلام :

{ أَ جَعَلْتُمْ سِقايَةَ الْحاجِّ وَعِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الاْخِرِ وَجاهَدَ فِي سَبِيلِ اللهِ . . . } . توبه : 19 )

* برابري ارزش توليت و رسيدگي به امور مسجدالحرام با ارزش ايمان به خدا ، آخرت و جهاد در راه خدا در پندار مسلمانان غير مهاجر مكه و مردود بودن اين پندار در پيشگاه خداوند :

{ أَ جَعَلْتُمْ سِقايَةَ الْحاجِّ وَعِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الاْخِرِ وَجاهَدَ فِي سَبِيلِ اللهِ لا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللهِ . . . } . ( توبه : 19 )

* قرار داشتن توليت مسجدالحرام در دست مشركان تا پيش از فتح مكه :

{ ما كانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللهِ شاهِدِينَ عَلي أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ . . . } . ( توبه : 17 )

20

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا . . . } . ( توبه : 28 )

* شايسته نبودن مشركان كفرپيشه براي تعمير و توليت مسجدالحرام :

{ ما كانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللهِ شاهِدِينَ عَلي أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ . . . } . ( توبه : 17 )

* توان مسلمانان در سال نهم هجرت براي اداره امور مسجدالحرام و جلوگيري مشركان از ورود به آن :

{ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا . . . } . ( توبه : 28 )

شايستگانِ توليت مسجدالحرام

* فقط مؤمنان به خداي يگانه و معاد و اقامه كنندگان نماز و پرداخت كنندگان زكات و خداترسان ، شايسته توليت و تصدّي امور مسجدالحرام اند :

{ ما كانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللهِ شاهِدِينَ عَلي أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ . . . إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللهِ مَنْ آمَنَ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الاْخِرِ وَأَقامَ الصَّلاةَ وَآتَي الزَّكاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللهَ . . . } . ( توبه : 17 و 18 )

* تنها پر هيزكاران ، شايسته و لايق براي تصدّي و توليت امور مسجدالحرام :

{ وَ ما لَهُمْ أَلاّ يُعَذِّبَهُمُ اللهُ وَهُمْ يَصُدُّونَ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَما كانُوا أَوْلِياءَهُ إِنْ أَوْلِياؤُهُ إِلاَّ الْمُتَّقُونَ . . . } . ( انقال : 34 )

جنگ و دفاع در اطراف مسجدالحرام

* جايز نبودن آغاز به جنگ با دشمن در اطراف مسجدالحرام :

{ وَ اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ . . . وَلا تُقاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } . ( بقره : 191 )

* مجاز نبودن پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) و مؤمنان به آغاز جنگ با مشركان و كافران مكه در

اطراف مسجدالحرام :

{ وَ اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ . . . وَلا تُقاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ حَتّي يُقاتِلُوكُمْ فِيهِ فَإِنْ

21

قاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ . . . } . ( بقره : 191 )

* جواز دفاع و جنگ در اطراف مسجدالحرام در صورت آغاز جنگ از سوي دشمن در آن :

{ وَ اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ . . . وَلا تُقاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ حَتّي يُقاتِلُوكُمْ فِيهِ فَإِنْ قاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ . . . } . ( بقره : 191 )

نيز ر . ك محدوده مسجدالحرام

عموميت مسجدالحرام

* همه مردم داراي حق استفاده از مسجدالحرام :

{ . . . وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذِي جَعَلْناهُ لِلنّاسِ سَواءً الْعاكِفُ فِيهِ وَالْبادِ . . . } . ( حج : 25 )

* آفاقي ( ساكنان بيرون حرم در تمام شهرها و آباديها ) و اهل حرم همگان داراي حق مساوي در استفاده از مسجدالحرام :

{ . . . وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذِي جَعَلْناهُ لِلنّاسِ سَواءً الْعاكِفُ فِيهِ وَالْبادِ . . . } . ( حج : 25 )

« الْعاكِفُ » به معناي شخص مقيم و ملازم يك مكان ، و در اين آيه به معناي حضور در مسجدالحرام يا سكونت در حرم و « الْبادِ » به معناي بيابان نشين و در آيه فوق به معناي كسي است كه از شهرها و آباديهاي ديگر وارد مكه مي شود . ( مجمع البيان ، ذيل آيه ) .

قداست مسجدالحرام

* مسجدالحرام داراي حرمت و قداست ويژه :

{ . . . فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } . ( بقره : 144 )

نيز ر . ك : بقره149 و 150 و 191 و 196 و 217 ؛ مائده 2 ؛ انفال34 : توبه7 و 19 و 28 ؛ اسراء1 ؛ حج 25 و 27

22

نام مسجدالحرام پانزده بار در قرآن تكرار شده و در همه اين موارد ، با صفت « الحرام » ـ كه اشاره به حرمت و قداست آن دارد ـ آمده است .

* ( حتي ) اراده و تصميم به ستم در مسجدالحرام امري نكوهيده و در پي دارنده كيفر خداوند :

{ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . وَمَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحاد بِظُلْم نُذِقْهُ مِنْ عَذاب أَلِيم } . ( حج : 25 )

محدوده مسجدالحرام

* مسجدالحرام داراي محدوده بسيار گسترده و وسيع :

{ . . . فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَي الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ . . . ذلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } . ( بقره : 196 )

{ كَيْفَ يَكُونُ لِلْمُشْرِكِينَ عَهْدٌ عِنْدَ اللهِ وَعِنْدَ رَسُولِهِ إِلاَّ الَّذِينَ عاهَدْتُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } . ( توبه : 7 )

در آيه 196بقره ، به قرينه حضور اهل ( خانواده ) ، مقصود ازالمسجدالحرام خصوص مسجدالحرام زمان نزول آيه يا مسجدالحرام فعلي نيست ؛ زيرا مسجدالحرام محلّ زندگي و خانه كسي نيست و لذا در روايات تا شعاع 48 ميلي جزو « عندالمسجد الحرام » محسوب شده است و مقصود از { . . . إِلاَّالَّذِينَ عاهَدْتُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِالْحَرامِ . . . } گروهي از عرب است كه به صلح حديبيه ملحق شده اند . اين صلح در سرزمين حديبيه ( 15 ميلي مكه ) ميان پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) و مشركان مكه منعقد شده ولي با اين حال خداوند از آن به « عِنْدَ الْمَسْجِدِالْحَرامِ » تعبير فرموده كه بيانگر وسعت محدوده آن است .

( تفسيرنمونه ، ج7 ، ص301 با تصرف و تلخيص ) .

مسجدالحرام و قبله

* سمت مسجدالحرام قبله پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) و مسلمانان دور از كعبه در هر زمان و در هر مكان :

{ قَدْ نَري تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّماءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَحَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ . . . } . ( بقره : 144 )

23

{ . . . وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } . ( بقره : 149 )

{ . . . وَحَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ . . . } . ( بقره : 150 )

از امام صادق ( عليه السلام ) نقل است كه فرمود : « خداي عزّو جلّ كعبه را قبله مسجد ( الحرام ) و مسجد ( الحرام ) را قبله اهل حرم وحرم را قبله همه اهل زمين قرار داده است .

( وسائل الشيعه ، ج4 ، ص303 ، باب ان الكعبة قبلة لمن في المسجد . . . )

« خداي عزّو جلّ كعبه را قبله مسجد ( الحرام ) و مسجد ( الحرام ) را قبله اهل حرم وحرم را قبله همه اهل زمين قرار داده است .

روشن است كه قبله فقط كعبه است اما براي كساني كه با كعبه فاصله دارند ، مسجد الحرام و حرم ، كه در بردارنده كعبه اند به عنوان قبله معرفي شده ، كه در واقع معنايش اين است كه براي چنين افرادي جهت كعبه ، قبله است نه عين آن .

مسجد الحرام و معراج پيامبر ( صلّي الله عليه وآله )

* مسجدالحرام ، مبدأ شروع معراج پيامبر گرامي ( صلّي الله عليه وآله ) :

{ سُبْحانَ الَّذِي أَسْري بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَي الْمَسْجِدِ اْلأَقْصَي الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا . . . } . ( اسرا : 1 )

* حركت شبانه پيامبر گرامي ( صلّي الله عليه وآله ) از مسجدالحرام به سوي مسجدالأقصا و معراج :

{ سُبْحانَ الَّذِي أَسْري بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَي الْمَسْجِدِ اْلأَقْصَي الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا . . . } . ( اسرا : 1 )

مشركان و مسجدالحرام

* مشركان عصر جاهليت داراي موسم سالانه براي آمدن به مسجدالحرام و زيارت آن تا سال نهم هجرت :

{ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ

عامِهِمْهذا . . . } . ( توبه : 28 )

24

تعبير « عامهم » كه عام ( به معناي سال ) را به مشركان نسبت داده مشعربه اين معنا است .

* نگراني مسلمانان از مختل شدن امور اقتصادي خود در صورت قطع آمد و رفت مشركان به مسجدالحرام :

{ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا وَإِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً فَسَوْفَ يُغْنِيكُمُ اللهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شاءَ . . . } . ( توبه : 28 )

ممانعت از ورود به مسجدالحرام

* ممانعت كفرپيشگان صدر اسلام از ورود مسلمانان به مسجدالحرام و زيارت آن :

{ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتال فِيهِ قُلْ قِتالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَصَدٌّ عَنْ سَبِيلِ اللهِ وَكُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } . ( بقره : 217 )

{ . . . وَلا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْم أَنْ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ أَنْ تَعْتَدُوا . . . } . ( مائده : 2 )

{ وَ ما لَهُمْ أَلاّ يُعَذِّبَهُمُ اللهُ وَهُمْ يَصُدُّونَ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } . ( انفال : 34 )

{ . . . إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } . ( حج : 25 )

* جلوگيري از ورود به مسجدالحرام نمونه آشكار بازداشتن مردم از راه و دين خدا :

{ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ } . ( حج : 25 )

* جلوگيري مردم از ورود به مسجدالحرام نوعي الحاد ، انحراف و ستم :

{ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . وَمَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحاد بِظُلْم نُذِقْهُ مِنْ عَذاب أَلِيم } . ( حج : 25 )

* جلوگيري مشركان و كفار مكه از ورود پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) و مؤمنان به مسجدالحرام و زيارت كعبه ، در سال ششم هجرت :

{ هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَالْهَدْيَ مَعْكُوفاً أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ . . . } . ( فتح : 25 )

25

* تعصب جاهلي و غرور مشركان مكه مايه بستن راه مسجدالحرام بر پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) و مؤمنان در سال ششم هجرت :

{ هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَالْهَدْيَ مَعْكُوفاً أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ . . . إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجاهِلِيَّةِ . . . } . ( فتح : 25 و 26 )

كيفر ممانعت از ورود به مسجدالحرام

* بازداشتن مردم از ورود به مسجدالحرام در پي دارنده كيفر خداوند :

{ وَ ما لَهُمْ أَلاّ يُعَذِّبَهُمُ اللهُ وَهُمْ يَصُدُّونَ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } . ( انفال : 34 )

{ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . وَمَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحاد بِظُلْم نُذِقْهُ مِنْ عَذاب أَلِيم } . ( حج : 25 )