بخش 6

129

ميقات حج - سال سيزدهم - شماره چهل و نهم - پاييز 1383

جاري هاي حج

130

ارزيابي اجراي طرح قرباني در چهار سال متوالي

( 1382 ـ 1379 )

بانك توسعه اسلامي ، با درخواست وزير حج عربستان سعودي و حمايت اين كشور از بانك پيشگفته ، جهت اجراي طرح قرباني ، كه در حقيقت در راستاي خواست چندين ساله كشورهاي اسلامي ، به خصوص جمهوري اسلامي ايران بود ، با انجام سلسله اقدامات تشويقي و اجرايي و بعضاً رواني ، از چهار سال قبل فعاليت خود را آغاز كرد .

با عنايت به منافع مترتب بر اين طرح و لحاظ شدن جوانب شرعي و حفظ وجهه انقلابي و اسلامي كشورمان ، استفاده از نظريات مراجع عظام تقليد كارگشا بود .

زماني ميليون ها ريال سعودي صرف سوزاندن و يا دفن گوشت قرباني حجّاج مي شد ، اما اكنون در اثر مشاركت در طرح قرباني ، نه فقط گوشتهاي قرباني سوزانده و يا دفن نمي شود ، بلكه حدود 000 600 لاشه آن كه 100% گوشت ذبيحه حجاج ايران مي باشد ، طي مراحل دسته بندي آن ، به صورت منجمد ، براي مصرف نيازمندان و مستمندان داخل و خارج از عربستان توزيع مي گردد .

با توجه به تمام جوانب ، كه از آن آگاهيد ، دولت عربستان سعودي بر آن شد تا مديريت نزديكترين كشتارگاهها به سرزمين منا را به بانك توسعه اسلامي ، كه زير مجموعه سازمان كنفرانس اسلامي بوده و

131

كشورمان نيز يكي از هفت عضو فعّال از ميان 53 كشور اسلامي مي باشد ، واگذار نمايد .

علاوه بر تأمين موارد شرعي ، استفاده از اين طرح مزايايي چون تهيه سالم تر ، واجد شرايط شرعي بودن دام ، تأمين كمّيت بالا ، محيط سالم و بهداشتي كشتارگاه ، بسته بندي بهداشتي ، استفاده كامل از گوشت ذبيحه و استفاده از امعاء و احشاء و . . . را به همراه دارد .

اكنون در اثر مشاركت در طرح قرباني ، نه فقط گوشتهاي قرباني سوزانده و يا دفن نمي شود ، بلكه حدود 000 600 لاشه آن كه 100% گوشت ذبيحه حجاج ايران مي باشد ، طي مراحل دسته بندي آن به صورت منجمد ، براي مصرف نيازمندان و مستمندان داخل و خارج از عربستان توزيع مي گردد .

بانك توسعه اسلامي براي 6% از حجاج ( نسبت حجاج ايراني به ساير كشورهاي اسلامي كه هر ساله به عربستان ، جهت انجام مناسك حج مشرّف مي شوند ) حدود 45% از امكانات كشتارگاهي را به صورت اختصاصي در اختيارمان قرار داده است .

عملكرد چهار ساله بر اساس نمودارهاي ضميمه ، نشان مي دهد كه روند حضور حجاج كشورمان سير صعودي داشته ، به طوري كه در حج سال 82 حدود 99% حجاج ايراني در اين طرح شركت كردند و ذبيحه قرباني مربوط به آنها كه بالغ بر 93782 عدد مي شود ، پس از طي مراحل لازم و كاملاً شرعي و بهداشتي ، تماماً مصرف شده و خوشبختانه حدود 35 هزار لاشه گوشت قرباني جهت توزيع توسط كميته امداد امام خميني ( قدس سره ) به لبنان حمل شده است .

چنانچه جمهوري اسلامي ايران آمادگيِ پذيرش گوشت قرباني را دارا باشد ، بانك توسعه اسلامي در اين زمينه نهايت همكاري را خواهد كرد .

بانك توسعه اسلامي آمادگي دارد با طرح موضوع واردات دام از ايران ، با پيمانكاران طرف قرارداد خود و حتي پرورش مشترك در مراتع ايران ، آنها را تشويق به خريد نمايد و پس از قرباني بيشترين گوشت ذبيح حجاج ايراني را مجاني تا بندر عباس حمل نمايد . كه در ميان نيازمندان كشورمان توزيع شود .

با بهره گيري از نظريات علما و فقها و همكاري قابل تقدير بعثه مقام معظم رهبري

132

و شوراي استفتاي معظم له جهت انجام هرچه بيشتر وقوف اضطراري ، برآيند اين مجموعه از اقدامات و همكاريها ، نتايج خوبي به همراه داشته است .

در حج سال 82 اين امر به خاطر اشكالاتي كه به مسؤولان عربستان ؛ از جمله پليس راهنمايي و رانندگي اين كشور برمي گردد ( ازدحام و كندي حركت حجاج در مسير عرفات به مشعر و جمرات ) كه منجر به كشته شدن بيش از 300 حاجي شده است ، در مجموع مزيد بر علّت شده تا تعداد مطلوبي از مديران كاروانها و نماينده زائران علي رغم تلاشهاي به عمل آمده ، نتوانند صبح زود روز دهم ، خود را به كشتارگاهها برسانند . عملاً حضور در كشتارگاهها از ساعت 11 صبح روز عيد قربان انجام گرفت كه ذابحان اعزامي توانستند با تلاش قابل تقدير خود ، بخشي از اثرات اين تأخير را جبران كنند و چنانچه اعتصاب مقطعي كارگران سوري ، در سالن راست قرمز ، كه از

133

ساعت 15 همان روز به مدت يك ساعت و نيم رخ داد ، انجام نمي گرفت ، خلأ حضور دير هنگام كاملاً پر مي شد ولي علي رغم بروز اين دو عامل منفي ( حضور دير هنگام به خاطر ازدحام جمرات و اعتصاب مقطعي سلاخ هاي سوري ) تا پايان روز عيد قربان حدود 62000 رأس گوسفند به نيابت از حجاج ايراني توسط ذابحان قرباني شد و بقيه قرباني ها بعد از طلوع آفتاب روز يازدهم در تمامي سالنهاي اختصاصي شروع و با نزديك شدن به ساعت 10 صبح همان روز ، به پايان كار ذبح نزديك مي شد . به مرور زمان سالنها يكي پس از ديگري از حجاج ايراني خالي مي شدند ؛ به طوري كه سالن معيصم 3 ، كه بالاترين كشتار در آن انجام شده است ، حدود ساعت 13 به كار خود پايان داد و بدين صورت 93873 حاجي ايراني با انجام قرباني از احرام خارج شدند .

ويژگيهاي طرح در حج سال 82

1 . عمليات ذبح ، توسط 93 نفر از ذابحان اعزامي ( كه همگي عمره مفرده انجام دادند ) انجام گرفت ؛ بدين صورت كه از داخل كاروان ها افرادي به عنوان ذابح به كشتارگاهها نيامده بودند .

2 . علاوه بر صدور كارت انفراديِ مخصوص ورود به كشتارگاهها جهت مديران ( به عنوان مسؤول اجراي طرح قرباني ) و معاون كاروانها و نيز براي روحاني يا روحانيِ معين ، يك كارت به عنوان ناظر شرعي ) و همچنين به ازاي هر 50 نفر زائرِ داخلِ كاروانها ، براي يك نفر نماينده منتخب زائران ، كارت صادر شد تا بتوانند علاوه بر انجام وظيفه نمايندگي از زائران ، به ذابحان حرفه اي در تحويل گوسفند از آغل دار كمك نمايد .

3 . شش روحاني با معرفي معاونت محترم امور روحانيون بعثه مقام معظم رهبري كه همگي عمره مفرده انجام دادند ، در هر يك از 6 سالن اختصاصي حضور يافته و با استفاده از رابطه خوبي كه با ذابحان اعزامي برقرار كرده بودند ، علاوه بر نظارت عمومي شرعي بر ذبح ، پاسخگوي پرسشهاي شرعي مراجعه كنندگان داخل سالنها نيز بودند .

4 . كالابرگ ها با قابليت 10 رأس ، 5 رأس ، 1 رأس ، با مهر مخصوص به زبان فارسي و به تفكيك هر سالن قبلاً به سفارش ما توسط بانك توسعه اسلامي تهيه شده بود .

5 . براي نخستين بار ، ما مسؤوليت

134

توزيع كالابرگ ها را با استقرار همكاراني در مناطق ششگانه در مكه مكرمه ، به عهده گرفتيم و بدين صورت نسبت به فروش 93873 عدد كالابرگ ( از روش نقدي و يا در قبال رسيد پولهاي واريز شده توسط مديران در شعب سه گانه بانك الراجحي در مكه ) اقدام كرديم .

پيش از آغاز عمليات ، بانك موظف است براساس تفاهم نامه امضا شده ، مبلغ تقريبي يك صد هزار دلار ( هر كالابرگ 4 ريال ) به شماره حساب دفتر نمايندگي در عربستان واريز كند .

6 . براي نخستين بار در طول چهار سال گذشته ، 99% از حجاج و به تعداد 93873 نفر در اين طرح شركت كردند .

7 . براي نخستين بار و به صورت خوبي نسبت به استفاده بعثه ساير مراجع عظام تقليد ، از نزديكترين كشتارگاه به منا ( وادي محسّر معيصم 3 ) تسهيلات لازم قرار داده شد .

8 . عموم ايرانيان خارج از كشور ، كه در قالب كاروان در مكه حضور داشتند ، توانستند از كشتارگاههاي اختصاصي و ذابحان اعزامي استفاده كنند .

9 . بنا به توصيه نماينده محترم وليّ فقيه ، جمعي از شيعيان ساير كشورها از سالنهاي اختصاصي و ذابحان اعزامي ايران در انجام قرباني استفاده كردند .

10 . ذابحان توانستند ضمن رعايت جوانب شرعيِ ذبح ، كه قبلاً به لحاظ اجرا توسط حجّت الاسلام و المسلمين محمد حسين فلاح زاده توجيه شده بودند ، با ارائه توانايي ، علاوه بركسب اعتماد مقامات عربستاني داخل سالنها ، رضايت مندي مديران و روحانيون كاروان ها را نيز در حدّ بسيار بالايي جلب نمايند ؛ به طوري كه با استفاده از اين حسن اعتماد ، از مقامات بانك توسعه خواسته شد تا زمينه در اختيار گرفتن آزمايشي يك سالن توسط ايران ؛ اعم از ذابح و سلاخ را بررسي نمايند كه در صورت موافقت پيمانكاران سعودي براي انجام اين مهم در يك سالن فعلاً وادي محسّر معيصم 3 جهت دو شيفت كاري در هر روز 600 نفر نياز مي باشد و اگر هزينه سفر اين افراد در مقايسه با منشأ حركت سلاخهاي عزيزمان از نظر مالي براي پيمان كاران مقرون به صرفه باشد مي توان اين امر را پيگيري و اجرا نمود .

11 . چاپ بيش از 93873 رسيد ، مبني بر انجام قرباني ، توسط ذابحان ، كه در اختيار

135

تك تك حجاج قرار گرفت .

12 . تشويق كتبي درج در پرونده 3 مدير ، از هريك از سالنهاي ششگانه مجموعاً 18 نفر كه توانسته بودند با انجام وقوف اضطراري در اولين ساعات صبح روز دهم در كشتارگاهها با در دست داشتن كمّيت قابل قبول كالابرگ حاضر شوند و همچنين اعلام آن به معاونت محترم امور روحانيونِ بعثه مقام معظم رهبري جهت تشويق روحانيون اين كاروان ها .

13 . حجاج نسبت به چرايي انجام قرباني مربوط به تعدادي در روز يازدهم و با عنايت به مجموعه منافع مترتب در صبر كردن توجيه شدند و اين پذيرش در جاي خود حكايت از درك بالاي آنان دارد .

14 . با عنايت به درصد بسيار بالاي رضايت مندي حجاج در حج گذشته كه در نظرسنجي معاونت محترم آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبري به دست آمده بود ، ابراز رضايت عموم روحانيون ، مديران و حجاج از طرح قرباني ، از ديگر ويژگي هاي حج امسال مي باشد .

15 . گروهي از ذابحان در مدينه منوره و به خصوص مكه مكرمه در كشتار تعداد قابل توجهي از گوسفندان براي تهيه گوشت گرم غذايي حجاج ايراني مشاركت فعال داشتند .

ايرادها و اشكالات به وجود آمده در اجراي طرح قرباني حج 82

1 . گوسفندان در مواردي ، نسبت به سال گذشته لاغر بودند ( براساس قرارداد منعقد شده ميان بانك و پيمان كاران ، بايد وزن خالص پس از سلاخي ، از 5/12 كيلو كمتر نباشد كه اين امر محقّق شد ) .

2 . در مواردي گوسفندان ازنظر شرعي نسبت به سال گذشته داراي اشكالاتي بودند .

در خصوص 2 بند مذكور ، اگرچه پيشتر با مقامات بانك مذاكره به عمل آمده و اطمينان لازم كسب گرديده بود ، ليكن در حج 82 به علت تحريم اعمال شده از سوي كشور تأمين كننده دام ؛ يعني استراليا ، عليه عربستان سعودي ، مقامات بانك نتوانستند به نحو مطلوبي به تعهدات خود عمل نمايند و لذا دام را از كشورهايي نظير ( سودان ، مالي و آرژانتين ) تهيه كردند كه مقامات بانك نيز ضمن اذعان به 2 اشكال مذكور متعهد شدند تا در حج آينده نسبت به رعايت بهترِ دو بند اخير ، اقدام نمايند .

3 . كاهش تعداد ذبح تا ظهر روز عيد

136

قربان و به تبع آن ، كاهش قرباني در روز اول ( كه به علل آن پيشتر اشاره شد ) .

4 . چاپ تعدادي كالابرگ با ظرفيت 10 رأس كه بعضاً در حين تحويل دام دشواريهايي را ايجاد كرد و ريز نوشته شدن تعداد رأس ذكر شده در كالابرگها .

پيشنهادها :

ـ اعلام شماره حساب ارزيِ مخصوص تا زائران مبلغ مربوط به تهيه قرباني را در ايران به آن حساب واريز نمايند و سپس كوپن را در مكه مكرمه از طريق مدير كاروان در يافت كنند . ( مي توان ترتيبي اتخاذ نمود تا زمان خواب اين پول ، كوتاه مدت باشد ) .

در حج 82 به علت تحريم اعمال شده از سوي كشور تأمين كننده دام ؛ يعني استراليا ، عليه عربستان سعودي ، مقامات بانك نتوانستند به نحو مطلوبي به تعهدات خود عمل نمايند

ـ ذابحان به همين تعدادِ 94 نفر و به تناسبِ نسبت حجاج هراستان ، هريكهزار نفر يكنفر ، توسط مديران استانها به اداره كل معرفي و پس از طي مراحل گزينشي و آزمون عملي ، در مركز جذب شوند . اين نوع گزينش داراي مزاياي فراواني است كه خواهيم گفت .

ـ ذابحان با آخرين پروازها به جده اعزام و به تعداد در نظر گرفته شده در هر يك از سالنهاي ششگانه ، به كاروانهاي يكصد نفره اضافه شوند . توزيع و پراكندگي بيشتر به مصلحت نيست . اين امر با هدف تأمين فضاي فرهنگي و معنوي هرچه بيشتر ذابحان و رعايت ساير امور ، ضروري به نظر مي رسد .

ـ چاپ كوپنها فقط به تعداد پنج و يك رأس با طراحي پيشنهادي به بانك توسعه اسلامي .

ـ ورود به مذاكره براي اعزام تعدادي سلاخ براي يكي از سالنها به صورت آزمايشي .

ـ تأكيد مؤكد بر جوانب شرعي و ساير موارد مربوط به دام از طريق مد نظر عملي قرار دادن از منشأ خريد .

ـ طراحي رسيد خاص از ايران كه حجاج بتوانند در پايان ايام تشريق با دريافت آن نسبت به انجام قطعي قرباني به نيابت از خودشان اطمينان مضاعفي به دست آورند .

137

ـ تأكيد مكرر به انجام وقوف اضطراري و ضرورت همكاري مقامات محلي براي رفع اشكالات احتمالي اجراي كامل وقوف اضطراري و با مشكلاتي كه در رمي جمره مي شود .

ـ بايد تلاش شود قرباني از صبح روز دهم و تا پايان روز عيد قربان افزايش يابد .

ـ صبح روز عيد حتماً يك نفر خدمه نايب گروه مدير و يا معاون را در امر ذبح همراهي نمايد تا مشكل تحويل گوسفند از آغل پيش نيايد . ( چنانچه برخي از خدمه ، حجّ تمتع انجام مي دهند ، خوني شدن احتمالي احرام لطمه اي به حج آنان وارد نمي كند ) .

ـ تلاش جهت اخذ ويزا براي اعضاي كاروان ذابحان ، با هدف عدم استفاده از سهميه حجاج .

138

نمودار روند صعودي مشاركت حجاج ايراني در طرح قرباني

( چهار سال اخير )

نمودار كمي روند انجام قرباني در روز دهم

( چهار سال اخير )

نمودار كمي روند انجام قرباني در روز دهم

( چهار سال اخير )

نمودار كمي روند انجام قرباني در روز يازدهم

( چهار سال اخير )