بخش 1

5

ميقات حج - سال سيزدهم - شماره پنجاه - زمستان 1383

اسرار و معارف حج

6

فضايل كعبه

محمد مهدي فيروز مهر

كعبه ، تجسّم عرش خدا در زمين ، داراي فضيلت و ارزشي بس والا و عظيم است . تمسك به آيات و روايات ، براي شناخت و آگاهي از جايگاه واقعي اين مكان مقدّس ، بهترين و تنهاترين راه است .

پيش از اين برخي مطالب مربوط به « فضيلت كعبه در آيات قرآن » را از همين نويسنده در شماره 47 آورديم و اكنون « فضايل كعبه » در آيات ، روايات و احاديث معصومين ( عليهم السلام ) را كه به سبك و شيوه اي ويژه و تحت عناوين خاص به نگارش در آمده ، از نظر شما خوانندگان گرامي مي گذرانيم ، اميد است مفيد واقع شود : « ميقات حج »

كعبه ، تجسم عرش خدا در زمين :

امام باقر ( عليه السلام ) :

« أَمَّا بَدْءُ هَذَا الْبَيْتِ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَي قَالَ لِلْمَلائِكَةِ : { . . . إِنِّي جاعِلٌ فِي الاَْرْضِ خَلِيفَةً . . . } ، فَرَدَّتِ الْمَلائِكَةُ عَلَي اللَّهِ ـ عَزَّ وَجَلَّ ـ فَقَالَتْ : {  أَ تَجْعَلُ فِيها مَنْ يُفْسِدُ فِيها وَيَسْفِكُ الدِّماءَ . . . } ، فَأَعْرَضَ عَنْهَا فَرَأَتْ أَنَّ ذَلِكَ مِنْ سَخَطِهِ فَلاذَتْ بِعَرْشِهِ فَأَمَرَ اللَّهُ مَلَكاً مِنَ الْمَلائِكَةِ أَنْ يَجْعَلَ لَهُ بَيْتاً فِي

7

السَّمَاءِ السَّادِسَةِ يُسَمَّي الضُّرَاحَ بِإِزَاءِ عَرْشِهِ فَصَيَّرَهُ لاَِهْلِ السَّمَاءِ يَطُوفُ بِهِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَك فِي كُلِّ يَوْم لا يَعُودُونَ وَيَسْتَغْفِرُونَ فَلَمَّا أَنْ هَبَطَ آدَمُ إِلَي السَّمَاءِ الدُّنْيَا أَمَرَهُ بِمَرَمَّةِ هَذَا الْبَيْتِ وَهُوَ بِإِزَاءِ ذَلِكَ فَصَيَّرَهُ لآِدَمَ وَذُرِّيَّتِهِ كَمَا صَيَّرَ ذَلِكَ لاَِهْلِ السَّمَاءِ . . . » ^{( 1 )}

« آغاز و پيدايش اين خانه چنين بود كه خداوند به فرشتگان فرمود : من در زمين جانشيني قرار مي دهم . فرشتگان پاسخ دادند : آيا در آن ، كسي را قرار مي دهي كه فساد مي كند و خونها مي ريزد ؟ ! خداوند از فرشتگان روي گرداند ، آنان ديدند كه اين روي گرداني از خشم خداست . پس به عرش او پناهنده شدند . خداوند به يكي از فرشتگان فرمان داد تا در آسمان ششم در برابر عرش او خانه اي برايش بسازد به نام ضُراح . آن را براي آسمانيان قرار داد كه هر روز هفتاد هزار فرشته طوافش مي كنند و باز نمي گردند و استغفار مي كنند ، پس چون آدم به آسمان دنيا فرود آمد ، خداوند فرمانش داد كه اين خانه را ـ كه در مقابل آن بود ـ ترميم كند . پس خداوند اين را براي آدم و نسل او قرار داد همچنانكه آن خانه را براي آسمانيان قرار داده بود . »

امام باقر ( عليه السلام ) همچنين فرمود :

« چون خداوند آدم را از بهشت فرود آورد ، فرمود : من همراه تو خانه اي فرود مي آورم كه برگِرد آن طواف شود . آن چنان كه عرش من طواف مي شود و نزد آن نماز خوانده شود ، همانگونه كه نزد عرش من نماز خوانده مي شود . . . . » ^{( 2 )}

كعبه ، تجسّم اركان اسلام

در روايتي از امام صادق ( عليه السلام ) نقل شده كه از آن حضرت پرسيدند : چرا كعبه را كعبه ناميدند ؟

فرمود : براي اينكه مربع است .

پرسيدند چرا مربع شد ؟

فرمود : براي اينكه در مقابل بيت المعمور قرار گرفته و آن مربع است .

پرسيدند : چرا بيت المعمور چهارگوش شده است ؟

فرمود : براي اينكه در برابر عرش قرار گرفته است . پرسيدند چرا عرش مربع شده

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . الكافي ، ج4 ، ص187 ؛ الحج والعمره في الكتاب والسنه ، چاپ دار الحديث ، صص 83 و 84

2 . الحجوالعمره في الكتابوالسنه ، صص83 و84

8

است ؟ فرمود : براي اينكه كلماتي كه اسلام بر آنها استوار است چهار كلمه است و آن « سُبْحَانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ وَلا إِلَهَ إِلاّ اللَّهُ وَاللَّهُ أَكْبَرُ » است . ^{( 1 )}

كعبه ، تضمين كننده حيات و بقاي اسلام

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

« لا يَزَالُ الدِّينُ قَائِماً مَا قَامَتِ الْكَعْبَةُ » .

« تا آن زمان كه كعبه برپاست ، دين نيز پايدار است . » ^{( 2 )}

كعبه ، حجت خدا در زمين :

امام صادق ( عليه السلام ) از پدرانش در وصف كعبه نقل كرده است كه :

« الْبَيْتُ حُجَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ عَلَي خَلْقِهِ » .

« خانه خدا در زمين ، حجت الهي بر بندگان است . » ^{( 3 )}

كعبه ، خانه اي مبارك

{  إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكاً . . . } . ^{( 4 )}

« نخستين خانه اي كه براي مردم ( ونيايش خداوند ) قرار داده شده ، همان است كه در سرزمين مكه قرار گرفته ؛ كه پربركت است . »

مبارك به معناي خير و بركت فراوان است و مبارك بودن خانه خدا ، مي تواند از اين جهت باشد كه اين خانه همواره محلّ عبادت و طواف بوده و پاداش عبادت در آنجا دو چندان است و سبب بخشش گناهان مي باشد . ^{( 5 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . علل الشرايع ، ج 2 ، ص 398

2 . وسائل الشيعه ، ج8 ، ص14

3 . تفسير عياشي ، ج1 ، ص39 ، ح22

4 . آل عمران : 96

5 . مجمع البيان ، ج1 و2 ، ص798

9

كعبه ، خانه هدايت بخش

{  إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكاً وَهُديً لِلْعَالَمِينَ } . ^{( 1 )}

« نخستين خانه اي كه براي مردم ( و نيايش خداوند ) قرار داده شد ، همان است كه در سرزمين مكّه واقع شده كه پربركت و مايه هدايت جهانيان است . »

كعبه راهنماي بندگان به سوي خداست و آنان با انجام حج و عمره و ساير عبادات به سمت و اطراف كعبه ، به بهشت و سعادت راه مي يابند .

مبارك بودن خانه خدا ، مي تواند از اين جهت باشد كه اين خانه همواره محلّ عبادت و طواف بوده و پاداش عبادات در آنجا دو چندان است و سبب بخشش گناهان مي باشد .

كعبه ، خانه اي امن و امنيت آفرين

{  إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . } . ^{( 2 )}

« نخستين خانه اي كه براي مردم قرار داده شد ، همان است كه در سرزمين مكه است . . . »

{  وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ آمِناً . . . } . ^{( 3 )}

« و هر كسي داخل آن ( خانه ) شود ، در امان خواهد بود . »

كعبه خانه اي امن و در امان از گزند حوادث طبيعي و قهر جباران و بدخواهان است كه داستان اصحاب فيل از نمونه هاي روشن آن مي باشد . افزون بر اين ، كعبه مايه امنيت هركس و هر چيزي است كه به آن وارد شود و يا وارد سرزمين پيرامون آن ( و حرم = مكه ) گردد .

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود : معناي { وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ آمِناً . . . } اين است كه هر كسي وارد آن ( بيت ) شود ، در حالي كه عارف به تمام واجبات الهي باشد ، در عالم آخرت از عذاب هميشگي در امان خواهد بود . ^{( 4 )}

طبق روايات فراوان ، اگر كسي در خارج حرم مرتكب جرمي شود و به حرم خدا پناهنده گردد ، تا زماني كه در حرم به سر مي برد ، كسي حق تعرّض به او را ندارد و نمي توان در آنجا بر او حد جاري كرد .

حتي اگر حيوانات وحشي هم به حرم خدا پناهنده شوند ، كسي حق تعرّض به آنها

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آل عمران : 96

2 . همان .

3 . آل عمران : 97

4 . مجمع البيان ، ج1 و2 ، ص799

10

را ندارد و نيز درختان خود رو حرم خدا را هم كسي نمي تواند بكَند .

اين امنيت همه جانبه حرمِ خدا ، به اعتبار وجود كعبه در آن است .

باري ، خداي سبحان امنيت مطلق و همه جانبه را از ويژگي ها و فضايل كعبه برشمرد :

{  وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْناً . . . } . ^{( 1 )}

« ( و به خاطر بياوريد ) هنگامي را كه خانه كعبه را محلّ بازگشت و مركز امن و امان براي مردم قرار داديم . »

كعبه ، شعبه اي از رضوان الهي

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

« هَذَا بَيْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ . . . فَهُوَ شُعْبَةٌ مِنْ رِضْوَانِهِ . . . » .

« اين خانه اي است كه خداوند به سبب آن بندگانش را به عبادت فراخواند و آن ، شعبه اي از رضاي اوست . » ^{( 2 )}

كعبه ، وسيله آزمايش بندگان

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

« هَذَا بَيْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ لِيَخْتَبِرَ طَاعَتَهُمْ فِي إِتْيَانِهِ » .

« اين خانه اي است كه خداوند به سبب آن بندگانش را به عبادت فراخواند تا طاعت آنان را ، در آمدن به سوي آن ، بيازمايد . »

كعبه ، قبله امّت اسلام :

{  قَدْ نَرَي تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ . . . } . ^{( 3 )}

« نگاه هاي انتظارآميز تو به سوي آسمان را ( براي تعيين قبله نهايي ) مي بينيم . اكنون تو را به سوي قبله اي كه از آن خشنود باشي ، مي گردانيم . پس روي خود را به سوي مسجدالحرام كن و هر جا باشيد روي خود را به سوي آن بگردانيد . »

خداي سبحان امنيت مطلق و همه جانبه را از ويژگي ها و فضايل كعبه برشمرد

از امام صادق ( عليه السلام ) نقل است كه فرمود : خداي عزّ و جلّ كعبه را قبله مسجد ( الحرام )

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . بقره : 125

2 . كافي ، ج14 ، ص197

3 . بقره : 144

11

و مسجد ( الحرام ) را قبله اهل حرم و حرم را قبله همه اهل زمين قرار داد . ^{( 1 )}

كعبه ، گرامي ترين خانه

پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« أَكْرَمُ الْبُيُوتِ عَلي وَجْهِ اْلأَرْضِ أَرْبَعَةٌ : الْكَعْبَةُ وَبَيْتُ الْمَقْدِسِ وَبَيْتٌ يُقْرَأُ فِيهِ الٌقُرْآنُ وَالْمَساجِدُ » .

« گرامي ترين خانه بر روي زمين ، چهار خانه است : كعبه ، بيت المقدس و خانه اي كه در آن قرآن بخوانند و ديگر مساجد . »

كعبه ، محبوب ترين بقعه در زمين

امام باقر ( عليه السلام ) :

« مَا خَلَقَ اللَّهُ ـ عَزَّ وَجَلَّ ـ بُقْعَةً فِي الاَْرْضِ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْهَا ، ثُمَّ أَوْمَأَ بِيَدِهِ نَحْوَ الْكَعْبَةِ . . . » .

« خداوند هيچ بقعه اي را بر روي زمين محبوبتر از آن نيافريد . ( اين سخنان را در حالي بيان كرد كه با دستش به سوي كعبه اشاره مي كرد . ) » ^{( 2 )}

كعبه ، بناي مردمي و محلّ رجوع مردم :

{  وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْناً . . . } . ^{( 3 )}

« ( به ياد آوريد ) هنگامي را كه خانه كعبه را محلّ بازگشت و مركز امن و امان براي « مردم » قرار داديم . »

{  إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكاً وَهُديً لِلْعَالَمِينَ } . ^{( 4 )}

« نخستين خانه اي كه براي مردم قرار داده شد ، همان است كه در سرزمين مكه است ، كه پربركت ومايه هدايت جهانيان است . »

{  جَعَلَ اللهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ قِيَاماً لِلنَّاسِ . . . } . ^{( 5 )}

« خداوند ، كعبه ـ بيت الحرام ـ را وسيله براي استواري و سامان بخشيدن به كار مردم قرار داد . »

قيد « للناس » در سه آيه بالا و نيز قيد « للعالمين » در آيه 96 آل عمران ، بيانگر مردمي و عمومي و جهاني بودن خانه خدا است . آري ، كعبه سفره معنوي آماده براي همه مردم ؛ اعم از كافر و مسلمان است ، اما

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . وسائل الشيعه ، ج4 ، ص303

2 . كافي ، ج4 ، ص239

3 . بقره : 125

4 . آل عمران : 96

5 . مائده : 97

12

كساني توفيق استفاده از آن را پيدا مي كنند كه همانند كعبه به فضيلت توحيد آراسته و از شرك و كفر و طغيان پيراسته باشند .

كعبه ، پاك و مطهّر از آلودگي ها :

{ . . . وَعَهِدْنَا إِلَي إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِي . . . } . ^{( 1 )}

« و ما به ابراهيم و اسماعيل امركرديم كه : خانه مرا پاك و پاكيزه نماييد . »

تطهير خانه خدا مي تواند به اين معنا باشد كه ابراهيم و اسماعيل ( عليهما السلام ) مأمور شدند كعبه را از آلودگي هايي كه مشركان قبلا ، در اطراف آن ايجاد كرده بودند پاك سازي نمايند . بنا به عقيده برخي مفسران ، كعبه پيش از آنكه در دست ابراهيم و اسماعيل ( عليهما السلام ) قرار گيرد در اختيار مشركان بوده و آنها نظافت را رعايت نمي كردند .

و نيز تطهير كعبه مي تواند به اين معنا باشد كه ابراهيم و اسماعيل ( عليهما السلام ) موظّف شدند كعبه را بر اساس طهارت ، تقوا و اخلاص بنا نمايند آنگونه كه حق تعالي مي فرمايد :

{  أَ فَمَنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَي تَقْوَي مِنْ اللهِ وَرِضْوَان خَيْرٌ أَمْ مَنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَي شَفَا جُرُف هَار فَانْهَارَ بِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ . . . } . ^{( 2 )}

« آيا كسي كه شالوده آن را بر تقواي الهي و خشنودي او بناكرده ، بهتر است ، يا كسي كه اساس آن را بر كنار پرتگاهِ سستي نهاده كه ناگهان در آتش دوزخ فرو مي ريزد ؟ ! » ^{( 3 )}

در هر حال ، كعبه بنايي است كه از هرگونه آلودگي و ناخالصي پاك و مطهّر است ؛ چرا كه پاكي و طهارت كعبه ، خواست صاحب آن ؛ خداوند تبارك و تعالي است .

كعبه ، ساخته شده بر اساس خلوص و توحيد محض :

{ وَإِذْ بَوَّأْنَا لاِِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ أَنْ لاَ تُشْرِكْ بِي شَيْئاً . . . } . ^{( 4 )}

« ( به خاطر بياور ) هنگامي را كه جاي خانه ( كعبه ) را براي ابراهيم آماده ساختيم ( تا خانه را بنا كند ؛ و به او گفتيم ) چيزي را همتاي من قرار مده . »

عمده ترين فضيلت كعبه اين است كه اين خانه ، خانه توحيد است و هيچ انگيزه غير

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . بقره : 125

2 . توبه : 109

3 . مجمع البيان ، ج1 و 2 ، ص385

4 . حج : 26

13

الهي در پيدايش و بقا و دوام آن نقش نداشته و نخواهد داشت و تنها رنگي كه اين خانه برخود پذيرفت ، رنگ توحيد وخدايي است :

{  صِبْغَةَ اللهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنْ اللهِ صِبْغَةً . . . } . ^{( 1 )}

« رنگ خدايي ( بپذيريد ؛ رنگ ايمان و توحيد و اسلام ) و چه رنگي از رنگ خدايي بهتر است ؟ و اين است رمز عظمت و فضيلت اين خانه خدايي . . . »

كعبه ، وسيله آزمون اوّلين و آخرين

امير مؤمنان علي ( عليه السلام ) فرمود :

« أَ لا تَرَوْنَ أَنَّ اللَّهَ جَلَّ ثَنَاؤُهُ اخْتَبَرَ الاَْوَّلِينَ مِنْ لَدُنِ آدَمَ إِلَي الاْخِرِينَ مِنْ هَذَا الْعَالَمِ بِأَحْجَار لا تَضُرُّ وَلا تَنْفَعُ وَلا تُبْصِرُ وَلا تَسْمَعُ فَجَعَلَهَا بَيْتَهُ الْحَرَامَ الَّذِي جَعَلَهُ لِلنَّاسِ قِيَاماً . . . » .

« آيا نمي بينيد كه خداوند پيشينيان را از زمان حضرت آدم ( عليه السلام ) تا آخرين انسان هاي اين عالم ، بهوسيله سنگ هايي آزمودكه نه زيان مي رساند و نه سود ، نه مي بيند و نه مي شنود ، پس آن ها را خانه خويش ( بيت الله الحرام ) قرارداده كه مايه استواري مردم است . » ^{( 2 )}

كعبه ، تجسم عظمت ، شرافت وبخشش خداوند

پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) آنگاه كه پيرامون كعبه طواف كرد و به ركن يماني رسيد ، سرش را به سوي كعبه بلند كرد و گفت :

« الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي شَرَّفَكِ وَعَظَّمَكِ » ؛ « سپاس خداي را كه تو را شرافت و عظمت بخشيد . » ^{( 3 )}

كعبه سفره معنوي آماده براي همه مردم ؛ اعم از كافر و مسلمان است ، اما كساني توفيق استفاده از آن را پيدا مي كنند كه همانند كعبه به فضيلت توحيد آراسته و از شرك و كفر و طغيان پيراسته باشند .

كعبه ، خانه آزاد ، در امان از حوادث روزگار و قهر جباران و غير قابل تملك براي بندگان :

{ . . . وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ . . . } ، ^{( 4 )} {  ثُمَّ مَحِلُّهَا إِلَي الْبَيْتِ الْعَتِيقِ . . . } . ^{( 5 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . بقره : 138

2 . نهج البلاغه ، خ192

3 . الحج والعمره في الكتاب والسنه ، ص77

4 . حج : 29

5 . حج : 33

14

« عتيق ، در دو معناي قدمت و حريّت به كار مي رود . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) : « خانه خدا از آن رو عتيق ناميده شد كه از غرق شدن آزاد و در امان است . »

امام باقر ( عليه السلام ) : « فلسفه نامگذاري خانه خدا به عتيق ، آن است كه اين خانه آزاد است و در تملّك آدميان در نمي آيد . » ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) : « خداي ـ عزّ و جلّ ـ در روز طوفان نوح ، همه زمين را غرق كرد ، جز بيت الله را و از آن روز خانه خدا عتيق ناميده شد ؛ زيرا از غرق شدن آزاد گرديد . . . » . ^{( 3 )}

امام باقر ( عليه السلام ) : « خداوند در زمين ، خانه اي كه صاحب و ساكن نداشته باشد قرار نداده است ؛ مگر اين خانه ( كعبه ) كه صاحب و مالكي جز خداي ـ عزّ و جلّ ـ ندارد . » ^{( 4 )}

وبالاخره شكست و نابودي لشكر فيل سواران ، كه داستانش در سوره فيل آمده ، نشانه آزاد بودن كعبه از قهر جباران و ستمگران است .

قدمت و پيشينه كعبه

{  إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . } . ^{( 5 )}

« نخستين خانه اي كه براي مردم ( ونيايش خداوند ) قرار داده شد ، همان است كه در سرزمين مكّه واقع شده . »

طبق برخي روايات كه ازمعصومين ( عليهم السلام ) نقل شده ، كعبه نخستين بنايي است كه در زمين پديد آمد و اين دسته از روايات مي گويد : پيدايش آن در زمين همزمان بود با هبوط آدم ( عليه السلام ) به زمين و طبق بعضي ديگر از روايات ، قبل از كعبه بناهاي زيادي وجود داشته اما كعبه اولين خانه مبارك ، هدايت بخش و مردمي در زمين است . ^{( 6 )}

علاوه بر آيه بالا ، در دو آيه 29 و 33 از سوره حج نيز از خانه خدا با وصف « العتيق » ياد شده است :

{ . . . وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ . . . } ، ^{( 7 )} {  ثُمَّ مَحِلُّهَا إِلَي الْبَيْتِ الْعَتِيقِ . . . } . ^{( 8 )}

و عتيق به هر چيزي گفته مي شود

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . المصباح المنير ؛ مفردات راغب .

2 . نورالثقلين ، ج3 ، صص494 و 495 ، ح114 ـ 110

3 . علل الشرايع ، ج2 ، ص 399 ، ح5

4 . كافي ، ج4 ، ص189

5 . آل عمران : 96

6 . مجمع البيان ، ج1 و2 ، ص797

7 . حج : 29

8 . حج : 33

15

كه داراي تقدّم زماني و مكاني يا رتبه اي باشد . ^{( 1 )}

كعبه ، راه مغفرتِ خدا

امام صادق ( عليه السلام ) :

« هَذَا بَيْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ . . . وَطَرِيقٌ يُؤَدِّي إِلَي غُفْرَانِهِ » .

« اين خانه اي است كه خداوند به سبب آن بندگانش را به عبادت فراخواند . . . و آن ، راهي به سوي آمرزش است . » ^{( 2 )}

كعبه ، جايگاه پيامبران الهي

امام صادق ( عليه السلام ) :

« هَذَا بَيْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ . . . وَجَعَلَهُ مَحَلَّ أَنْبِيَائِهِ » .

« اين خانه اي است كه خداوند به سبب آن ، بندگانش را به عبادت فراخواند . . . و آن را جايگاه پيامبرانش قرار داد . » ^{( 3 )}

كعبه ، مركز و مجمع سودهاي سرشار دنيايي و آخرتي

{ وَإِذْ بَوَّأْنَا لاِِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ . . . وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ . . . } ، { . . . لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ . . . } . ^{( 4 )}

« ( به خاطر بياور ، زماني را كه جاي خانه ( كعبه ) را براي ابراهيم آماده ساختيم ( تا خانه را بنا كند و به او گفتيم : ) و مردم را دعوت عمومي به حج كن . . . تا شاهد منافع گوناگون خويش ( در اين برنامه حيات بخش ) باشند . »

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . مفردات راغب .

2 . كافي ، ج4 ، ص197

3 . همان .

4 . حج : 28 ـ 26

16

پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« مَنْ أَرَادَ الدُّنْيَا وَالاْخِرَةَ فَلْيَؤُمَّ هَذَا الْبَيْتَ » .

« هر كس دنيا و آخرت مي خواهد ، پس آهنگ اين خانه ( كعبه ) كند . » ^{( 1 )}

كعبه ، مركز آيات روشن الهي

{  إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . } . ^{( 2 )}

« نخستين خانه اي كه براي مردم ( ونيايش خداوند ) قرار داده شد ، همان است كه در سرزمين مكه است . »

{  فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ . . . } . ^{( 3 )}

« در آن نشانه هاي روشن ( مانند ) مقام ابراهيم است . »

كعبه به مقتضاي اينكه خانه هدايت است ، مركز آيه ها و نشانه هاي روشن الهي است . اين آيات و نشانه ها مي تواند تمام مشاعر و اماكن مرتبط با اين بناي مقدس باشد اما در ميان همه اين نشانه هاي روشن ، مقام ابراهيم ( عليه السلام ) است ؛ سنگي كه اثر پاي ابراهيم خليل ( عليه السلام ) روي آن موجود مي باشد و از اهميت ويژه اي برخوردار است و لذا خداي تعالي در ميان همه آنها اين يكي را به خصوص ذكر كرد .

كعبه ، مركز و محور ياد خدا :

{ وَإِذْ بَوَّأْنَا لاِِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ . . . وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ . . . وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللهِ فِي أَيَّام مَعْلُومَات عَلَي مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الاَْنْعَامِ . . . } . ^{( 4 )}

« ( به خاطر بياور ) زماني را كه جاي خانه ( كعبه ) را براي ابراهيم آماده ساختيم ( تا آن را بنا كند و به او گفتيم : ) و مردم را دعوت عمومي به حج كن ( تا ) درايام معيّني نام خدا را بر چهارپاياني كه به آنان داده ـ به هنگام قرباني كردنـ ببرند ) . »

كعبه ، مقدس و داراي حرمت ويژه است :

{ . . . وَلاَ آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ . . . } . ^{( 5 )}

{  رَبَّنَا إِنِّي أَسْكَنتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوَاد غَيْرِ ذِي زَرْع عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ . . . } . ^{( 6 )}

در دو آيه 2 و 97 سوره مائده ، كعبه با وصف « الحرام » و در آيه 37 سوره ابراهيم با وصف « المحرّم » آمده كه بيانگر حرمت و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . كافي ، ج4 ، ص 381

2 . آل عمران : 96

3 . آل عمران : 97

4 . حج : 28 ـ 26

5 . مائده : 2

6 . ابراهيم : 37

17

قداست خاص آن مي باشد .

حرام و محرّم بودنِ كعبه به اين معني است كساني كه فكر و انديشه و عملشان پليد و ناپاك است ( كافران و مشركان ) نبايد وارد آن و سرزمين اطرافش شوند و هيچ كس ؛ اعم از مسلمان و غير مسلمان ، حق هيچ گونه هتك حرمت ، ارتكاب خلاف و سلب امنيت از كسي يا چيزي را ندارد و اگر كسي چنين كند كيفر او مضاعف خواهد بود :

{ . . . وَالْمَسْجِدِالْحَرامِ الَّذِي جَعَلْناهُ لِلنّاسِ سَواءً الْعاكِفُ فِيهِ وَالْبادِ وَمَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحاد بِظُلْم نُذِقْهُ مِنْ عَذاب أَلِيم } . ^{( 1 )}

« . . . و ( كساني كه مردم را از رفتن به ) مسجدالحرام ، كه آن را براي همه مردم برابر قرار داديم ، مانع شوند ؛ چه كساني كه در آنجا زندگي مي كنند يا از نقاط دور وارد مي شوند ( مستحق عذاب دردناك اند ) و هر كس بخواهد در اين سرزمين از راه حق منحرف گردد و دست به ستم زند ، ما از عذابي دردناك به او مي چشانيم . »

و اين است معناي قداست و حرمت ويژه خانه خدا .

كعبه ، محور مقدّسات

{  إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِي كِتابِ اللهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَاْلأَرْضَ مِنْها أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ . . . } . ^{( 2 )}

« تعداد ماهها نزد خداوند در كتاب الهي ، از آن روز كه آسمانها و زمين را آفريد ، دوازده ماه است ؛ كه چهار ماه از آن ماهِ حرام است ؛ ( وجنگ در آن ممنوع مي باشد ) . . . »

از امام باقر ( عليه السلام ) روايت شده كه فرمود :

« . . . خداوند هيچ بقعه اي را خلق نكرد كه برايش محبوب تر از اين باشد ـ با دست خود به كعبه اشاره كرد ـ و به احترام اين كعبه خداوند ماه هاي حرام را محترم شمرد ؛ 3 ماه متوالي براي حج : شوال ، ذي قعده و ذي حجه و يك ماه رجب ، جدا براي عمره ( مفرده ) . » ^{( 3 )}

كعبه ، محور حج و مناسك آن

{  إِنَّ الصَّفا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . حج : 25

2 . توبه : 36

3 . نور الثقلين ، ج3 ، ص215 ، ح319

18

يَطَّوَّفَ بِهِما . . . } . ^{( 1 )}

« صفا و مروه از شعائر ( و نشانه هاي ) خداست ؛ بنابراين ، كساني كه حجّ خانه خدا و يا عمره گزارند ، مانعي نيست كه بر آن دو طواف كنند ( سعي صفا و مروه انجام دهند ) . »

{  وَللهِِ عَلَي النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنْ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلا . . . } . ^{( 2 )}

« و براي خدا بر مردم است كه حجّ خانه خدا كنند ؛ آنان كه توانايي رفتن به سوي خانه را دارند . »

{ وَإِذْ بَوَّأْنَا لاِِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ . . . وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ . . . } . ^{( 3 )}

« ( به خاطر بياور ) زماني را كه جاي خانه ( كعبه ) را براي ابراهيم آماده ساختيم ( تا خانه را بنا كند و به او گفتيم : ) و مردم را به حج فرا خوان . »

كعبه ، مايه استواري و سامان يافتن زندگي و مانع نابودي انسان ها

{  جَعَلَ اللهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ قِيَاماً لِلنَّاسِ . . . } . ^{( 4 )}

« خداوند كعبه ـ بيت الحرام ـ را وسيله اي براي استواري و سامان بخشيدن به كار مردم قرار داد . »

از اهل بيت ( عليهم السلام ) نقل شده كه در تفسير آيه بالا فرمودند :

« مادام كه كعبه وجود داشته باشد و مردم به سويش روند و حج گزارند ، نابود نمي شوند و هرگاه كعبه نابود شود و مردم حج را ترك كنند ، نابود خواهند شد . » ^{( 5 )}

كعبه ، مركز و پايگاه اقامه نماز :

{  رَبَّنَا إِنِّي أَسْكَنتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوَاد غَيْرِ ذِي زَرْع عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلاَةَ . . . } . ^{( 6 )}

« ( ابراهيم ( عليه السلام ) گفت : ) پروردگارا ! من بعضي از فرزندانم را كنار خانه اي كه حرم توست ساكن ساختم تا نماز را به پا دارند . » ^{( 7 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . بقره : 158

2 . آل عمران : 97

3 . حج : 26 و 27

4 . مائده : 97

5 . مجمع البيان ، ج3 و 4 ، ص382

6 . ابراهيم : 37

7 . نيز نكـ : بقره : 125 و حج : 26

19

كعبه ، خانه اي مخصوص طواف و اعتكاف

{ . . . وَعَهِدْنَا إِلَي إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِي لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ } . ^{( 1 )}

« و ما به ابراهيم و اسماعيل فرمان داديم كه : خانه مرا براي طواف كنندگان و معتكفان و نمازگزاران پاك و طاهر گردان . »

اين مطلب كه كعبه خانه اي است مخصوص طواف و اعتكاف و نماز ، در سوره حج ، آيه 126 هم مورد تأكيد قرار گرفته است .

طواف پيرامون كعبه ، موجب بخشش گناهان و امنيت از عذاب الهي است

از پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) نقل است كه فرمود :

« . . . فَإِذَا طُفْتَ بِالْبَيْتِ أُسْبُوعاً كَانَ لَكَ بِذَلِكَ عِنْدَ اللَّهِ عَهْدٌ وَذِكْرٌ يَسْتَحْيِي مِنْكَ رَبُّكَ أَنْ يُعَذِّبَكَ بَعْدَهُ . . . فَإِذَا طُفْتَ بِالْبَيْتِ أُسْبُوعاً لِلزِّيَارَةِ وَصَلَّيْتَ عِنْدَ الْمَقَامِ رَكْعَتَيْنِ ضَرَبَ مَلَكٌ كَرِيمٌ عَلَي كَتِفَيْكَ فَقَالَ أَمَّا مَا مَضَي فَقَدْ غُفِرَ لَكَ فَاسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فِيمَا بَيْنَكَ وَبَيْنَ عِشْرِينَ وَمِائَةِ يَوْم » .

« وقتي خانه خدا را هفت بار طواف كردي ، نزد خداوند پيمان و يادي خواهي داشت كه از آن پس پروردگار شرم مي كند تو را عذاب نمايد . . . و چون هفت بار گرد خانه طواف زيارت كردي و دو ركعت نماز نزد مقام ابراهيم گزاردي ، فرشته اي بزرگوار بر دوش تو مي زند و مي گويد : اما گناهان گذشته ات آمرزيده شد ، از امروز تا صد و بيست روز آينده ، اعمالت را از سر گير . » ^{( 2 )}

واردشونده به كعبه ، مورد اكرام خداست :

ابو عبيده گويد : به امام صادق ( عليه السلام ) عرض كردم : چرا براي صروره ( كسي كه حج اول اوست ) مستحب است وارد كعبه شود ولي براي كسي كه قبلا حج انجام داده مستحب نيست ؟ فرمود :

« لاَِنَّ الصَّرُورَةَ قَاضِي فَرْض مَدْعُوّ إِلَي حَجِّ بَيْتِ اللَّهِ فَيَجِبُ أَنْ يَدْخُلَ الْبَيْتَ الَّذِي دُعِيَ إِلَيْهِ لِيُكْرَمَ فِيهِ » .

« براي اينكه صروره حج واجب را ادا مي كند ، به حج خانه خدا دعوت شده

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . بقره : 125

2 . من لايحضره الفقيه ، ج2 ، ص202 ؛ ( الحج والعمره في الكتاب والسنه ، ص149 )

20

است . پس بايد وارد خانه اي شود كه به سوي آن دعوت شده تا در آنجا مورد اكرام قرار گيرد . » ^{( 1 )}

ورود به كعبه ، ورود در رحمت خدا و خروج از آن ، خروج از گناه است و . . .

از امام باقر ( عليه السلام ) درباره ورود به كعبه پرسيدند ، فرمود :

« الدُّخُولُ فِيهَا دُخُولٌ فِي رَحْمَةِ اللَّهِ وَالْخُرُوجُ مِنْهَا خُرُوجٌ مِنَ الذُّنُوبِ مَعْصُومٌ فِيمَا بَقِيَ مِنْ عُمُرِهِ مَغْفُورٌ لَهُ مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِهَ » .

« ورود به كعبه ، ورود در رحمت خدا و بيرون آمدن از آن ، خروج از گناهان است . وارد شونده به كعبه ، در باقي مانده عمرش از گناهان مصون مي ماند و گناهان گذشته اش آمرزيده مي شود . » ^{( 2 )}

ورود به كعبه سبب خشنودي خداوند و باعث بخشش گناهان است

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود :

« الدَّاخِلُ الْكَعْبَةَ يَدْخُلُ وَاللَّهُ رَاض عَنْهُ وَيَخْرُجُ عُطُلاً مِنَ الذُّنُوبِ » .

« وارد شونده به كعبه ، در حالي وارد مي شود كه خداوند از او راضي است و پاك از گناهان بيرون مي آيد . » ^{( 3 )}

ورود به كعبه ، ورود در حسنه و سبب خروج از گناه است

پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) :

« مَنْ دَخَلَ الْبَيْتَ دَخَلَ فِي حَسَنَة وَخَرَجَ مِنْ سَيِّئَة مَغْفُوراً لَهُ » .

« هركس به درون كعبه رود ، دريك حسنه وارد و از يك گناه آمرزيده بيرون مي آيد . » ^{( 4 )}

امام باقر ( عليه السلام ) : ورود به كعبه ، ورود در رحمت خدا و بيرون آمدن از آن ، خروج از گناهان است .

كعبه ، خانه اي كه بنيانگذار و متولّي آن دو تن از انبياي الهي بودند :

{  وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنْ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ . . . } . ^{( 5 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . علل الشرايع ، ص450 ، ح1

2 . الحج والعمره في الكتاب والسنه ، ص78

3 . الحج والعمره في الكتاب والسنه ، ص78

4 . الحج والعمره في الكتاب والسنه ، ص78

5 . بقره : 127

21

« ( و به ياد آوريد ) هنگامي را كه ابراهيم و اسماعيل ، پايه هاي كعبه را بالا مي بردند . »

{  وَإِذْ بَوَّأْنَا لاِِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ أَنْ لاَ تُشْرِكْ بِي شَيْئاً وَطَهِّرْ بَيْتِي لِلطَّائِفِينَ وَالْقَائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ } . ^{( 1 )}

« ( و به خاطر بياوريد ) زماني را كه جاي خانه ( كعبه ) را براي ابراهيم آماده ساختيم ( تا خانه را بنا كند و به او گفتيم ) : چيزي را همتاي من قرار مده و خانه ام را براي طواف كنندگان و قيام كنندگان و سجود كنندگان پاك ساز . »

{ . . . وَعَهِدْنَا إِلَي إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِي لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ } . ^{( 2 )}

« وما به ابراهيمواسماعيل ( عليهما السلام ) امر كرديم كه : خانه مرا براي طواف كنندگان و مجاوران وركوع كنندگان و سجده كنندگان پاك و پاكيزه كنيد . »

زيارت كعبه بر توانمندان واجب و ترك آن مستلزم كفر است

{  وَللهِِ عَلَي النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنْ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلا وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللهَ غَنِيٌّ عَنْ الْعَالَمِينَ } . ^{( 3 )}

« و براي خدا بر مردم است كه آهنگ خانه او كنند ؛ آنانكه توانايي رفتن به سوي كعبه را دارند ، و هركس كفر ورزد ( و حج را ترك كند ، به خود زيان رساند ) خداوند از همه جهانيان بي نياز است . »

تعطيلي كعبه ممنوع و ترك زيارتش سبب نابودي انسانها است

پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« إِذَا تَرَكَتْ أُمَّتِي هَذَا الْبَيْتَ أَنْ تَؤُمَّهُ لَمْ تُنَاظَرْ » .

« هرگاه امتم قصد آمدن به زيارت خانه خداراترك كنند ، مهلت داده نخواهد شد . »

امير مؤمنان ، علي ( عليه السلام ) :

« اللَّهَ اللَّهَ فِي بَيْتِ رَبِّكُمْ فَلا يَخْلُو مِنْكُمْ مَا بَقِيتُمْ فَإِنَّهُ إِنْ تُرِكَ لَمْ تُنَاظَرُوا » .

« خدا را ، خدا را درباره خانه خدايتان ( در نظر بگيريد ) ! تا هستيد مبادا كه از شما خالي باشد . اگر زيارت خانه خدا ترك شود ، مهلت داده نخواهيد شد . »

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . حج : 26

2 . بقره : 125

3 . آل عمران : 97

22

راوي گويد : درحضور امام باقر ( عليه السلام ) خانه خدا را ياد كردم ، حضرت فرمود :

« لَوْ عَطَّلُوهُ سَنَةً وَاحِدَةً لَمْ يُنَاظَرُوا » .

« اگريك سال تركش كنند مهلت داده نخواهند شد . » ^{( 1 )}

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود : وصيت امير مؤمنان ( عليه السلام ) چنين است :

« لا تَتْرُكُوا حَجَّ بَيْتِ رَبِّكُمْ فَتَهْلِكُوا » .

« حج خانه پروردگارتان را ترك نكنيد كه هلاك خواهيد شد . » ^{( 2 )}

حج خانه خدا ، با نيت خالص و مال پاك ، همنشيني با پيامبران ، صدّيقان ، شهيدان و صالحان در ملكوت اعلي است

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

« لَمَّا حَجَّ مُوسَي ( عليه السلام ) نَزَلَ عَلَيْهِ جَبْرَئِيلُ ( عليه السلام ) فَقَالَ لَهُ مُوسَي : يَا جَبْرَئِيلُ ، مَا لِمَنْ حَجَّ هَذَاالْبَيْتَ بِلا نِيَّة صَادِقَة وَلاَنَفَقَة طَيِّبَة . . . قَالَ : فَرَجَعَ إِلَي اللَّهِ تَعَالَي فَأَوْحَي اللَّهُ إِلَيْهِ : قُلْ لَهُ أَجْعَلُهُ فِي الرَّفِيقِ الاَْعْلَي مَعَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً » .

« چون موسي ( عليه السلام ) حج گزارد ، جبرئيل ( عليه السلام ) بر او نازل شد . موسي ( عليه السلام ) به او گفت : . . . كسي كه با نيت خالص وخرجي پاك وحلال اين خانه را زيارت كند ، پاداشش چيست ؟ جبرئيل به سوي خدا بازگشت . خداوند وحي كرد كه بگو : او را در ملكوت اعلي ، با پيامبران ، صديقان ، شهيدان و صالحان همراه مي كنيم و اينان چه رفيقان و همراهان نيك اند . » ^{( 3 )}

كعبه ، نخستين نقطه آفريده شده در زمين :

{  إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ . . . } . ^{( 4 )}

« نخستين خانه اي كه براي مردم قرار داه شد ، همان است كه در سرزمين مكه است . »

از امام صادق ( عليه السلام ) نقل است كه فرمود :

« چون خداي تعالي خواست زميني بيافريند ، همه آن را در جايگاه و مكان كعبه جمع كرد ، سپس آن را كوهي از كف قرار داد و پس از آن ، زميني را از زير آن

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . الحج والعمره في الكتاب والسنه ، صص 171 و172

2 . همان ، ص167

3 . الحج والعمره في الكتاب والسنه ، ص151

4 . آل عمران : 96

23

گسترانيد و اين است ( معناي ) سخن خداي ـعزّ و جلّـ كه فرمود : {  إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ . . . } » . ^{( 1 )}

مكان كعبه برگزيده خدا از زمين

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

« أَنَّ اللَّهَ اخْتَارَ مِنْ كُلِّ شَيْء شَيْئاً وَاخْتَارَ مِنَ الاَْرْضِ مَوْضِعَ الْكَعْبَةِ » .

« خداي ـعزّوجلّـ از هر چيزي ، چيزي را برگزيد و از زمين جايگاه كعبه را . » ^{( 2 )}

نگاه به كعبه سبب باز شدن درهاي آسمان و اجابت دعا است

از پيامبر گرامي ( صلّي الله عليه وآله ) نقل شده كه فرمود :

« تُفْتَحُ أَبْوابَ السَّماءُ وَيُسْتَجابُ الدُّعاءِ فِي أَرْبَعَةَ مَواطِنَ . . . وَعِنْدَ رُؤْيَةِ الْكَعْبَةِ » . ^{( 3 )}

« در چهار مورد درهاي آسمان گشوده مي شود و دعا مستجاب مي گردد . . . يكي هنگام ديدن كعبه است . »

نگاه به كعبه ، سبب جلب رحمت خدااست

امير مؤمنان ( عليه السلام ) فرمود :

« إِذَا خَرَجْتُمْ حُجَّاجاً إِلَي بَيْتِ اللَّهِ فَأَكْثِرُوا النَّظَرَ إِلَي بَيْتِ اللَّهِ فَإِنَّ لِلَّهِ مِائَةً وَعِشْرِينَ رَحْمَةً عِنْدَ بَيْتِهِ الْحَرَامِ سِتُّونَ لِلطَّائِفِينَ وَأَرْبَعُونَ لِلْمُصَلِّينَ وَعِشْرُونَ لِلنَّاظِرِينَ » . ^{( 4 )}

« هرگاه براي حجّ خانه خدا بيرون شديد ، به كعبه بسياربنگريد ؛ زيرا خدا را صد

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . تفسير برهان ، ج1 ، ص 300 ، ح19

2 . من لايحضره الفقيه ، ج2 ، ص243 ، ح2306

3 . السنن الكبري ، ج3 ، ص502 ، ح6460

4 . وسائل الشيعه ، ج13 ، ص 264 ؛ خصال صدوق ، ج2 ، ص616

24

وبيست رحمت در كنار خانه خويش است : شصت رحمت براي طواف كنندگان ، چهل رحمت براي نمازگزاران و بيست رحمت براي نگاه كنندگان . »

نگاه به كعبه عبادت است

پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« النَّظَرُ إِلَي الْكَعْبَةِ عِبَادَةٌ » .

« نگاه به كعبه عبادت است . » ^{( 1 )}

و نيز فرمود :

« النَّظَرُ إِلَي الْكَعْبَةِ حُبّاً لَهَا عِبَادَةٌ . . . » .

« نگاه به كعبه از روي عشق به آن ، عبادت است . » ^{( 2 )}

نگاه به كعبه موجب افزايش حسنات و ارتقاي درجات معنوي است

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

« مِنْ أَيْسَرِ مَا يُعْطَي مَنْ يَنْظُرُ إِلَي الْكَعْبَةِ أَنْ يُعْطِيَهُ اللَّهُ بِكُلِّ نَظْرَة حَسَنَةً وَتُمْحَي عَنْهُ سَيِّئَةٌ وَتُرْفَعُ لَهُ دَرَجَةٌ » .

« كمترين پاداش براي نگاه به كعبه آن است كه خداوند براي هر نگاه حسنه مي بخشد و گناهي مي زدايد و درجه اي بر مقامش مي افزايد . » ^{( 3 )}

نگاه به كعبه سبب در امان ماندن از اندوه دنيا و آخرت است

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

« مَنْ نَظَرَ إِلَي الْكَعْبَةِ بِمَعْرِفَة فَعَرَفَ مِنْ حَقِّنَا وَحُرْمَتِنَا مِثْلَ الَّذِي عَرَفَ مِنْ حَقِّهَا وَحُرْمَتِهَا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ وَكَفَاهُ هَمَّ الدُّنْيَا وَالاْخِرَةِ » . ^{( 4 )}

« هركس از روي معرفت و شناخت ، به كعبه نگاه كند و حق و حرمت ما را مثل همان كه از حق و حرمت كعبه مي شناسد ، بشناسد ، خداوند گناهانش را مي آمرزد و او را از اندوه دنيا و آخرت كفايت مي كند . »

نگاه به كعبه گناهان را محو مي كند

از پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) نقل شده كه فرمود :

« النَّظَرُ إِلَي الْكَعْبَةِ حُبّاً لَهَا عِبَادَةٌ وِيَهْدِمُ الْخَطَايَا هَدْماً » .

« نگاه به كعبه از روي عشق به آن ، عبادت است و خطاها را كاملا از

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . الجامع الصغير ، ج2 ، ص681 ، ح932

2 . المحاسن ، ج1 ، ص145 ، ح200

3 . المحاسن ، ج1 ، ص145 ، ح201

4 . كافي ، ج4 ، ص241 ، ح6

25

ميان مي برد . » ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

« مَنْ نَظَرَ إِلَي الْكَعْبَةِ لَمْ يَزَلْ تُكْتَبُ لَهُ حَسَنَةٌ وَتُمْحَي عَنْهُ سَيِّئَةٌ حَتَّي يَنْصَرِفَ بِبَصَرِهِ عَنْهَا » .

« هركس به كعبه بنگرد ، پيوسته براي او حسنه نوشته مي شود و گناه از او محو مي گردد تا آنگاه كه نگاهش را از كعبه برگيرد . » ^{( 2 )}

فضايل اركان ، اماكن واشياي پيرامون كعبه

الف ـ حجرالأسود :

* دست راست خدا در زمين :

پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

ـ « اَلْحَجَرُ يَمِينُ اللهِ فِي أَرْضِهِ فَمَنْ مَسَحَهُ مَسَحَ يَدَ اللهِ » .

« حجرالأسود دست راست خدا در زمين است ، هركس آن را لمس كند دست خدا را مسح كرده است . »

ـ « اَلْحَجَرُ يَمِينُ اللهِ فِي الاْرْضِ يُصافِحُ بِهِ عِادَهُ » .

« حجر دست راست خدا در زمين است كه با آن با بندگانش دست مي دهد و مصافحه مي كند . »

ـ « اَلْحَجَرُ يَمِينُ اللهِ فِي الاْرْضِ فَمَنْ مَسَحَ يَدَهُ عَلَي الْحَجَرِ فَقَدْ بايَعَ اللهُ أَنْ لا يُعْصِيهِ » .

« حجرالأسود دست راست خدا در زمين است ، كسي كه دست خود را بر آن بكشد ، با خدا بيعت كرده كه او را نافرماني نكند . »

علي ( عليه السلام ) : خدا را صد وبيست رحمت در كنار خانه خويش است : شصت رحمت براي طواف كنندگان ، چهل رحمت براي نمازگزاران و بيست رحمت براي نگاه كنندگان .

ـ « اَلْحَجَرُ يَمِينُ اللهِ فَمَنْ شاءَ صافَحَهُ بِها » .

« حجر دست راست خداست ، هر كس بخواهد بهوسيله آن ، با خدا مصافحه مي كند . » ^{( 3 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . المحاسن ، ج1 ، ص145 ، ح200

2 . كافي ، ج4 ، ص240

3 . الحجوالعمره في الكتاب والسنه ، ص102

26

* سنگي است از بهشت :

پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« اَلْحَجَرُ اْلأَسْوَدِ مِنْ حِجارَةِ الْجَنَّةِ » .

« حجرالاسود ازسنگ هاي بهشت است . »

امير مؤمنان ، علي ( عليه السلام ) فرمود :

« . . . هُوَالْحَجَرُالَّذِي نَزَلَ بِهِ آدَمُ مِنَ الْجَنَّةِ » .

« ( حجرالأسود ) سنگي است كه آدم آن را از بهشت فرود آورد . »

از امام باقر ( عليه السلام ) درباره حجرالأسود پرسيدند ، فرمود :

« نَزَلَتْ ثَلاثَةُ أَحْجَار مِنَ الْجَنَّةِ الْحَجَرُ الاَْسْوَدُ اسْتَوْدَعَهُ إِبْرَاهِيمَ ( عليه السلام ) وَ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَ( حَجَرُ بَنِي إِسْرَائِيلَ ) ، قَالَ أَبُو جَعْفَر ( عليه السلام ) إِنَّ اللَّهَ اسْتَوْدَعَ إِبْرَاهِيمَ الْحَجَرَ الاَْبْيَضَ وَكَانَ أَشَدَّ بَيَاضاً مِنَ الْقَرَاطِيسِ فَاسْوَدَّ مِنْ خَطَايَا بَنِي آدَمَ » .

« سه سنگ از بهشت فرود آمد : حجرالأسود كه به وديعت به ابراهيم ( عليه السلام ) سپرده شد ، مقام ابراهيم وسنگ بني اسرائيل . خداوند سنگ سفيد به ابراهيم ( عليه السلام ) سپرد كه سفيدتر از كاغذ بود ، پس در نتيجه گناهان فرزندان آدم سياه شد . » ^{( 1 )}

* اولين سنگ نهاده شده بر زمين :

علي ( عليه السلام ) در پاسخ شخص يهودي كه از او درباره اولين سنگي كه بر روي زمين نهاده شد پرسيد ، فرمود :

« يَا يَهُودِيُّ أَنْتُمْ تَقُولُونَ : أَوَّلُ حَجَر وُضِعَ عَلَي وَجْهِ الاَْرْضِ الَّذِي فِي بَيْتِ الْمَقْدِسِ وَكُذِّبْتُمْ ، هُوَ الْحَجَرُ الَّذِي نَزَلَ بِهِ آدَمُ مِنَ الْجَنَّةِ . . . » .

« شما مي گوييد اوّلين سنگي كه بر زمين نهاده شد ، سنگ بيت المقدس است و دروغ مي گوييد . اولين سنگ آن است كه آدم از بهشت فرود آورد . » ^{( 2 )}

ب ـ حطيم

* برترين نقطه روي زمين و با فضيلت ترين مكان براي نماز :

ابوعبيده گويد : به امام صادق ( عليه السلام ) عرض كردم : آيا نماز در همه جاي حرم يكسان است ؟ فرمود : ابوعبيده ! نماز در همه جاي مسجدالحرام يكسان نيست . چگونه در همه جاي حرم يكسان باشد ؟ پرسيدم : پس كدام بقعه برتر است ؟ فرمود : ميان درِ كعبه و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . الحج والعمره في الكتاب والسنه ، ص104

2 . الحج والعمره في الكتاب والسنه ، ص103

27

حجرالأسود ( حطيم ) .

آن حضرت همچنين فرمود : اگر برايت فراهم شد كه همه نمازهاي واجب و غير واجبت را در حطيم بخواني ، بخوان ؛ چرا كه برترين نقطه روي زمين است .

زراره گويد : از امام ( عليه السلام ) پرسيدم : مردي در مكه نماز مي خوانَد و رو به قبله مي ايستد ولي مقام ابراهيم را پشت سر خود قرار مي دهد ، فرمود : اشكالي ندارد هر جاي مسجد نماز بخواند جلوي مقام يا پشت آن ، مي تواند و بهترين جا ، حطيم است و حطيم مقابل درِ كعبه است .

راوي گويد : از امام رضا ( عليه السلام ) پرسيدم : كجاي مسجدالحرام براي نماز خواندن برتر است ؟ فرمود : حطيم ، ميان حجرالاسود و در كعبه . . . ^{( 1 )}

* مقدس ترين مكان در مسجدالحرام :

امام باقر ( عليه السلام ) از اصحاب خود پرسيد : آيا مي دانيد كدام قطعه زمين نزد خداوند با منزلت تر است ؟ هيچ يك از اصحاب پاسخي ندادند . خود حضرت فرمود : آن ، مكه است كه خداوند به عنوان حرم خويش پسنديده و خانه خود را در آن قرار داد . سپس فرمود : آيا مي دانيد نزد خداوند حرمتِ كدام بقعه مكّه بزرگتر است ؟ باز هم كسي پاسخ نداد حضرت فرمود : آن مسجدالحرام است . سپس پرسيد : آيا مي دانيد حرمت كجاي مسجدالحرام عظيم تر است ؟ كسي چيزي نگفت ، حضرت فرمود : ميان ركنِ حجرالأسود و مقام ابراهيم و درِ كعبه . اين جايگاه ، حطيم اسماعيل است ، جايي كه اندك گوسفندانش را غذا مي داد و در آن نماز مي گزارد .

ابوحمزه ثمالي گويد : امام سجاد ( عليه السلام ) پرسيد : كدام زمين برتر است ؟ گفتم خدا و رسول و فرزند رسولش داناترند . فرمود : بهترين بقعه و زمين ، ميان ركن و مقام است . ^{( 2 )}

* محل پذيرش توبه آدم ( عليه السلام ) :

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود : « . . . اينجا ( حطيم ) همان جايي است كه توبه آدم پذيرفته شد . » ^{( 3 )}

پ ـ مُلتَزَم

* محل اجابت دعا :

پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

ـ « هيچ كس دراين ملتزم چيزي از خدا نخواست ، مگر اينكه اجابت شد . »

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . كافي ، ج4 ، ص525 ، ح2

2 . الحج والعمره في الكتاب والسنه ، صص 118 و 119

3 . الحج والعمره في الكتاب والسنه ، ص108

28

ـ « ملتزم جايي است كه دعا در آن پذيرفته است و هيچ بنده اي چيزي از خدا نخواست مگر اينكه آن را پذيرفت . »

ـ « آدم هنگامي كه فرود آمد هفت بار كعبه را طواف كرد ، سپس در مقابل درِ كعبه دو ركعت نماز گزارد ، آنگاه به ملتزم آمد وگفت :

« اَلّلهُمَّ اِنَّكَ تَعْلَمُ سَرِيرَتِي وَعَلانِيَتِي فَاقْبَلْ مَعْذِرَتِي وَتَعْلَمُ ما فِي نَفْسِي وَما عِنْدِي فَاغْفِرْ لِي ذُنُوبِي وَتَعْلَمُ حاجَتِي فَاعْطِنِي سُؤْلِي اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ إِيمَانا تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِي وَيَقِيناً ( صَادِقاً ) حَتَّي أَعْلَمَ أَنَّهُ لَنْ يُصِيبَنِي إِلاَّ مَاكَتَبْتَ لِي وَالرِّضا بِما رَضِيتَ عَلَيّ » .

« خداوند به او وحي كرد : اي آدم ، دعاهايي كردي و من اجابت كردم ، اين گونه دعا را هيچ يك از فرزندانت نخواهد كرد ، مگر آنكه اندوه ها و گرفتاري هايش را برطرف سازم و آنچه از دست داده كفاف كنم و تهيدستي را از قلبش بيرون سازم و توانگري را ميان دو چشمش قرار دهم و در پي تجارت هر تاجري براي او تجارت كنم ( و سود دهم ) و دنيا به حالتِ خوار سراغ او آيد هر چند خودش آن را نخواهد . » ^{( 1 )}

* كعبه ، محل اقرار به گناهان و درخواست بخشش

امير مؤمنان ، علي ( عليه السلام ) فرمود :

« در كنار ملتزم به گناهان خويش اعتراف كنيد ؛ آنچه را كه به ياد داريد و ياد ندارد . پس بگوييد : خدايا ! آنچه را كه نگهبانان تو از گناهان ما حفظ كرده اند و ما فراموش كرده ايم ببخشاي . همانا هر آن كس كه در اين جايگاه به گناه خود اعتراف كند و آنها را برشمارد و از خداوند آمرزش بطلبد ، بر خداوند است كه او را بيامرزد . »

معاوية بن عمار گويد :

« هرگاه امام صادق ( عليه السلام ) به ملتزم مي رسيد به غلامانش مي گفت : از من فاصله بگيريد تا در اين مكان نزد پروردگارم به گناهانم اقرار كنم ، اينجا جايي است كه هيچ بنده اي به گناهان خود نزد پروردگارش اعتراف نكرد و از خدا آمرزش نخواست مگر اينكه خداوند او را آمرزيد . »

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . ازرقي ، اخبار مكّه ، ج1 ، صص349 ـ 348

29

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

« هرگاه از طواف خود فارغ شدي و به آخر كعبه ـ در مقابل مستجار اندكي به ركن يماني مانده ـ رسيدي ، دستان خود را بر كعبه بگستر ، شكم خود را به آن بچسبان و صورتت را بر كعبه بگذار و بگو : خدايا ! خانه خانه توست ، بنده بنده توست و اينجا جايگاه كسي است كه از دوزخ به تو پناه مي آورد .

سپس نزد پروردگار به آنچه كرده اي اقرار كن ، به يقين هيچ بنده مؤمني نيست كه در اينجا به گناهان خود درمقابل خدا اقراركند مگر اينكه خدا او را بيامرزد ، اگر بخواهد . . . . » ^{( 1 )}

همانطور كه در روايت امام صادق ( عليه السلام ) اشاره شد ، ملتزم بخشي از ديوار كعبه است كه در نزديكي ركن يماني و موازي درِ كنوني كعبه قرار دارد .

ت ـ مستجار

* محل دعا و آمرزش الهي و بخشش گناهان :

امام سجاد ( عليه السلام ) فرمود : « چون آدم به زمين هبوط كرد ، به طواف كعبه پرداخت و كنار مستجار كه رسيد به كعبه نزديك شد ، دستان خود را به آسمان بلند كرد وگفت : پروردگارا ! مرا ببخشاي ، ندا آمد تو را بخشيدم . گفت : خدايا ! فرزندانم را . ندا آمد : اي آدم هر يك از فرزندان تو سراغ من آيد و گناه خويش را اينجا آورد ، مي آمرزم .

علي بن جعفر : برادرم ( موسي بن جعفر ) را ديدم كه دو يا سه طواف مي كرد ، طوافها را به هم پيوست جز اينكه در مستجار مي ايستاد و سرِ هر هفت دور دعا مي كرد و سراغ حجرالاسود مي آمد و آن را لمس مي كرد . سپس به طواف مي پرداخت . »

* محل مستجار :

امام صادق ( عليه السلام ) : « حضرت ابراهيم كعبه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . الحج والعمره في الكتاب والسنه ، ص 110

30

را ساخت . . . و براي آن دو در قرار داد ؛ دري به مشرق و دري به مغرب . مستجار دري است كه رو به مغرب است . ^{( 1 )} ( ملتزم و مستجار كنار هم ـاندكي قبل از ركن يماني ـ قرار دارند . ) .

ث ـ ركن يماني

* استحباب استلام ركن يماني و لمس آن

جابر بن عبدالله : « پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) حجرالأسود را لمس كرد و بوسيد و ركن يماني را لمس كرد و دستِ خود را بوسيد . »

ابن عبّاس : « پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) ركن يماني را بوسيد و صورت خود را بر آن نهاد . »

امام باقر ( عليه السلام ) : « پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) جز ركن حجرالأسود و ركن يماني را لمس نمي كرد سپس اين دو ركن را مي بوسيد و صورت بر آنها مي گذاشت . . . » ^{( 2 )}

* ركن يماني محل حضور و استغفار جبرئيل براي استلام كنندگان :

راوي گويد : « با امام صادق ( عليه السلام ) مشغول طواف بودم ، ديدم كه هرگاه به حجرالأسود مي رسيد ، دست به آن مي كشيد و مي بوسيد و هرگاه به ركن يماني مي رسيد خود را به آن مي چسباند . گفتم : فدايت شوم ! به حجرالأسود دست مي كشي ولي به ركن يماني كه مي رسي ، خود را به آن مي چسباني ؟ گفت : پيامبرخدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود : هرگز سراغ ركن يماني نيامدم مگر آنكه جبرئيل را ديدم كه پيش از من خود را به آن چسبانده است . »

امام صادق ( عليه السلام ) : هرگاه به ملتزم مي رسيد به غلامانش مي گفت : از من فاصله بگيريد تا در اين مكان نزد پروردگارم به گناهانم اقرار كنم .

به پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) گفتند : اي پيامبر ، ديديم كه زياد بر ركن يماني دست مي كشي . فرمود : « هرگز نزد ركن يماني نيامدم مگر آنكه جبرئيل كنارآن ايستاده بود وبراي هركه آن را لمس مي نمود طلب آمرزش مي كرد . » ^{( 3 )}

* حضور فرشتگاني در كنار ركن يماني براي آمين گفتن به دعاها :

حميد بن ابي سويّه : شنيدم از ابن هشام

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . الحج والعمره في الكتاب والسنه ، ص111

2 . الحج و العمره في الكتاب و السنه ، صص112 و 113

3 . الحج والعمره في الكتاب والسنة ، صص 113 و114

31

كه از عطاء بن أبي رباح در حالي كه كعبه را طواف مي كرد ، از ركن يماني پرسيد ، عطا گفت : ابوهريره برايم گفت كه پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود : هفتاد فرشته بر آن گماشته شده اند . هرگاه كسي بگويد :

« اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْعَفْوَ وَالْعَافِيَةَ فِي الدُّنْيَا وَالآْخِرَةِ ، رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الآْخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ » . مي گويند : آمين .

امام صادق ( عليه السلام ) : « خداوند متعال فرشته ذِكرگويي را بر ركن يماني مأمور ساخته كه دعاهاي شما را « آمين » مي گويد .

* ركن يماني دري از درهاي بهشت و همواره باز است :

امام صادق ( عليه السلام ) : « ركن يماني درِ ماست كه از اين در وارد بهشت مي شويم . »

و فرمود : « ركن يماني دري از درهاي بهشت است ، خداوند ازوقتي كه آن را گشود نبسته است . »

* حضور فرشته اي الهي در كنار ركن يماني براي ابلاغ صلوات ها به خدمت پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) :

امام صادق ( عليه السلام ) وقتي از كنار ركن يماني مي گذشت ، مي فرمود :

« دراينجا فرشته اي است كه شنوايي اهل زمين به او داده شده است . هركس وقتي به اينجا مي رسد برپيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) صلوات فرستد ، درود او را به پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) مي رساند . » ^{( 1 )}

ج ـ حجر اسماعيل ( عليه السلام )

* حجر اسماعيل مدفن شماري از انبياي الهي :

امام صادق ( عليه السلام ) : « حِجر ، خانه اسماعيل است وقبر هاجر واسماعيل درآن قرار دارد . »

معاوية بن عمار : « ازامام صادق ( عليه السلام ) درباره حِجر پرسيدم كه آيا جزو كعبه است يا بخشي ازكعبه درآن است ؟ »

فرمود : نه ، حتي به اندازه چيده يك ناخن ! ليكن اسماعيل ( عليه السلام ) مادرش را آنجا به خاك سپرد . دوست نداشت كه پا بر روي آن بگذارند . دور آن حصاري كشيد . قبور پيامبراني هم در آن است . » ^{( 2 )}

* حجر اسماعيل از مكان هاي با فضيلت براي نماز :

راوي گويد : « از حضرت رضا ( عليه السلام ) پرسيدم :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . الحجوالعمره في الكتابوالسنه ، صص113 و114

2 . همان ، صص106و 107

32

كدام جاي مسجدالحرام براي نماز خواندن بهتر است ؟ فرمود : حطيم ، ميان حجرالأسود و درِ كعبه ، گفتم : پس از آن كجا برتر است ؟ فرمود : كنار مقام ابراهيم . پرسيدم : پس از آن كجا ؟ فرمود : داخل حِجر . پرسيدم : پس از آن ؟ فرمود : هرجا كه به كعبه نزديك تر باشد . » ^{( 1 )}

ح ـ مقام ابراهيم ( عليه السلام )

* آيه روشن خدايي :

{  إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَهُديً لِلْعالَمِينَ * فِيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ مَقامُ إِبْراهِيمَ . . . } ^{( 2 )}

« همانا نخستين خانه اي كه براي مردم قرار داده شد ، آن است كه در سرزمين مكه واقع شده كه بركت و مايه هدايت جهانيان است . در آن نشانه هاي روشن ( از جمله ) مقام ابراهيم است . »

* محل اقامه نماز ( طواف ) :

{ وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَأَمْناً وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلًّي . . . } . ^{( 3 )}

« و ( به خاطر بياوريد ) هنگامي را كه خانه كعبه را محلّ بازگشت و مركز امن و امان براي مردم قرار داديم و از مقام ابراهيم عبادتگاهي براي خود انتخاب كنيد . »

مقام ابراهيم همان سنگ معروف است كه در فاصله چند متري كعبه در يك محفظه قرار دارد ، اين همان سنگي است كه ابراهيم خليل ( عليه السلام ) بر آن ايستاد و ديوار كعبه را بالا برد و در آن ، اثرِ قدم انسان آشكارا ديده مي شود و اين خود معجزه و آيت الهي است كه در يك جسم سخت و محكم پا فرو رود و اثر آن قرنهاي متمادي باقي بماند .

در زمان وقوع اين معجزه الهي و ايستادن ابراهيم ( عليه السلام ) بر اين سنگ ، اختلاف نظريه وجود دارد ؛ بعضي آن را هنگام بناي كعبه و بالا بردن پايه هاي آن مي دانند و معتقدند كه حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) بر آن مي ايستاد تا بتواند قسمت بالايي ديوار كعبه را بسازد .

گروه ديگر مي گويند : ابراهيم ( عليه السلام ) هنگام اعلان حج ، جهت امتثال امر {  وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ . . . } بر روي اين سنگ ايستاد و اثر پايش بر آن افتاد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . الحجوالعمره في الكتابوالسنه ، ص119

2 . آل عمران : 96

3 . بقره : 125