بخش 10

202

ميقات حج - سال سيزدهم - شماره پنجاه - زمستان 1383

حج گزاري در كشور سوريه

مديريت كلان :

حج در كشور سوريه توسط بخش دولتي انجام مي شود. وزارت اوقاف و سازمان هواپيمايي كشوري يك دفترمشترك به نام دفتر امور حج و عمره براي اداره امور حج تشكيل داده اند. در سوريه هيچ مركزي براي تحقيق و پژوهش در زمينه امور حج وجود ندارد. سهميه اي كه براي متقاضيان حج سوريه اختصاص يافته ، تنها 16 هزار نفر مي باشد كه اين سهميه به هيچوجه با تقاضاي موجود برابري نمي كند. يك شهروند سوري پس از اينكه به سن 50 سال رسيد تنها يك بار مي تواند براي اداي مناسك حج تمتع به كشور عربستان سفر كند. فراخوان از متقاضيان ، توسط رسانه هاي سوري انجام مي شود و ثبت نام پس از فراخوان به صورت متمركز است. زائر سوري در صورت انصراف از عزيمت به عربستان ، نمي تواند سهميه خود را به ديگري منتقل نمايد. با توجه به محدوديت سهميه اي كه سوري ها با آن مواجه هستند ، هيچ سهميه اي به ادارات ، سازمانها ، دانشگاهها و ساير مجامع و يا تشويق ها تعلق نمي گيرد. تقسيم بندي گروههاي حج و تهيه مسكن و لباس توسط مسؤولان دولتي انجام مي شود. دولت سوريه در آغاز ثبت نام از هر زائر 50 هزار لير سوري كه معادل 1000 دلار است دريافت مي كند. اين مبلغ صرف ويزا ،

203

عوارض خروج از كشور ، بليت هواپيماي دمشق و ... مي شود. زائر سوري به همراه كاروانهاي حجاج به عربستان اعزام مي شود و در آنجا توسط مسؤول كاروان راهنمايي و اداره مي شود. دولت براي تسهيل امور زائران ، ستاد حج خود را در عربستان مستقر مي كند و براي مديريت بهتر امور نيز افرادي را تربيت نموده و بر امور آنها نظارت مي كند.

زائر هيچ نيازي به انتقال وسايل اضافي به عربستان ندارد و وسايل همراه او رفع كننده نيازهاي شخصي او مي باشد. ده روز قبل از عزيمت به عربستان ، كاروان زائر از سوي وزارت اوقاف اعلام و در فرودگاه معارفه صورت مي گيرد.

گذرنامه و ويزا :

از سوي اداره گذرنامه براي زائر سوري گذرنامه زيارتي به صورت رايگان صادر مي شود كه اين گذرنامه يكبار مصرف و ويژه سفرِحج مي باشد. گذرنامه ها بعد از عيد سعيد فطر و بر اساس نامه دفتر امور حج و عمره و پس از درخواست شخص داوطلب صادر مي شود. دفتر امور حج سوريه گذرنامه هاي زائران راجهتويزابه سفارت عربستان منتقل مي كند و زائر در اين زمينه هيچ نقشي ندارد.

انتقال زائران به عربستان ( هوايي ـ زميني ـ دريايي ) :

زائران كشور سوريه بهوسيله هواپيما به عربستان سفر مي كنند. بليت دمشق به جده و برگشت مجموعاً 400 دلار است اما براي كليه هزينه هاي حج ، دولت از هر متقاضي هزار دلار دريافت مي كند. سوري ها فقط از فرودگاه دمشق و تنها به مقصد جده پرواز مي كنند. شانزده هزار زائر سوري ظرف

204

25 روز به جده منتقل و در همين مدت نيز باز مي گردند. زمان برگشت اين زائران پس از انجام مناسك حج تمتع مشخص مي شود.

با توجه به اين تعداد محدود ، نيازي به اجاره هواپيما از كشور ديگري نيست و هواپيماهاي سوريه زائران را به جده رسانده و برمي گردانند. زائراني كه خود اقدام به سفر به عربستان مي كنند ، مي توانند با خودرو شخصي و هزينه خود از راه زميني وارد عربستان شوند و مجوز ورود خودرو به اين كشور را از سفارت كشور سعودي در دمشق دريافت مي كنند. فاصله زميني دمشق تا مدينه منوره حدود 850 كيلومتر است.

گمرك ـ ارز ـ سوغات :

گمرك سوريه هيچ مبلغي را در هنگام خروج زائران از آنان دريافت نمي كند.

بازرسي بدني به صورت معمولي در

سوري ها براي سوغات به آب زمزم و برخي لوازم برقي بسنده مي كنند و چنانچه بخواهند اجناس غير مجاز وارد كشور كنند ، كالاي آنها مصادره و با پرداخت جريمه آزاد مي شود.

فرودگاه صورت مي گيرد. زائران سوري مي توانند در حد بسيار اندك كالا از كشور خود به همراه داشته و آنها را در عربستان به فروش رسانند ولي خارج كردن اجناس زياد ممنوع است. ورود كالا به سوريه نيز تنها در حد سوغات كه حدود 25 كيلوگرم است ، مجاز مي باشد. سوري ها براي سوغات به آب زمزم و برخي لوازم برقي بسنده مي كنند و چنانچه بخواهند اجناس غير مجاز وارد كشور كنند ، كالاي آنها مصادره شده و با پرداخت جريمه آزاد مي شود. بار زائران سوري همراه خود آنان به دمشق منتقل مي شود. آنان براي انتقال ارز محدوديتي ندارند و دولت نيز به ارز مورد نياز آنها هيچ يارانه اي نمي پردازد.

فرودگاه جده ـ حمل و نقل داخل عربستان

هر مبلغي كه در فرودگاه جده پرداخت شود اداره امور حج مي پردازد و به زائر هزينه اي تعلق نمي گيرد. زائران سوري در حد متعارف در فرودگاه مي مانند و طي اين مدت از سوي ستاد حج سوريه كه در فرودگاه جده مستقر است ، پذيرايي مي شوند. زائران سوري معمولاً با اتوبوس به

205

مكّه و مدينه منتقل مي شوند و در ميان راه از آنان با غذاهاي سرد پذيرايي مي شود. هزينه سرانه پذيرايي بين راه هر زائر حدود 2 دلار است.

ستاد حج سوريه سعي مي كند در اطراف مسجد الحرام و مسجد النبي محل اقامت زائران اين كشور را انتخاب كند ، در صورتي كه چنين كاري ممكن نشود موظف به تهيه وسيله نقليه خواهد بود.

مسكن :

منازل مورد نياز زائران توسط ستاد حج سوريه اجاره مي شود و معمولاً اين كار در بعد از عيد سعيد فطر انجام مي گردد. افرادي از سوي وزارت اوقاف و دفتر امور حج براي اجاره اعزام مي شوند و تا پايان حج تمتع در عربستان مي مانند. همه زائران سوري ، قبل از اداي مناسك حج به مدينه منوره مشرف مي شوند. در هنگام توزيع اتاقها ، سعي مي شود كه زن و شوهرها با هم باشند. اجاره منزل براي سوري ها از دستورالعمل ويژه اي پيروي نمي كند فقط نهايت اهتمام را به كار مي بندند تا منازل نزديك حرمين شريفين و نوساز باشد. مسؤولان اجاره ، فرش و امكانات خواب و پذيرايي را از موجر دريافت مي كنند و زائران به صورت 24 ساعت از اتاقهاي خود بهره مند هستند. طول سفر زائران سوري حدود يك ماه است كه ميان مكّه و مدينه تقسيم مي شود. مبلغ مورد اجاره در طول سفر و در اقساط مختلف توسط مسؤولان سوري به موجرين پرداخت مي شود.

تداركات و تغذيه :

زائران سوري در طول سفر ، از يك برنامه غذايي از قبل طراحي شده استفاده مي كنند و كليه هزينه هاي مربوط به غذاي آنان در سر جمع مبلغي كه در ابتداي سفر از آنان دريافت كرده اند ديده شده است. غذاي مورد نياز حجاج سوريه در جاي ديگري طبخ و به صورت بسته بندي به محل استقرار زائران منتقل و ميان آنان توزيع مي شود. زائران مجاز نيستند كه هيچ ماده غذايي را به همراه داشته باشند بلكه كليه امكانات مورد نياز آنان از عربستان تهيه مي شود. از زائران سوري در هر روز طي دو نوبت با ميوه پذيرايي مي شود. آنان هر روز از يك چاي و يك قهوه استفاده مي كنند ولي آب شرب توسط خود زائر خريداري مي گردد.

206

بهداشت و درمان :

در فاصله كوتاهي تا آغاز سفر ، زائران سوري به صورت كامل تحت چك آپ قرار مي گيرند و در برابر بيماريهاي واگير نيز واكسينه مي شوند. آنان در طول سفر از خدمات بيمه استفاده مي كنند. بيمه حجاج در طول حج بر عهده دفتر امور حج است و هزينه آن نيز از همان 50 هزار لير دريافتي تأمين مي گردد. بيماران و افراد مسن بايد داروي مورد نياز خود را به همراه داشته باشند. آنان از امكانات درماني ستاد حج سوريه و در صورت كمبود ، از امكانات عربستان بهره مند مي شوند. بيشتر داروهاي مورد نياز از عربستان تهيه مي شود اما پزشكان از سوريه اعزام مي گردند.

سوري ها در هنگام حج در مكّه و مدينه مكانهاي بهداشتي و درماني مستقر مي كنند. از خدمات زائران پزشك نيز بهره گرفته مي شود. آنان با مراجعه به درمانگاههاي ستاد حج سوريه در مكّه و مدينه به مسؤولان درماني مساعدت مي كنند. در منا و عرفات امكانات درماني در حد اورژانس استقرار مي يابد. در طول سفر و به صورت مرتب از زوار درخواست مي شود كه نظافت را رعايت كنند و به علاوه در محل اقامت آنان خدمه هايي حضور دارند كه وظيفه آنها نظافت محل سكونت زائران است. زائران سوري قبل از سفر در زمينه رعايت نظافت و بهداشت و يا ... آموزشي نمي بينند.

آموزش :

مدتي قبل از آغاز فصل حج ، وزارت اوقاف سوريه كتابهاي راهنماي سفر حج را ميان زائران توزيع مي كند. مديران كاروانهاي سوريه كه از سوي وزارت اوقاف گزينش مي شوند و در طول حج امور مربوط به زائران را بر عهده دارند ، با توجه به تحصيلاتي كه در زمينه فقه و الهيات دارند ، آموزش مناسك به زائران را برعهده مي گيرند. آموزشها به صورت غير متمركز و به صورت محلي و منطقه اي انجام مي شود و رسانه ها در اين زمينه هيچ نقشي ايفا نمي كنند. رئيس كاروان همچنين جزواتي را براي راهنمايي بيشتر زائران تهيه و در اختيار آنان مي گذارد.

تشكيلات حج :

ستاد حج ، بعثه اين كشوراست كه در حد نظارت در موسم حج انجام وظيفه مي كند و هيچ ارتباط مستقيمي با حجاج ندارد و

207

مديريت حجاج در عربستان بر عهده مديران كاروانها مي باشد. خدمتگزاراني كه در درون كاروانها امور زائران را بر عهده دارند ، توسط مديران كاروانها انتخاب و تحت نظر مدير كاروان انجام وظيفه مي كنند. بعثه سوريه هيچ كار فرهنگي در طول سفر حج انجام نمي دهد. زائران در سفر حج از لباس هاي يك شكل استفاده نمي كنند.

نظارت و بازرسي :

ستاد حج سوريه در طول سفر ، نظارت و كنترل عمليات اجرايي حج را بر عهده دارد. آنانكه كه امر نظارت را انجام مي دهند كارمند وزارت اوقاف هستند و براي يك نوبت حج انتخاب مي شوند و چگونگي كار آنان توسط وزارت ابلاغ مي شود. علاوه بر نظارت كلي ، اداره حسابرسي وزارت اوقاف عملكرد مالي مجريان حج را كنترل مي نمايد.

منا و عرفات :

زائران سوري با اتوبوسهايي كه مدير كاروان كرايه مي كند ، به منا وعرفات منتقل مي شوند. تهيه چادرهاي مورد نياز زائران در منا و عرفات به عهده ستاد حج سوريه مي باشد. سوري ها در ايام تشريق از غذاهاي آماده استفاده مي كنند. افرادي نيز براي امداد رساني به گمشدگان مأموريت مي يابند ولي بيشتر از خدمات سعودي ها در اين مورد بهره گرفته مي شود. چنانچه زائر سوري در موسم حج فوت كند ، مسؤولان مربوط سعي مي كنند جنازه را به سوريه بازگردانند.

208