فقه
حج
استفتائات جدید حج

85

ميقات حج - سال چهاردهم - شماره پنجاه و سوم - پاييز 1384

فقه حج

86

استفتائات جديد حج

مركز تحقيقات حج ـ بخش فقه

تا لحظات پايانيِ صفحه آراييِ فصلنامه ، پاسخ برخي از مراجع معظم تقليد به دفتر مجله نرسيد ، از اين رو ، ناگزير به پاسخ هاي رسيده بسنده كرديم . اميد است بتوانيم از پاسخ هاي ديگر مراجع نيز در شماره آينده بهره مند شويم .

© 1 ـ آيا نماز طواف مستحب را مي توان در حال حركت و راه رفتن خواند ؟

* آية الله تبريزي : مانعي ندارد ، والله العالم .

* آية الله سيستاني : اشكال ندارد .

* آية الله صافي گلپايگاني : مانع ندارد ، والله العالم .

* آية الله فاضل لنكراني : بلي ، مي توان

87

* آية الله مكارم شيرازي : احتياط آن است كه در حال وقوف بخوانند ؛ زيرا ادلّه جواز نافله در حال حركت ، از اينجا منصرف است .

© 2 ـ آيا كسي كه در اعمال عمره يا حج يا خصوص طواف اجير غير باشد ، مي تواند به نيابت از شخص ديگري تبرعاً يا استيجاراً قرآن تلاوت كند .

* آية الله تبريزي : مانعي ندارد ، والله العالم

* آية الله سيستاني : مي تواند .

* آية الله صافي گلپايگاني : چنانچه مانع اعمال عمره يا حج يا طواف اجير نباشد خواندن قرآن تبرّعاً يا استيجاراً براي ديگري اشكال ندارد ، والله العالم .

* آية الله فاضل لنكراني : بلي ، مي تواند

* آية الله مكارم شيرازي : مانعي ندارد

© 3 ـ در حال طواف نماز مستحب خواندن چه حكمي دارد ؟

* آية الله تبريزي : مشروعيت آن ثابت نيست ، والله العالم .

* آية الله سيستاني : جايز است .

* آية الله صافي گلپايگاني : احوط ترك آن است ، والله العالم .

* آية الله فاضل لنكراني : مانعي ندارد .

* آية الله مكارم شيرازي : اشكالي ندارد .

88

© 4 ـ در صورتي كه لباس نمازگزار از پنبه يا كتان باشد ، در جايي كه بر فرض تقيّه سجده بر فرش صحيح است ، چنانچه بتواند بدون محذور بر لباس خود سجده كند ، آيا سجده بر فرش كه از پشم يا مواد لاستيكي است مجزي است يا نه ؟

* آية الله تبريزي : چنانچه با رعايت تقيه بتواند بر لباسش سجده كند ، بايد بر لباس مذكور سجده نمايد ، والله العالم .

* آية الله سيستاني : در فرض مذكور مجزي است .

* آية الله صافي گلپايگاني : در فرض سؤال بايد بر لباس خود سجده كند ، والله العالم .

* آية الله فاضل لنكراني : در فرض سؤال ، بايد به لباسش سجده كند و سجده بر فرش و مواد پلاستيكي مجزي نيست .

* آية الله مكارم شيرازي : سجده بر پنبه و كتان در فرض سؤال ، اولويت دارد .

© 5 ـ آيا استحباب سه روز روزه مستحبي در مدينه منوره براي برآمدن حاجت ، اختصاص به مسافر دارد يا براي اهالي مدينه و كسي كه قصد عشره دارد نيز مستحب است ؟

* آية الله تبريزي : حكم مزبور اختصاص به مسافر دارد و شامل اهل مدينه نمي شود و در مسافر بين اين كه نمازش قصر باشد يا به جهت قصد اقامت ده روز نمازش تمام باشد ، فرقي نيست ، والله العالم .

* آية الله سيستاني : براي همه مستحب است .

* آية الله صافي گلپايگاني : بعيد نيست اختصاص به مسافر نداشته باشد ، والله العالم .

* آية الله فاضل لنكراني : استحباب آن به قصد ورود براي غير مسافر ثابت نيست ، بلي رجاءاً مانعي ندارد .

89

* آية الله مكارم شيرازي : اين حكم مخصوص مسافر است ولي ديگران بر اساس قانون اوّلي هر روزي بخواهند مي توانند به قصد حاجت روزه بگيرند .

© 6 ـ جواز اقتدا به اهل سنّت اختصاص به نماز ادا دارد يا نماز قضا را نيز مي توان اقتدا كرد ؟

* آية الله تبريزي : نماز قضا را هم مي شود با آن ها خواند ، لكن شخص بايد حمد و سوره را خودش بخواند و لو به اين كه در نمازهاي جهريه به اخفات بخواند ، والله العالم .

* آية الله سيستاني : مي تواند نماز قضا را نيز بخواند ولي به هر حال بايد قرائت خود را بخواند و حكم جماعت را ندارد .

* آية الله صافي گلپايگاني : مختص به نماز ادا است ، والله العالم .

* آية الله فاضل لنكراني : اختصاص به نماز ادا ندارد .

* آية الله مكارم شيرازي : تفاوتي نمي كند .

© س7 ـ زني به تصور اين كه مستحاضه است در ميقات محرم شده و با انجام وظايف مستحاضه اعمال عمره تمتّع را به جا آورده ، پس از اعمال متوجه شده كه حائض بوده ، وظيفه او نسبت به اعمال عمره و حج چيست ؟

* آية الله تبريزي : در فرض مزبوركه زن در زمان احرام حائض بوده ، چنانچه وقت براي انجام اعمال ، بعد از پاك شدن ازحيض دارد ، بايد اعمال را اعاده كند و اگر وقت وسعت انجام اعمال را ندارد ، با همان احرامي كه بسته حج افراد را به جا مي آورد و در صورت تمكّن ، بايد بعد از آن ، عمره مفرده به جا آورد .

* آية الله سيستاني : اگر تا قبل از وقت حج ، فرصتِ انجام اعمال عمره را دارد ، بايد صبر كند و اعمال را پس از پاكي ، دوباره انجام دهد و اگر فرصت نباشد بايد حج افراد انجام دهد و پس از اعمال ، اگر ممكن بود ، عمره مفرده انجام دهد .

90

* آية الله صافي گلپايگاني : زن مذكور محرم است ، بنابراين اگر پاك شود و وقت براي عمره تمتع باقي باشد ، مجدداً اعمال عمره را انجام مي دهد و اگر وقت براي انجام عمره نباشد ، به طوري كه بتواند وقوف عرفات را درك كند ، حجّش بدل به افراد مي شود ؛ يعني با همان احرام بعد از پاكي و غسل ، نيت حجّ افراد مي كند و اعمال حج را تا آخر انجام مي دهد و قرباني ندارد و بعد از حج هم ، عمره به جا مي آورد و همين حجش مجزي است .

* آية الله فاضل لنكراني : اگر وقت براي اعاده اعمال عمره تمتع دارد ، طواف و نماز را اعاده كند و احتياطاً سعي و تقصير را نيز اعاده نمايد ، ولي اگر وقت ندارد ، حج افراد انجام دهد ( حجش مبدّل به افراد مي شود ) وپس از حج ، عمره مفرده به جا آورد .

* آية الله مكارم شيرازي : بايد طواف ها و نماز طواف را از سر بگيرد و احتياط اين است كه اگر در مكه حاضر است ، بقيه اعمال ؛ مانند سعي و تقصير را نيز اعاده كند ولي كفاره اي بر او نيست .

© 8 ـ آيا استحباب غسل ورود به مسجدالحرام تنها براي قادم و كسي است كه اعمال عمره به جاي مي آورد يا براي هر مرتبه رفتن به مسجدالحرام نيز مستحب است ؟

* آية الله تبريزي : غسل دخول مسجد الحرام ، كه همان غسل براي دخول مكه و حرم است ، اختصاص به قادم و كسي كه اعمال را به جا مي آورد ، دارد .

* آية الله سيستاني : استحباب آن حتي براي قادم ثابت نيست .

* آية الله صافي گلپايگاني : بعيد نيست براي هر وارد به مسجد باشد و در هر مرتبه .

* آية الله فاضل لنكراني : براي هر مرتبه رفتن به مسجد الحرام نيز مستحب است .

* آية الله مكارم شيرازي : به قصد رجا مانعي ندارد .

91

© 9 ـ كسي كه حسّ بويايي ندارد يا به علت زكام و سرماخوردگي بويي را احساس نمي كند ، استعمال طيب و عطر زدن به بدن و لباس و گرفتن بيني از بوي بد بر او حرام است يا نه ؟

* آية الله تبريزي : استعمال طيب بر او حرام است و نسبت به گرفتن بيني از بو ، چنانچه شخص بو را احساس مي كند ولو مختصر ، گرفتن بيني از بوي بد جايز نيست .

* آية الله سيستاني : استعمال و عطر زدن حرام است ولي اگر احساس بودي بد نمي كند گرفتن بيني حرام نيست .

* آية الله صافي گلپايگاني : استعمال طيب وگرفتن بيني از بوي بد براي چنين كسي هم حرام است .

* آية الله فاضل لنكراني : بلي ، در فرض سؤال نيز استعمال طيب و عطر زدن و بيني را از بوي بد گرفتن حرام است .

* آية الله مكارم شيرازي : استعمال عطر براي او نيز اشكال دارد ولي گرفتن بيني از بوهاي خوب و بد لازم نيست .

© 10 ـ آيا براي كسي كه خودش محرم نيست جايز است چيزي روي سر مرد محرمي بيندازد ، مثلا محرمي كه خوابيده پتو را روي سر او بيندازد و چنانچه محرم باشد چه حكمي دارد ؟

* آية الله تبريزي : جايز نيست .

* آية الله سيستاني : در هر دو فرض جايز نيست

* آية الله صافي گلپايگاني : دليلي بر منع آن نرسيده است ؛ چه محل باشد چه محرم .

* آية الله فاضل لنكراني : خير جايز نيست ولو مُحرم نباشد .

92

* آية الله مكارم شيرازي : احتياط ترك اين امور است .

© 11 ـ اگر مرد محرم به غير محرم بگويد وقتي كه خواب رفتم پتو را روي سرم بينداز ، چه حكمي دارد ؟ و بر فرض كه او هم به اين درخواست عمل كند كفاره واجب مي شود يا نه و بر فرض وجوب ، كفاره بر عهده چه كسي است ؟

* آية الله تبريزي : عمل مزبور جايز نيست و در فرض ارتكاب كفاره ندارد .

* آية الله سيستاني : نه درخواست جايز است و نه عمل ولي كفاره ندارد .

* آية الله صافي گلپايگاني : در فرض سؤال ، حرمت آن معلوم نيست و كفاره هم ندارد .

* آية الله فاضل لنكراني : نبايد بيندازد ، ولي چنانچه انداخت كفاره بر عهده هيچ كدام نيست ، بلي محرم به محض بيدار شدن و توجه بايد پتو را بردارد و الا بنابر احتياط واجب بايد كفاره بدهد .

* آية الله مكارم شيرازي : جايز نيست .

© 12 ـ در برخي موارد ، زائران بيت الله الحرام يا ساير مسافران ، وقت نماز در هواپيما هستند ، با توجه به اين كه نماز در هواپيما معمولاً مانع استقرار و طمأنينه نيست ، در صورتي كه ساير شرايط ، مثل قيام و قبله و ركوع و سجود مراعات شود ، آيا در صورت علم يا احتمال اين كه پيش از اتمام وقت نماز به مقصد مي رسند و مي توانند نماز را پس از پياده شدن از هواپيما بخوانند ، نماز در هواپيما كفايت مي كند يا بايد تأخير بيندازند و در صورتي كه نماز را در آن حال خواندند و پيش از اتمام وقت نماز پياده شدند ، اعاده نماز لازم است يا نه ؟

* آية الله تبريزي : چنانچه احتمال بدهند كه تا آخر وقت هواپيما به زمين ننشيند مي تواند در هواپيما نماز بخوانند و اگر پيش از اتمام وقت هواپيما به زمين نشست نمازشان را اعاده كنند .

* آية الله سيستاني : در فرض مذكور نماز در هواپيما كافي است .

93

* آية الله صافي گلپايگاني : در صورت علم بايد تأخير نمايد و در صورت احتمال ، احوط خواندن و چنانچه قبل از گذشتن وقت به مقصد رسيد اعاده است .

* آية الله فاضل لنكراني : به طور كلي مكان نماز گزار بايد بي حركت باشد و بايد بتوانند تا پايان نماز شرايط نماز را رعايت كنند لذا در فرض سؤال ، در سعه وقت تأخير بيندازند و اگر بواسطه تنگي وقت ناچار باشند نماز بخوانند بايد به قدري كه ممكن است رعايت شرايط را بنمايند و در اين صورت اعاده لازم نيست .

* آية الله مكارم شيرازي : چنين نمازي صحيح است و اعاده ندارد .

© 13 ـ وضو گرفتن از آب هاي خنك مسجدالحرام و اطراف آن ـ كه براي آشاميدن اختصاص داده اند ؛ اعم از كلمن ها و شيرها ـ چه حكمي دارد ؟

* آية الله تبريزي : چنانچه موجب اعتراض و توهين به حجاج از مؤمنين بشود بايد اجتناب كنند .

* آية الله سيستاني : جايز نيست .

* آية الله صافي گلپايگاني : محل اشكال است .

* آية الله فاضل لنكراني : وضو نگيرند و اگر عالماً عامداً وضو گرفتند براي نماز به آن اكتفا نكنند .

* آية الله مكارم شيرازي : اشكال دارد .

© 14 ـ حدّ مني آيا جمره عقبه است يا خود عقبه كه گردنه بزرگي است ؟

* آية الله تبريزي : بيش از جمره عقبه است ، به اندازه اي كه رمي در داخل منا واقع مي شود و در مورد شك در مورد نفر و كوچ از منا احتياط كنند و اكتفا به اقلّ بشود و از قدر متيقن از منا ، كوچ بعد از زوال انجام شود .

94

* آية الله سيستاني : جمره حد منا است .

* آية الله صافي گلپايگاني : حد منا را اعلام مخصوصه معين كرده است .

* آية الله فاضل لنكراني : حد منا از ناحيه مكه ، خود عقبه است .

* آية الله مكارم شيرازي : حد منا با علامت مخصوصي مشخص شده است .

© 15 ـ اگر اعلم در مسأله اي فتوا نداده و تنها احتياط واجب كرده است ، ولي فالأعلم آن احتياط را ندارد ، آيا لازم است مقلِّد اعلم بداند مرجعش احتياط واجب كرده و بايد نيت رجوع به فالأعلم كند ، يا همين كه در مقام انجام وظيفه شرعي بوده و عملش طبق فتواي فالأعلم است كافي است ؟ به عبارت ديگر ، اگر اعلم مثلاً در احرام از مكه قديم احتياط واجب است ، ولي فالأعلم چنين احتياطي نداشته ، و مقلِّد اعلم از مكه جديد محرم شده و بعد از اعمال حج فهميده است كه اعلم چنين احتياطي داشته ، آيا عملش صحيح است يا خير ؟ و اكنون چه وظيفه اي دارد ؟

از آنجا كه سؤال هاي فوق بيشتر مورد استفاده روحانيان كاروان ها مي باشد ، اگر در پاسخ ها اشاره اي اجمالي به دليل هم بشود موجب مزيد امتنان است .

* آية الله تبريزي : پس از فهميدن فتواي فالأعلم در تصحيح عمل ، به فتواي وي استناد مي كند .

بايد براي ادله به كتب استدلالي مراجعه شود .

* آية الله سيستاني : اگر مطابقت با فتواي كسي كه مي تواند از او تقليد كند داشته باشد ، الآن مي تواند به او رجوع كند .

* آية الله صافي گلپايگاني : در فرض سؤال ، بعد از خاتمه اعمال نيت كند كه آنچه انجام داده ام بر طبق نظر فالأعلم باشد اشكال ندارد البته مشروط به اين كه هنگام احرام از مكه جديد قصد قربت از او متمشي شده باشد .

95

* آية الله فاضل لنكراني : همين كه عمل مطابق فتواي مشهور باشد صحيح است و نيت رجوع و حتي گفتن و ارجاع دادن لازم نيست . بلي اگر سؤال كردند بايد گفت و اگر بعد از عمل متوجه آن احتياط شدند اعاده لازم نيست ، هرچند اگر بخواهند طبق احتياط اعاده و عمل كنند مانعي ندارد .

* آية الله مكارم شيرازي : بعد از اعمال حج رجوع به فالأعلم مي كند و چون عمل گذشته او با آن هماهنگ است ، اعاده لازم نيست .

© 16 ـ شخصي با فيش ميّت اگر از ساير ورثه اجازه بگيرد مي تواند به حج مشرف شود ، آيا استجازه از ساير ورثه ، به عنوان مقدمه واجب مثل ثبت نام و تهيه بليت و امثال آن ، واجب است يا نه و نيز با فرض عدم استجازه ، چنانچه با همان فيش به حج برود و ساير شرايط را داشته باشد ، حج او صحيح است و كفايت از حَجّة الاسلام مي كند يا نه ؟

* آية الله تبريزي : بنابر احتياط بايد اجازه بقيه ورثه را تحصيل نمايد .

* آية الله سيستاني : اگر از ساير جهات مستطيع باشد و تمكّن مالي در مورد پرداخت حق ساير ورثه در فيش نيز داشته باشد حج بر او واجب است و بايد مقدمات را تهيه كند و دراين فرض اگر بدون اجازه از فيش استفاده كند ، حجش صحيح و مجزي است وبدهكار حق ورثه است .

* آية الله صافي گلپايگاني : در فرض شب استجازه لازم نيست ، چون تحصيل استطاعت است كه واجب نيست . و اگر بدون اجازه برود ، هرچند گناه كرده لكن اگر در ميقات شرايط استطاعت در او باشد حج صحيح و مجزي از حجّة الاسلام است .

* آية الله فاضل لنكراني : تصرّف در فيش ، كه مشترك است ، بايد با رضايت و اجازه همه ورثه باشد ولي اگر استجازه نكرد ، هرچند معصيت كرده است ولي حج او صحيح است و كفايت از حَجّة الاسلام مي كند ، اما بايد رضايت ورثه را تحصيل نمايد .

96

* آية الله مكارم شيرازي : استجازه كردن لازم نيست ولي اگر استجازه كند و اجازه دهند و ساير شرايط را داشته باشد مستطيع مي شود .

© 17 ـ با توجه به اين كه بانوان مي توانند رمي روز دهم را شب انجام دهند ، آيا حتماً بايد شب عيد باشد يا شب يازدهم نيز جايز است و در فرض جواز ، در صورتي كه زن در اعمال حج نايب ديگري باشد ، چه صورت دارد ؟

* آية الله تبريزي : زنها مي توانند رمي روز دهم را در شب عيد انجام دهند و در حكم مزبور بين اين كه زن براي خود حج انجام دهد يا نايب ديگري باشد فرقي نيست .

* آية الله سيستاني : فقط در شب عيد جايز است .

* آية الله صافي گلپايگاني : بايد شب دهم باشد ؛ چه نايب باشد چه براي خودش باشد .

* آية الله فاضل لنكراني : شب يازدهم نيز جايز است هرچند نايب در حج باشد . بلي رمي روز يازدهم را در صورتي مي تواند شب انجام دهد كه از رمي در روز معذور باشد .

* آية الله مكارم شيرازي : هر دو جايز است و ضرري به نيابت نمي زند .

© 18 ـ خارج شدن از شهر مكه و منا ، مثلا رفتن به جده ، مدينه يا طائف در موارد ذيل چه حكمي دارد ؟

الف : پس از اعمال روز عيد قربان پيش از اعمال مكّه .

ب : در روز يازدهم پس از رمي جمرات .

97

ج : پس از بيتوته نيمه اوّل شب يازدهم يا دوازدهم .

د : پس از اعمال ايام تشريق ، پيش از اعمال مكّه .

* آية الله تبريزي : خارج شدن از مكه و توابع آن ، قبل از اعمال مكه و تمام كردن آن جايز نيست .

* آية الله سيستاني : اشكال ندارد مگر اينكه در ماه ذي قعده مُحرم به احرام عمره تمتع شده بود كه در اين صورت براي برگشت بايد محرم به عمره مفرده شده و داخل مكه بشود .

* آية الله صافي گلپايگاني : در هيچ يك از موارد مذكور جايز نيست .

* آية الله فاضل لنكراني : احتياط واجب است كه تا اعمال حج تمام نشده از مكه و منا خارج نشود مگر اين كه اطمينان داشته باشد كه براي اتمام اعمال بر مي گردد .

* آية الله مكارم شيرازي : احتياط آن است تا اعمال را تكميل نكرده خارج نشود .