بخش 11

211

ميقات حج - سال پانزدهم - شماره پنجاه و هفتم - پاييز 1385

اخبار حج

212

اخبار حج و حرمين شريفين

لزوم توقف اقامه نماز تراويح

دكتر محمد جميل كتبي / مهدي سرحدي

علما ، فقها و تاريخ نگاران بر اين نظريه اتفاق دارند كه نخستين بار عمر بن خطّاب نماز قيام يا « تراويح » را به جماعت برگزار كرد . همچنين آنان همگي بر اين عقيده اند كه پيامبر اعظم ( صلّي الله عليه وآله ) دستور اقامه آن نماز را ، به صورت جماعت ، صادر نكرده است .

امروزه نماز تراويح در مسجد الحرام به جماعت اقامه مي شود و جمعيتي معادل يك يا دو ميليون نفر ـ و چه بسا در آينده نزديك ، بيش از اين تعداد ـ براي اقامه آن ، گرد هم مي آيند . اين جمعيت عظيم ، ازدحام و شلوغي بسياري پديد مي آورد كه تنگناها و دشواري هاي بسيار در پي دارد و از آن جمله ، مي توان به تعطيلي « شهر » ، ازدحام و شلوغي ، ناهنجاري هاي اخلاقي و سوء رفتار ؛ و فشردگي جمعيت در اطراف كعبه معظمه و سعي اشاره كرد ، كه توان روحي انسان را تحت تأثير قرار مي دهد . انجام مناسك و شعائر ديني را با دشواري مواجه مي كند و بر اثر شدت ازدحام و فشار جمعيت و پرخاش و بدرفتاري و جدال حاصل از آن ، توان عبادت را از انسان سلب مي كند ، حال آن كه هدف از عبادت ، ايجاد خشوع ، وقار ، روحيه والاي معنوي و آرامش در جان ها است .

213

خداوند متعال مسجد الحرام را محلّي براي انجام يك فريضه بي نظير قرار داده است كه بخشي از آن ، طواف گرد كعبه معظمه و سعي ميان صفا و مروه است و اين اعمال تنها در مسجد الحرام قابل انجام است و در هيچ يك از مساجد كره زمين امكان انجام آن وجود ندارد .

از اين رو ، بر علماي بزرگوار لازم است كه با اجتماع در انجمن علما ، تصميمي اتخاذ كنند كه براساس آن ، اقامه نماز تراويح و قيام و تهجد در مسجدالحرام از ابتداي ماه مبارك رمضان « هرسال » متوقف شود ؛ زيرا سراسر شهر مكه مكرمه ، « حرم » محسوب مي شود و از سويي ، اقامه نماز تراويح به جماعت در مسجد الحرام و مسجد شريف نبوي ( صلّي الله عليه وآله ) ، نخستين بار در عهد سعودي آغاز شده و پيش از آن سابقه نداشته است .

اين جانب پيش از اين نيز در تاريخ 5/1/1426هـ . در شماره 17650 روزنامه البلاد مقاله اي در اين باره نوشته بودم ؛ چرا كه من نيز همانند ديگران به اين موضوع توجه كرده ام كه بسياري از مردم ، به ويژه اهل مكه ، به نحو خارق العاده اي بر اقامه نماز تراويح در ماه رمضان و در مسجدالحرام اصرار ميورزند ، و اين موضوع موجب افزايش ازدحام در مسجدالحرام مي گردد و دشواري ها و تنگناهايي را براي معتمرين و زائران و ميهمانان خداوند ـ كه با مشقت بسيار و صرف هزينه هنگفت و چه بسا تنها يك بار در تمام عمرشان براي اداي عمره به مكه آمده اند ـ پديد مي آورد ، حال آن كه برخي از آنان همه داشته هاي خود را هزينه كرده اند تا به اداي عمره مفتخر شوند ، اما گويي بسياري از اين نكته غافل اند كه سراسر شهر مكه « حرم » است و شرع مبين اسلام نيز در مواضع بسيار بر اين نكته تأكيد نموده است .

از پيامبر اعظم ، حضرت محمد ( صلّي الله عليه وآله ) نقل شده كه فرمودند : « نماز در اين مسجد من ، از هزار نماز در جاهاي ديگر ـ به جز مسجدالحرام ـ برتر است ، و نماز در مسجدالحرام از يكصد هزار نماز « در جاهاي ديگر » ؛ و نماز در مسجدالاقصي از پانصد نماز در ديگر اماكن افضل است . »

علماي اعلام « در توضيح حديث » آورده اند : « در خارج از مسجد نبوي ( صلّي الله عليه وآله ) ، اين ويژگي ؛ يعني « مضاعف شدن ثواب نماز » وجود ندارد ، زيرا در متن حديث واژه « مسجد من » آمده و كلمه « اين » به اختصاصِ مسجد به اين ويژگي اشاره دارد ، البته صحن هاي پيراموني مسجد شريف نبوي ويژگي را دارد . در مورد مسجد الأقصي نيز چنين است ، اما در مسجد الحرام ، اين

214

وضعيت بسيار متفاوت است و اين مسجد با تمامي مساجد روي زمين تفاوت دارد ؛ زيرا تمامي شهر مكه و پيرامون آن ، در تمامي جهات ، تا محدوده مشخص شده ، حرم به شمار مي آيد و « مسجد الحرام » در قرآن كريم سه بار به كار رفته كه هر بار محدوده وسيع تري را شامل مي شود و اين يكي از نشانه هاي شرافت و عظمت مكه مكرمه است .

1 . نخست ، آيه اي است كه مي فرمايد : { . . . فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } ؛ ^{( 1 )} و نيز آيه شريفه {  جَعَلَ اللهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرامَ قِياماً لِلنّاسِ . . . } . ^{( 2 )}

در اين دو آيه ، مراد از مسجد الحرام ، كعبه معظمه است .

2 . آيه ديگر ، محدوده وسيع تري را شامل مي شود ؛ بدين معنا كه كعبه معظمه و خانه ها و عمارت هاي پيراموني و خارج از آن را نيز در بر مي گيرد ، آنجا كه مي فرمايد : {  سُبْحانَ الَّذِي أَسْري بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ . . . } ؛ ^{( 3 )} چرا كه در شب معراج ، پيامبر اعظم ( صلّي الله عليه وآله ) در خانه امّ هاني بود و آيه شريفه ، خانه هاي پيرامون مسجد الحرام را نيز با عبارت « مسجد الحرام » نام برده است .

3 . مورد سوم ، آيه اي است كه مي فرمايد : {  يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلاَ يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ بَعْدَ عَامِهِمْ هَذَا . . . } ^{( 4 )} معناي آيه آن است كه مشركان نبايد به محدوده حرم ( مكه مكرمه ) وارد شوند و چنان كه مي بينيم ، اصطلاح مسجد الحرام به تمامي شهر مكه اطلاق شده است و سراسر مساحت آن را در بر مي گيرد و اين يكي از بركات و عناياتي است كه خداوند متعال به اين شهر مقدس داده است . گوارا باد بر ما ساكنان مكه مكرمه ، اين ويژگي منحصر به فرد !

بر اين اساس ، نظر عامه علما و فقها مبني بر اين كه « اصل برتري نماز در مسجدالحرام ، تمامي شهر مكه را شامل مي شود » ، به ديگر اقوال رجحان مي يابد و اين از عنايات حق تعالي است كه آنچه خواهد مي آفريند و بر مي گزيند . گواه اين مطلب نيز آن است كه پيامبر اعظم ( صلّي الله عليه وآله ) هنگامي كه از سوي مشركان در « حديبيه » تحت محاصره قرار داشتند ، هنگام نماز اندكي به سوي مكه راه مي پيمودند و آن گاه كه وارد حرم مي شدند ، نماز را بر پاي مي داشتند به عقيده علماي اعلام ، اگر نماز در همان محل اوليه « خارج حرم » با نماز در محلي كه بدان مي رفتند ، برابر بود ، نيازي نبود كه آن حضرت براي رسيدن به محدوده حرم ، نقل مكان كنند . علت اين كار آن بود كه حضرت مي دانستند اقامه نماز در محدوده حرم « يعني منطقه مكه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . بقره : 149

2 . مائده : 97

3 . اسراء : 1

4 . توبه : 28

215

مكرمه » بر خارج از آن برتري بسيار دارد . دليل ديگر آن كه ايشان وقتي در حجّة الوداع به مكه آمدند ، براساس آنچه در بيشتر منابع تاريخي نقل شده ، مدت نوزده روز در مكه اقامت داشتند و در محلّي به نام « ابطح » ساكن بودند ، اما در آن مدت ، همه نمازهاي خود را در مسجد الحرام به جا نياورند ، بلكه گاهي هم در اقامتگاه خود در ابطح نماز گزاردند و ما نيز وظيفه داريم آن حضرت را در همه عبادات و اعمال و زندگي خويش اسوه و الگو قرار دهيم و به ايشان اقتدا كنيم ؛ چرا كه اعمال ، رفتار و گفتار ايشان ، تجسم معاني و آموزه هاي وحي الهي است .

به عقيده من ، بايد ارزش هاي مورد نظر پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) را به راهكارها و روش هاي عملي مبدّل سازيم ؛ روش هايي كه در وضعيت كنوني ، بسيار مورد نياز است . بر ماست كه امور راساده و آسان كنيم و براي آنان كه از داخل و خارج كشور به مكه مكرمه مي آيند ، فرصت لازم را فراهم سازيم تا با آسودگي ، آرامش و خشوع ، مناسك « عمره » را به انجام رسانند .

بار ديگر ، به باور ژرف خويش تأكيد مي كنم كه حضور و رفت و آمد اهل مكه در مسجدالحرام و رواق هاي مطهر آن ، لازم و ضروري است ؛ به سان خال سياهي كه بر چهره اي زيبا قرار دارد و زيبايي و جذابيت آن را دو چندان مي كند ، اما اين خال زيبا نبايد عرصه را براي ديگر « خال ها » تنگ كند و جاي آن ها را بگيرد . حجاج و عمره گزاراني كه از مغرب ، الجزاير ، مصر ، تونس ، ليبي ، پاكستان ، هند ، امارات ، عمان ، اندونزي ، مالزي ، يمن ، انگلستان ، آلمان و ديگر كشورها مي آيند ، مي خواهند اهل مكه را در مسجدالحرام ببينند و از آنان چگونگي نماز خواندن ، عبادت كردن ، ركوع و سجود و نيايش و طواف و سعي و . . . را فرا بگيرند ؛ اما بايد به ياد داشته باشيم كه مسجد الحرام ، از آنِ همه مسلمانان كره زمين است و تنها به ما اهل مكه اختصاص ندارد . خداوند متعال مي فرمايد :

{  رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِواد غَيْرِ ذِي زَرْع عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقِيمُوا الصَّلاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ } . ^{( 1 )}

از اين رو ، بر همه ما لازم است كه در مسجدالحرام و در كنار كعبه معظمه و در سرزمين مكه ، ادب را مراعات كنيم و ميهمانان خداوند متعال و زائران و عمره گزاران را مجال و فرصت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . ابراهيم : 37

216

دهيم كه آرامش ، خشوع و حضور قلب كامل ، نماز بگزارند و ركوع و سجود به جا آورند و طواف و سعي به انجام رسانند ، كه اين حق آسماني آنان است .

اميدوارم اين پيشنهاد با آرامش ، به طور منطقي و با در نظر گرفتن وضعيت و ابعاد آن ، به دور از هرگونه واكنش منفي و عصبانيت عليه من و گفته هايم ؛ مورد بررسي قرار گيرد . بر ما اهل مكه مكرمه بايسته است كه بر مبناي انديشه اسلامي و عقلي ، مكه را از آنِ همه مسلمانان بدانيم و آن را ملك طلق خود نپنداريم .

بايد به طور جدي به اين نكته توجه كنيم كه سرزمين ما به طور روز افزون پذيراي حجاج و عمره گزاران است و اين مسأله موجب ازدياد شمار مسلماناني مي گردد كه براي اداي مناسك عمره و حج و زيارت رهسپار اين ديار مي شوند .

گفتني است تعداد زيادي مسجد بزرگ و با شكوه در سراسر مكه مكرمه و محله ها و مناطق گوناگون آن وجود دارد كه براي اقامه نماز تراويح و تهجد مناسب است و مي تواند تمامي اهل مكه را در خود جاي دهد .

همچنين مي توان ائمه جماعت محبوب و نامداري كه مردم به صداي آنان علاقه دارند ؛ مانند شيخ دكتر سعود شريم و ديگران را براي برپايي نماز تراويح به مساجد بزرگ مكه فرستاد تا مردم به هر كه مي خواهند ، اقتدا كنند .

اميدوارم اين پيشنهاد به طور جدّي مورد بررسي و تأمل قرار گيرد . اين جانب براي دريافت هرگونه نظر ، پيشنهاد و حتي انجام مناظره آمادگي دارم ، البته مشروط بر آن كه با رعايت اخلاق و دلايل منطقي و ادب برگزار گردد .

هدف از اين پيشنهاد ، خلوت شدن مسجد الحرام براي اقامه نماز عشا و طواف گرد كعبه معظمه و سعي ميان صفا و مروه ، به دور از ازدحام ، شلوغي و بي نظمي است ، به علاوه با اين كار ، مشكل ناشي از « جا گرفتن » در مسجدالحرام و قرار دادن سجاده و فرش و سپس فروش و اجاره آن ، كه توسط برخي از آفريقايي ها و آسيايي ها انجام مي شود نيز از ميان خواهد رفت و آرامش و خشوع و حضور قلب براي همه افراد تأمين خواهد شد . بنابراين لازم است اقامه نماز تراويح متوقف شود تا بتوانيم اصول و ارزش ها و اخلاق متعالي شريعت لهجه اسلامي را محقق سازيم . . .

منبع : روزنامه السياسه ، چاپ كويت ، شماره 13485 ،

217

جمعه 28 ربيع الآخر 1427 ، 26 مي2006

طرح پل جمرات

روزنامه الوطن 30 / 11 / 2006 م

طرح اعزام حجاج به پل جمرات كه به تصويب وزارت حج سعودي رسيده ، هدفش بردن حجاج به پل جمرات ، به صورت گروه هاي متعدد است تا بدين وسيله از ازدحام و شلوغي بيش از حد پيش گيري به عمل آيد و در اين راستا اقدامات زير صورت گرفته است :

1 . گروهي از مسؤولان مؤسسات مطوّفين موظف شده اند در اجراي طرح تفويج و نظارت بر آن مشاركت داشته باشند .

2 . جدول زمان بندي تفويج بُعد ديگري به خود گرفته و شامل تفويج از مزدلفه و تا روز دوازدهم مي باشد .

3 . برپايي كارگاه هاي آموزشي براي طرح تفويج به وسيله وزارت حج .

4 . برپايي كارگاه هاي آموزشي تفويج به وسيله وزارت امور شهرداري ها ، معهد خادم الحرمين لأبحاث الحج و نيروي انتظامي سعودي ، با استفاده از تجربيات دانشمندان جهان اسلام ؛ دانشمنداني از آلمان ، انگلستان و دانشگاه پرسيتن ، كارشناسان مديريت توده ها و مديريت ترافيك ، كارشناسان اداره راهنمايي و رانندگي و كارشناسان سازماندهي المپيادهاي ورزشي . در اين طرح عنوان شده است كه عوامل زير باعث ازدحام و شلوغي بيش از حد در پل جمرات مي گردد :

1 . حجاج غير مجاز ؛ اعم از جامانده هاي عمره ، افراد مقيمي كه حج را تكرار مي كنند و شهروندان فاقد مجوز . آمارهاي موجود نشان مي دهد كه تعداد حجاج غيرمجاز در موسم حج سال گذشته به 000/275/1 نفر رسيده ، كه تقريباً معادل تعداد و حجاج خارجي است .

2 . اصرار حجاج غيرمجاز به حمل بار خود ، هنگام رمي جمرات و ارتكاب تخلفات ديگر .

3 . حضور تعداد زيادي خودرو و وسايل نقليه در محوطه جمرات و مسيرهاي منتهي

218

به آن .

4 . بيتوته كردن حجاج در محوطه ، مسيرها و جاده هاي جمرات .

5 . فعاليت هاي ساختماني در محوطه پل ( در سال جاري ) .

در اين طرح ، جهت غلبه بر معضل ازدحام جمعيت و پرهيز از تكرار حوادث ناگوار ، راه حل هاي زير توصيه شده است :

* افزودن بر تعداد مسيرها

* يك طرفه شدن مسيرها

* تفكيك مسيرهاي رفت ، از مسيرهاي برگشت .

* ساماندهي منطقه و پل جمرات ، به صورت علمي

* جلوگيري از بيتوته كردن افراد در معابر

* پيش گيري از ورود خود روها و وسايل نقليه به محوطه پل جمرات و تخصيص تونل هاي زيرزميني براي تردد خودروها كه از آغاز پل ملك خالد تا مكه امتداد دارند و اين تونل ها بسيار بزرگ و عظيم هستند ، به طوري كه اتوبوس ها و كاميون هاي بزرگ نيز مي توانند از آن ها عبور كنند .

* برخورد قاطع با حجاج غيرمجاز و كساني كه به آن ها كمك مي كنند ؛ مانند رانندگان وسايل نقليه .

* اجراي طرح توسعه پل جمرات .

* صدور بخشنامه ممنوعيت فروش چادرهاي پلاستيكي متحرك و جمع آوري آن ها از بازارهاي مكه ، قبل از موسم حج .

* آموزش كادرهاي اداره راهنمايي و رانندگي و دفاع المدني و ساماندهي ترافيك در مشاعر مقدس .

* نصب دوربين هاي حساس بر روي پل جمرات و راه هاي منتهي به آن ، جهت كنترل جمعيت .

* برگزاري برنامه هاي اطلاع رساني و دادن آگاهي ، در مورد اهميت رمي پس از زوال و استفاده از فتاواي علما در اين خصوص توسط وزارت اوقاف .

* استفاده از برنامه رايانه اي جهت تحليل داده ها .

219

پيش بيني مي شود كه تعداد حجاج مجاز در حج سال جاري به 000/850/1 نفر برسد كه 00/600/1 نفرشان از حجاج خارج و 000/250 نفر آنان از حجاج داخلي هستند و پيش بيني مي شود كه آمار حجاج غيرمجاز به يك ميليون نفر برسد ( مجموع حجاج حدود 000/850/2 نفر خواهد بود ) .

در ضمن ، ظرفيت پذيرش هر طبقه از طبقات پل ، در هر ساعت 000/120 نفر خواهد بود .

وزارت حج بر عدم خروج حجاج در زمان اوج ازدحام در رمي جمرات تأكيد كرده و هشدارهاي لازم را به مؤسسات مطوّفين و شركت هاي حجاج داخل داده است و مسؤولان مربوط در اين خصوص ، مورد بازخواست قرار خواهند گرفت كه مجازات هايي ؛ چون لغو مجوّز و حتي شديدتر در انتظار آن ها خواهد بود .

در موسم حج سال جاري و براي نخستين بار ، وزارت حج معادل 50% از مساحت پل جمرات را براي حجاج غيرمجاز در نظر خواهد گرفت و اين افراد در مقاطع زماني خارج از جدول زمانبندي اعزام حجاجِ مجاز ، به پل جمرات عزيمت خواهند كرد . اما مسيرهاي اعزام به صورت يك طرفه خواهد بود كه براي نخستين بار در منا و جمرات به مورد اجرا در مي آيد .

همچنين ازمؤسسات حجاج داخل درخواست شده كه حجاج خود را تا روز 13 ذي حجه در منا نگه دارند تا از شدت فشار جمعيت در پل جمرات در روز دوازدهم جلوگيري به عمل آيد . مطوّف ها آمادگي خود را جهت تهيه امكانات انساني و تداركاتي لازم در اين خصوص اعلام كرده اند و قرار است برنامه هاي مذهبي ، فرهنگي و رفاهي براي اين روز برگزار و سخنراني هاي فقهي و علمي ايراد گردد . در ضمن مسؤوليت فرماندهي و هدايت دستجات حجاج ، هنگام عزيمت براي رمي جمرات ، برعهده افرادي از همان تابعيت خواهد بود .

محورهاي اصلي برنامه زمانبندي تفويج حجاج به جمرات :

1 . تعيين خروجي هاي حجاج از چادرهاي خود ، هنگام عزيمت براي رمي .

220

2 . تعيين خروجي هاي جايگزين براي كاهش فشار جمعيت در خروجي هاي اصلي .

3 . يك طرفه كردن و تفكيك مسيرهاي رفت و برگشت ؛ به طوري كه حجاج از يك مسير يك طرفه عازم جمرات مي شوند و از مسير يك طرفه ديگري به چادرهايشان بر مي گردند ( يك مسير براي طبقه همكف و دو مسير براي پل جمره در نظر گرفته شده و كليه مسيرها از يكديگر تفكيك شده اند و هيچگونه امكاني براي تداخل توده هاي جمعيت وجود ندارد .

4 . جدول زمان بندي بر اساس تابعيت ها تنظيم نشده ، بلكه براساس محاسبات دقيق و وضعيت خيابان ها و مسيرها .

تدابير جنبي جهت موفقيت طرح :

1 . خروجي هاي اضطراري در چادرها ، به عنوان خروجي هاي تفويج ، در نظر گرفته شده است .

2 . احداث خيابان هاي فرعي و چهار راه ها ، با از ميان بردن برخي از چادرها و دكه هاي دستفروشان .

3 . محاسبه زمان و سرعت عزيمت حجاج از چادرها به پل و ظرفيت حجاج تحت پوشش مؤسسات مطوّفين .

4 . انعطاف پذيري در طرح جمرات رعايت شده ؛ به گونه اي كه هر آن و بر اساس تحوّلات جاري ، قابل تغيير به صورت محدود باشد .

5 . تعداد 12 مسر در منا در امتداد جنوب به شمال در نظر گرفته شده كه از ميان مناطق برپايي چادرها مي گذرد . در ضمن مساحت پل به عنوان يك مسير در نظر گرفته شده است . اين مسيرها عبارت اند از :

1 ـ 5 ـ معيصم ( يكطرفه )

2 ـ 5 ـ تونل ملك فهد

3 ـ 5 ـ الشارع الجديد

4 ـ 5 ـ خيابان سوق العرب

5 ـ 5 ـ طريق المشاة

221

6 ـ 5 ـ جاده ملك فيصل

7 ـ 5 ـ خيابان قصرالملكي

8 ـ 5 ـ جاده ملك عبدالعزيز

9 ـ 5 ـ مجرالكبش

10 ـ 5 ـ ربوة الحضارم ( محل برپايي چادرهاي ايران )

11 ـ 5 ـ پل جمرات ( سبز رنگ )

12 ـ 5 ـ شارع الجوهره

براي هر مسير كد R و براي مكاتب كد O داده شده است .

در طول اين مسيرها ، خروجي ها و چهار راه هاي فرعي و جنبي در نظر گرفته شده كه به حجاج كمك مي كند به آساني مسير برگشت خود را طي كنند .

6 . ممنوعيت تفويج بين ساعت 10 صبح تا 15 كه اين زمانبندي بر اساس تحوّلات جاري قابل تقديم است .

7 . جلوگيري از اعزام بيش از ظرفيت پذيرش پل جمرات .

8 . جلوگيري از بسته شدن خروجي هاي اضطراري ( باب الطواري ) در چادرها .

در ضمن امكانات زير در اختيار مكاتب قرار داده خواهد شد تا در اختيار مسؤولان بعثه قرار گيرد :

1 . جدول استفاده از خروجي ها و مسيرهاي جايگزين .

2 . نقشه هاي مسيرهاي اختصاص يافته براي هر مكتب .

و موارد زير در اختيار راهنماي گروه ، مسؤول آن ، مسؤولان بعثه و مكتب خدمات ميداني قرار مي گيرد :

1 . نقشه درهاي خروجي از چادرها به سمت جمرات ، كه براي هر مكتب اختصاص يافته است .

2 . نقشه مسيرهاي اعزام به جمرات كه براي هر مكتب اختصاص يافته است .

3 . جدول زمانبندي اعزام حجاج تحت پوشش و زمان پيش بيني شده براي رسيدن آن ها به منطقه جمرات .

222

خاطرات مؤذن مسجدالحرام ـ روزنامه عكاظ

محمديوسف ، يكي از مؤذنين معروف مسجدالحرام مي باشد . نامبرده كه جانشين پدرش در گفتن اذان در مسجدالحرام است ، در محله اجياد مكه در خانواده اي معروف به برخورداري از صداي خوش متولد شد و خانواده اش از 300 سال پيش تاكنون مسؤوليت اذان گفتن در مسجدالحرام را به ارث برده اند .

محمد يوسف در گفتن اذان ، 38 سال سابقه دارد . او از نظر سليقه سوّمين مؤذن مسجدالحرام به شمار مي رود ( پس از عبدالله ريس و محمدشاكر ) . نامبرده در مورد خاطرات گذشته خود در دوران اذان گفتن در مسجدالحرام اظهار مي دارد :

« . . . پس از فوت پدرم جانشين او در گفتن اذان در مسجدالحرام شدم و هنگام اذان گفتن براي نخستين بار در مسجدالحرام بدنم لرزيد . . . در آن روزگار ، ما اذان نمازهاي پنجگانه را كاملاً سر مي داديم و از نماز صبح شروع مي كرديم و روز خود را با نماز عشاء به پايان مي برديم . در آن زمان هفت گلدسته در مسجدالحرام وجود داشت كه در هر كدام از آن ها دو مؤذن انجام وظيفه مي كردند و به عبارتي 14 مؤذن به طور همزمان مشغول انجام وظيفه بودند . . . به علت نبودن بلندگو ، مؤذن ها ناگزير براي سردادن اذان ، به طبقه دوم ، بالاي گلدسته مي رفتند اما براي اقامه در كنار امام جماعت مي ايستادند . . .

نخستين حقوقي كه دريافت كردم ، ماهيان 250 ريال سعودي بود . در گذشته دو نوع اذان گفته مي شد ؛ يكي اذان مدني و ديگري اذان حجازي . اذان مدني طولاني تر بود ، اما اذان حجازي توقف داشت و در حال حاضر تفاوت هاي ميان روش هاي اذان از بين رفته و بيشتر بر زيبايي صوت و اداي حروف به طور صحيح از مخارج خود و پرهيز از طولاني شدن تكيه دارند . . . يك مؤذن براي حفظ صداي خودش بايد از سر و صدا كردن در منزل بپرهيزد و به طور مداوم آرامش داشته باشد . . . در مدت خدمتم در مسجدالحرام هيچگاه تأخير نداشته ام و حتي دو ساعت قبل از موعد اذان ، به حرم مي روم و به قرائت قرآن كريم مشغول مي شوم . . . در گذشته مردم نزديك مؤذن مي آمدند و سؤالاتي در مورد چگونگي اذان مطرح مي كردند ، ولي در حال حاضر به مردم اجازه نمي دهند وارد جايگاه مؤذنان ( مكبريه )

223

شوند . . .

در مورد نماز تراويح بايد بگويم كه رونق زيادي نداشت و مانند الآن براي آن تبليغ نمي كردند و به ياد دارم كه شيخ عبدالله الخليفي ـ از ائمه جماعت مسجدالحرام ـ نماز تراويح را در مجاورت باب السلام بر پا مي كرد و بقيه حرم كاملاً ـ از نمازگزاران تراويح ـ خالي بود .

سايت جديد براي مسجدالحرام

گروه پژوهشي مركز پژوهش هاي حج ، يك سايت بي نظير براي مسجدالحرام طراحي كرده تا در شبكه اينترنت به نمايش در آيد . اين سايت متضمن اطلاعات مفصلي در مورد نيازمندي هاي حجاج ، عمره گزاران و زائران بيت الله الحرام ؛ مانند نقشه مسجد الحرام و پلان طبقات مختلف آن ؛ شامل ورودي ها ، خروجي ها ، درها ، پراكندگي اماكن برپايي نماز ، راهروها ، فضاها ، محوطه ها ، اماكن خدمات رساني ، محل زنان نمازگزار در محوطه ها ، طبقه همكف ، طبقه اول و زيرزمين مسجدالحرام ، موقعيت پلكان هاي برقي ، راه پله ها و آسانسورها مي باشد . اين سايت بر اساس سيستم اطلاعات جغرافيايي طراحي شده و قابل استفاده براي احداف آموزشي است ؛ به طوري كه زائران در آينده خواهند توانست با استفاده از تكنولوژي فضاي مجازي ، با اماكن انجام مناسك ؛ مانند صحن مطاف و سعي قبل از عزيمت به سعودي آشنا شوند .

در ضمن بهينه سازي و ارتقاي سيستم قابل استفاده توسط رياست شؤون حرمين براي انجام فعاليت هاي سرويس و تعميرات مسجدالحرام مي باشد و قرار است در آينده نزديك افتتاح شود .

224

پي نوشت ها