نامه مرحوم سید محمد باقر نجفی به ملک فهد دربارة تخریب آثار اسلامی

ميقات حج - سال شانزدهم - شماره شصت و دوم - زمستان 1386

نامه مرحوم سيد محمد باقر نجفي به ملك فهد دربارة

تخريب آثار تاريخي - اسلامي حجاز به دست وهابيان

مرحوم سيد محمد باقر نجفي متولد دي ماه 1325 و متوفاي تيرماه 1381 در شهر بن آلمان ؛ اسلام پژوه و ايران شناسي است كه آثار بديع و متنوعي از خود به يادگار گذاشت و پيش از پيروزي انقلاب اسلامي در سازمان راديو و تلويزيون ملي ايران و پژوهشكدة علوم ارتباطي مشغول به كار تحقيق بود، و براي نخستين بار در ايران سلسله برنامه هايي تلويزيوني دربارة مناسك حج و آثار اسلامي‌ِ مكه و مدينه تهيه كرد كه از تلويزيون آن زمان پخش شد.

به دنبال اين برنامه ها و طي سفرهاي متعدد به شبه جزيرة عربستان، متوجه اهميت تطبيق جغرافياي فعلي سرزمين حجاز با واقعيات تاريخيِ سيرة نبوي گرديد. و ره آورد بيش از بيست سفر پژوهشي به خاك حجاز، كتابي شد كه جلد نخست آن، با عنوان «مدينه شناسي» در سال 1363 خورشيدي در آلمان به چاپ رسيد و در ايران منتشر شد. مرحوم نجفي با اين اثر شاخه اي تحقيقاتي با نام «مدينه شناسي» را در ايران پي ريزي نموده و در مقدمة خود بر كتاب، آن را علمي تعريف كرد كه به شناخت بافتِ قديميِ شهر پيامبر اسلام مي پردازد.

اين مدينه شناس مي كوشد تا مستندات سيرة نبوي را در بافت اصلي شهر مدينه بشناسد و موقعيت آن را با مدينة زمان خود تطبيق دهد. و از سوي ديگر با لحاظ كردنِ دو مؤلفة مكانِ جغرافيايي و ترتيب زمانيِ وقايع در سيرة نبوي، در پي پالايش كردنِ منابعِ تاريخيِ اسلام مربوط به دوران حضرت رسول (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) است.

تعداد قابل توجه مقالات و آثار منتشر شده در مورد شناخت بافت جغرافيايي حجاز در سال‌هاي اخير در ايران، حاكي از توسعة تحقيقات مدينه شناسي در ايران است و اينكه تعداد مدينه شناسانِ ايراني رو به افزايش اند.

در راه شناختِ زندگيِ پيامبر خدا (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) است كه مدينه شناسان بر تخريب روزافزون آثارِ تاريخي- اسلاميِ حجاز توسط وهابيان تأسف مي‌خورند و اشك مي ريزند.

نامة مرحوم نجفي به ملك فهد كه در زير مي‌آيد، نمونه‌اي است از اين احساس مسئوليت‌ها و اشك ريختن‌ها!

«ميقات حج»

بسم الله الرحمن الرحيم

حضرة صاحب الجلالة الملك فهد بن عبد العزيز آل سعود

خانه‌اي
كه پيامبر اسلام ، 28 سال در آن سكونت داشت و از آنجا به سوي مدينة منوره هجرت
فرمود ،

خانه‌اي
كه مكان تولّد اولاد او : قاسم ، طاهر ، طيب ، زينب ، امّ كلثوم ، رقيه و فاطمة زهرا بود
و خديجه امّ المؤمنين در آن وفات يافت ،

خانه‌اي
كه در طول سيزده سال از بعثت تا هجرت ، محل حضور و رؤيت جبرئيل امين بود ،

خانه‌اي
كه در آن سيده خديجه ، اوّلين كس به نبوتش ، ايمان آورد و اولين نماز اسلام را با
حضور جبرئيل امين در آن به جاي آوردند ،

خانه‌اي
كه در طول رسالت حضرت ختمي مرتبت ، تا هجرت او ، محل نزول آيات قرآني بود و به اين
مناسبت در طول تاريخ اسلام ، قبة الوحي شهرت
داشت ،

خانه‌اي
كه خداوند متعال ، فرستادة خود را : { يا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ
قُمْ فَأَنْذِرْ وَرَبَّكَ فَكَبِّر } خطاب كرده
است ،

خانه‌اي
كه محل معراج رسول امين تا سدرة المنتهي بود ،

خانه‌اي
كه به تصريح محدثان سيره‌اش ، مأمن تسكين دردهاي پيامبر اسلام از آزار بت پرستان
قريش بود ،

با تأسف و
اندوه فراوان ! مسؤولان طرح توسعة حرم در مكه ، مكان چنين يادگاري از حيات معنوي
پيامبر را در تأسيسات جديد اطراف مسجد الحرام ، محو كرده‌اند ! و دقيقاً در
محدوده‌اش ، ساختمان توالت‌هاي عمومي ! تأسيسات و تجهيزات فني زيرزميني مربوط
به آن ، احداث شده است ! . . . وا أسفا !

چنين
اهانت و غفلت و خطاي بزرگي از جانب طرّاحان نا آگاه ، عواطف مسلمانان را جريحه دار
كرده است !

زائران
عارف و عالمي كه از كشورهاي جهان ، به قصد زيارت بيت الله الحرام به مكة معظمه مشرف
شده‌اند ، از مشاهدة محو محل چنين مكان مهمي در تاريخ و فرهنگ اسلام ، دچار بهت و
اندوه گشته‌اند ! مكاني تاريخي كه در طول چهارده قرن از تاريخ شهر مكة معظمه ، مشهور
و مورد توجه خاص و عام بوده است !

و نظر به
همين اهميت معنوي و توجه اهل بيت و صحابة عظام در صيانت و عنايت به بافت تاريخي مكة
معظمه بود كه : معاوية بن ابي سفيان خانه
را از معتب بن ابي لهب خريداري ( كردند ) و مكيان در محل آن ، مسجدي بنا
نهادند .

مسجدي كه
در عموم كتاب هاي سيّاحان ، زائران محقّق ، جغرافي دانان و مورّخان مسلمان ، از آن
به احترام و با نام هاي : بيت خديجه ، مسجد خديجه ، دار خديجه ، بيت نبي ،
قبة الوحي ، مولد فاطمه و دار الهجره يادها
كرده‌اند :

حوالي
سال240 هجري ، ازرقي از مورّخان بزرگ مكي ، در كتاب : « اخبار مكه » ، ذيل : « ذكر المواضع التي يستحب فيها الصلاة
بمكة » از آن مكان با نام
منزل خديجه . . . و هو البيت الذي كان يسكنه رسول الله (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ياد كرده
است .

به سال 290 هجري ، ابن رسته جغرافي دان بزرگ ، در كتاب : الاعلاق النفيسه ، ذيل اوصاف ابواب
مسجد الحرام ، از اين مكان به عنوان مسجد خديجه و ناصر خسرو قبادياني ، به سال 440 هجري ، با نام : خانة رسول ، و ابو عبيد البكري اندلسي ، متوفاي 487 هجري در كتاب
جغرافيايي : معجم ما استعجم ، به عنوان : دار خديجه و ابن بطوطه سيّاح بزرگ به سال 728 هجري ، از آن با نام « قبة الوحي » ، نشانه‌ها
داده‌اند .

فاسي ،
مورخ محقق مكي ، و قاضي حرم شريف در اوايل سال 800 هجري ، در كتاب : شفاء الغرام
بأخبار البلد الحرام ، آن را كه محل عبادت هاي پيامبر اسلام بود ، از جمله اماكن
مكة مشرفه دانسته است .

حافظ محبّ
الدين طبري كه خود شيخ الحرم مكي بود ، ميانه سال هاي 650 تا 694 هجري در كتاب : القري لقاصد امّ القري تحقيقاً نوشته است : خانة پيامبر اسلام در مكه « افضل مواضع
بمكه بعد المسجد الحرام » .

قطب الدين
النهرواني المكي در اوائل سال 900 هجري در كتاب : الاعلام بأعلام بيت الله الحرام ،
از آن با نام دار خديجه امّ المؤمنين ، كه در زمان حياتش به : مولد السيده فاطمه
رضي الله عنها ، شهرت و مورد توجه همگان بوده ، بر ارزش معنوي مكان ، صحه نهاده
است .

بر اساس نوشته‌هاي سياحاني مانند
ابراهيم رفعت پاشا در كتاب : « مرآة الحرمين » و محمد لبيب
البتنوني در كتاب «الحجازيه » آشكار است كه در عصر عثماني‌ها ، مكان خانة پيامبر اسلام در مكه بنام « دار
السيد الرسول » ، مشهور خاص و عام بوده است .

نظر به
اهميت و توجهي‌ كه مسلمانان به چنين اثري معنوي در تاريخ و فرهنگ اسلامي داشته ،
بناي اين مكان توسط ناصر عباسي ، اشرف ابن قلاوون امير مصر ، مقتدي عباسي ، الناصر فرج
بن الظاهر ، ملك المظفر يمني ، و در سال 935 هجري توسط سلطان سليمان عثماني ، مكرر باز
سازي و مرمّت شده است .

در زمان
حضرة صاحب الجلالة المغفور له ، الملك عبدالعزيز اين مكان با نام « مولد فاطمة الزهرا » مشهور بوده و تا همين اواخر بنا به
نوشتة عبدالمالك طرابلسي ، دانشمند جليل القدر مكي در محل خانة پيامبر ، كه به « دارالهجرة » شهرت داشته ، بنايي بنام « الدار مدرسة لتحفيظ القرآن » به جاي بناي قديمي مسجد ، احداث
شده و تا قبل از آخرين اقدامات ساختماني در ده سالة اخير ، مكان خانة پيامبر اسلام
در فهرست « المساجد و المواقع التاريخية » مكه ثبت و در كتاب « مكة المكرمه » دليل ، سال 1408 هجري ، توسط مهندس زكي محمد علي فارسي به آن تصريح
شده است .

موقعيت
اين مكان مقدس ، در كلية نقشه‌هاي منتشرة ده سالة اخير توسط مؤسسة « خرائط الفارسي » ،
تنها مؤسسة معتبر تحقيق و نشر نقشه‌هاي جغرافيايي عربستان ، كاملاً مشخص و نشاني آن
در سمت راست حد شمالي بناي سعي صفا و مروه ، آشكار است و محقّقان بزرگي مانند استاد
حمد الجاسر و . . . بر آن واقف و آگاهند .

ولي
مطابق بررسي‌هاي عيني زائران محقق و تازه‌ترين نقشه‌هاي رسمي منتشره و مقايسة
عكس هاي قديم و جديد ، اولاً : مكان خانة
پيامبر در تعميرات جديد سمت شرقي مسجد الحرام ، كاملاً محو و ثانياً : محلّ آن ضميمة ساختمان توالت هاي عمومي و تأسيسات مربوط به آن شده
است !

چنين غفلت
و اهانت و خطاي بزرگي ! نتيجة بي اطلاعي طراحان و شتابزدگي نابخردانه مسؤولان شهر در
مدرنيزه كردن سرزمين مقدس مكه است .

نتيجة
اهميت دادن به رواج سريع شيوه‌هاي ظاهريِ زندگي غربي در مكة معظمه است ؛ اشتهاي
حريصي كه بسياري از آثار حيات تاريخي و فرهنگي اسلام را در مكة معظمه و مدينة منوره
بلعيده است .

نتيجة
ناديده گرفتن روح و ذهن ديني ميليون ها مسلماني است كه با شور و شوق براي تزكية
و تسلّي روح اسلامي خود ، عازم ارض مقدسه مي‌شوند .

نتيجة بي
توجهي به ارزش هاي معنوي اسلام و ناديده گرفتن موقعيت جهاني فرهنگ اسلام است كه
نياز به توالت ها و هتل ها و پاركينگ ها و اتوبان ها و مراكز تجاري
و شهرك سازي ها را مي‌نگرد ، بي‌آن كه تاريخ بلد اسلام و سيماي الهي آن را
بنگردد .

نبايد
اجازه داد طرّاحان و مجرياني كه احساس صيانتي به آثار تاريخي اسلام ندارند ، به
بهانة اين كه قليلي از زائران ، سنگ هاي بناي آثار تاريخي اسلام را مورد
تمسح و توسل و تبرك قرار مي‌دهند ، به محو آن ها مبادرت ورزند و بر تحجّر و
مطامع دنيوي خود ، پردة شريعت اندازند .

ما
صميمانه و با نهايت احترام و با قدرداني از اقدامات ارزشمند آن عالي جناب در توسعه
وبازسازي حرمين شريفين ، نسبت به احياي نشانه‌هاي محلّ خانة نبيّ گرامي (صلّي الله عليه وآله وسلّم ) وحفظ ساحت طاهر آن امر فرمايند تا هرچه زودتر
اين ضايعة دردناك جبران گردد . والسلام عليكم و رحمة الله .