علمای وهابی از ارتباط با ما میترسند!
میقات حج - سال هفدهم - شماره شصت و شش- زمستان 1387 گفت وگو علمای وهابی از ارتباط با ما میترسند! «حجت الاسلام و المسلمین عبدالکریم کاظم الحبیل» متولد شهر «طاروت» از منطقة شیعه‌نشین شرق عربستان سعودی است. وی پس از تحصی
ميقات حج - سال هفدهم - شماره شصت و شش- زمستان 1387
گفت وگو
علماي وهابي از ارتباط با ما مي‌ترسند!
«حجت الاسلام و المسلمين عبدالكريم كاظم الحبيل» متولد شهر «طاروت» از منطقة شيعه‌نشين شرق عربستان سعودي است. وي پس از تحصيلات ابتدايي و متوسطه، براي تحصيل در علوم حوزوي، راهي ايران و حوزة علمية قم شد.
عبدالكريم كاظم الحبيل پس از طيّ مدارج حوزوي، در سال 1366 به موطن خويش بازگشت و به تبليغ معارف اسلامي و تدريس تعاليم شيعي پرداخت. وي همچنين امور مذهبي مردم اين منطقه را مديريت كرد.
او پس از تشديد سخت‌گيري‌هاي وهابيان دستگير و به مدت 9 سال زنداني شد كه دو سال و نيم از اين مدت را به شكل مستمر گذراند؛ اما پس از آزادي، فعاليت‌هاي خود را از سر گرفت و حتي « اقامة نماز جمعه در قطيف» و « مديريت و اعزام كاروان‌هاي حج» را بر فعاليت‌هاي پيشين‌خود افزود.
در سفر كوتاهي كه به جمهوري اسلامي ايران داشت؛ نشريه «اخبار شيعيان» با وي دربارة اوضاع شيعيان عربستان، مصاحبه‌اي اختصاصي انجام داد كه براي آگاهي بهتر و بيشتر از وضعيت شيعيان آن ديار تقديم مي‌كنيم:
اخبار شيعيان: شيعيان عربستان بيشتر در چه مناطقي از اين كشور ساكن اند؟
ـ بيشتر شيعيان در منطقة شرقي عربستان، در حاشية خليج فارس ـ از قطر تا نزديك كويت ـ ساكن هستند و نواري شيعه نشين را شكل داده‌اند كه شامل استان «اَحساء» تا «قطيف» مي‌گردد. بعضي از شيعيان نيز در «مدينه منوره» ساكن هستند و بعضي هم در شهر مهم «جدّه»
در جنوب عربستان در منطقه نجران و در مرز يمن هم برخي شيعيان اثني‌عشري و اسماعيلي زندگي مي‌كنند.
اخبار شيعيان: با اين تفاصيل، چند درصد از جمعيت عربستان شيعه هستند؟
ـ نسبت شيعه در عربستان تقريباً يك دهم جمعيت است؛ يعني حدود دو ميليون و هفتصد هزار نفر هستند.
اخبار شيعيان: آيا براي مديريت شيعيان در عربستان، سازماندهي و سيستم مشخصي وجود دارد؟
ـ با توجه به وضعيت سياسي و اجتماعي عربستان، ادارة امور شيعيان اين كشور به طور رسمي تحت اشراف جمعيت، حزب يا تشكل خاصي ـ مثل مجلس اعلي ـ نيست؛ بلكه علماي بزرگ، شيوخ و شخصيت‌هاي علمي، متكفّل ادارة امور شيعيان هستند.
اخبار شيعيان: آيا طرح يا برنامه اي هم براي اين كه سازمان خاصي براي اين كار به وجود بيايد نداريد؟
ـ البته اين درخواست وجود دارد كه ادارة مشخصي تأسيس‌گردد تا به‌طور منظم‌تري به امور شيعيان رسيدگي كند؛ اما به دليل وضعيت خاص سياسي و اجتماعي عربستان، اجازة فعاليت رسمي به تشكل‌ها و احزاب شيعي داده نمي‌شود.
اخبار شيعيان: با اين وضعيت، آيا رسيدگي به امور اجتماعي و خدماتي شيعيان دشوار نيست؟
ـ امور شيعيان تحت اِشراف علما و شخصيت‌هاي علمي مديريت مي‌شود و در بخش خدمات و فعاليت‌هاي اجتماعي هم كارها با مباشرت جمعي از معتمدين و زير نظر علماي بزرگ صورت مي‌گيرد.
اخبار شيعيان: نقش شما در ساماندهي امور شيعيان عربستان چيست؟
ـ در صدد هستيم شوراي علماي عربستان يا همان «مجلس العلما» را تشكيل دهيم. هم اكنون مقدمات شكل‌گيري اين شورا فراهم شده و تعدادي از علماي بزرگ عربستان، هر دو هفته يك بار تشكيل جلسه مي‌دهند و به بررسي مهم‌ترين مسائل مرتبط با شيعيان عربستان مي‌پردازند. بنده هم در چهارچوب همين فعاليت‌ها، سرپرستي امور شيعيان در داخل كشور را بر عهده دارم.
اخبار شيعيان: آيا اين شورا در مسائل بين المللي هم موضع گيري مي كند؟
ـ بله؛ شوراي علما در زمينة مسائل و امور مهم مرتبط با اسلام و شيعيان در سرتاسر جهان فعاليت و اعلام موضع مي‌كند؛ مانند جنگ لبنان كه بيانيه صادر شد و حجم زيادي از كمك‌هاي شيعيان عربستان را جمع آوري و به لبنان ارسال كرديم.
اخبار شيعيان: وضعيت آزادي شيعيان در امور اجتماعي و مذهبي چگونه است؟
ـ برخورد دولت سعودي با فعاليت‌هاي شيعه دوگونه است:
1) در مناطقي كه اكثريت جمعيت با شيعيان است، آزادي‌ها و فعاليت‌ها زياد است و امور ديني و مذهبي؛ مانند نماز جماعت و جمعه، فعاليت‌هاي ماه مبارك رمضان، جلسات قرآن، دوره‌هاي كوتاه مدت براي جوانان شيعه در رشته‌هاي مختلف، حلقات قرائت و تفسير قرآن و فعاليت‌هاي ديگر مشمول اين آزادي‌ها هستند؛ هر چند اگر احساس شود كه اين فعاليت‌ها در حال گسترش است از آن‌ها جلوگيري مي‌نمايند؛ مثلاً اگر شهرك جديدي در همان مناطق شيعه‌نشين ايجاد شود و شيعيان بخواهند حسينيه‌اي بسازند، دولت اجازه نمي‌دهد.
2) در مناطقي‌كه شيعيان در اقليّت هستند، محدوديت‌ها زياد است و اجازة فعاليت‌هاي خاص ديني داده نمي‌شود؛ مانند منطقة «دمام»، به اين بهانه كه اين شهر شيعه‌نشين نيست و براي اهل سنت است، اجازة برپايي عزاداري حضرت سيد‌الشهدا عليه السلام داده نمي‌شود.
اخبار شيعيان: طبق معمول، در محافل ديني و سياسي ايران، اين تفكر وجود دارد كه، «ملك عبدالله» نسبت به گذشته، آزادي بيشتري به شيعيان داده ودرمجموع نگاه مثبت تري به شيعيان و تشيع دارد. آيا اين حرف درست است؟
ـ چگونگي برخورد دولت عربستان با شيعه، به اشخاص مربوط نيست؛ يعني ارتباط مستقيمي به ملك فهد يا ملك عبدالله ندارد. براي دولت عربستان، پيروي از اوضاع سياسي جهان و منطقه‌اي مهم است. بعد از وقايع 11 سپتامبر، شاهد تحوّلاتي در منطقه بوديم و با ورود نيروهاي چند مليّتي، به رهبري آمريكا، به منطقه و افغانستان و عراق، اوضاع سياسي منطقه تغييركرد. عكس‌العمل منطقي دولت عربستان هم اين بود كه همگام با اين تحوّلات، يك سري آزادي سياسي در داخل كشور داد و شيعيان نيز از آزادي‌هاي سياسي برخوردار شدند. لذا نحوة تعامل دولت عربستان با شيعيان، بازخورد اوضاع و احوال جهاني و منطقه‌اي است و به اشخاص مربوط نمي‌شود.
اخبار شيعيان: آيا شيعيان در عربستان اجازة تبليغ براي گرايش اهل تسنن به تشيع را دارند؟
ـ براي فعاليت‌هاي تبليغي ممانعت چنداني وجود ندارد و ما با آزادي نسبي، فعاليت‌هاي خودمان را انجام مي‌دهيم. در موارد جزئي و تبليغ چهره به چهره بايد بگويم، اگر زمينه وجود داشته باشد، اين كار را انجام مي‌دهيم. در منابر و خطابه‌ها هم عقايد وهابيت را با استدلال رد مي‌كنيم. همچنين نقدهايي نيز بر وهابيت مي‌نويسيم و از شيعه دفاع مي‌كنيم و از آن‌ها هراسي نداريم.
اخبار شيعيان: با توجه به نگاه منفي وهابيت به شيعه، آيا تلاشي جهت تغيير اين ديدگاه ها در ميان خواص علماي وهابي و نيز تغيير ديدگاه عموم مردم وجود دارد؟
ـ توسط بنده و برخي از علماي ديگر، تلاش صورت گرفته تا با علماي ميانه‌رو عربستان ارتباط برقرار شود و سعي در تغيير نگاه آن‌ها به تشيع داشته باشيم؛ اما با كمال تأسف حتي علماي معتدل آن‌ها اگر با ما رابطة حسنه ايجاد كنند مورد تعرض و هجمة علماي وهابي واقع و حتي طرد مي‌شوند و اعتبارشان را از دست مي‌دهند؛ مثلاً وقتي از «سلمان العوده» دعوت شد تا از مناطق شيعه نشين ديدار كند، پاسخ داد: «از بازتاب اين امر در ميان وهابي‌ها واهمه دارم!»
اخبار شيعيان: وضعيت اقتصادي شيعيان در عربستان چگونه است؟ و آيا داراي مناصب و پست هاي دولتي هم هستند؟
ـ در مناصب رسمي و سياسي، هيچ شيعه‌اي حضور ندارد و هيچ وزير، سفير، نمايندة مجلس و استانداري از شيعيان نمي‌باشد؛ اگر چه قبل از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران، وجود داشت.
امّا در امر تدريس، رياست بيمارستان، دبيري و مديريت خيريه، مسؤولان شيعه وجود دارند. در شركت‌ها و مؤسسات اقتصادي؛ مانند مدير بانك ـ چون بانك‌ها غير دولتي هستند ـ هم مديران ارشد شيعه وجود دارند. وضع شيعيان در مناطق شرق عربستان بهتر است؛ چون شرق عربستان، منطقة پول‌خيز عربستان است و نفت آن‌جاست.
اخبار شيعيان: به نظر شما بهبود روابط ايران و عربستان در بهبود اوضاع شيعيان عربستان تأثيرات مثبتي دارد؟
ـ بهبود روابط ايران و عربستان، به نفع شيعيان در كلّ منطقه است. هرگاه روابط متشنج است به نفع شيعه نبوده و بازتاب منفي دارد و هرگاه اين روابط دوستانه مي‌شود، اثر مستقيم بر اوضاع شيعيان داشته و دارد.
اخبار شيعيان: اين مسأله كه تشيع به عنوان تهديدي براي منطقه مطرح مي شود، از كجا نشأت مي گيرد؟
ـ البته اصل اين ذهنيت وجود دارد و كشورهاي عربي از قدرتمند شدن شيعه در هراس‌اند. مطرح كردن مسائلي مانند «هلال شيعي» و ترس از شيعه، تبليغات بازوهاي تبليغي و فرهنگي آمريكا و اسرائيل است.
اخبار شيعيان: به عنوان سؤال پاياني، رفت و آمد شما و ديگر علماي شيعه و نيز شهروندان شيعه سعودي به ايران مشكلاتي براي شما ايجاد نمي كند؟
ـ بنده 9 سال در زندان‌هاي عربستان بوده‌ام. 10 سال نيز ممنوع الخروج بودم و اين اولين سفر بنده به ايران بعد از آن ده سال است. البته معلوم نيست بعد از اين‌كه به عربستان برگردم، اوضاع چگونه خواهد بود. اما در خصوص رفت و آمد مردم عادي، مشكل خاصي وجود ندارد.
اخبار شيعيان: از اين كه در اين گفت و گو شركت كرديد، كمال تشكر را داريم.