مسجد سهله

مسجد سهله يكي از مساجد قديمي كوفه است كه قدمت آن، به قرن اول هجري باز مي‌گردد؛ چنان‌كه گفته شده است، قبيله ‌بني‌ظفر، اين مسجد را در نيمه نخست قرن اول هجري، ساختند و مسجد نيز به نام همين قبيله شناخته مي‌شد. براساس روايتي از امام باقر و امام صادق(عليهما السلام)، مسجد بني‌ظفر يكي از چهار مسجد متبرك كوفه و همان مسجد سهله است.[1]

مسجد سهله از مساجد مقدس شيعه، به شمار مي‌آيد و در فضيلت و آداب آن، روايات متعددي وارد شده است كه در اينجا، به تعدادي از اين روايات اشاره مي‌كنيم:

1. در روايت مفصلي از امام صادق(عليه السلام) نقل شده است:

در اين مسجد، منزل حضرت ابراهيم(عليه السلام) كه از آن به جنگ عمالقه مي‌رفت و خانه حضرت ادريس(عليه السلام) كه در آن به خياطي اشتغال داشت، قرار دارد. همچنين در آن، سنگ سبزرنگي است كه صورت و شمايل همه پيامبران، بر آن نقش بسته است. زير اين سنگ، گِلي است كه خداوند، پيامبران را از آن آفريد. دميدن صور، در همين‌جا واقع مي‌شود و از اينجا، به محشر راه دارد و هفتاد هزار نفر از اينجا، بدون حساب و كتاب، به بهشت وارد مي‌شوند.[2]

2. در روايت مشابه ديگري، به نقل از امام صادق(عليه السلام)، آمده است:

اين مسجد، خانه ادريس پيامبر(عليه السلام) است كه در آن خياطي مي‌كرد و از اينجا، ابراهيم(عليه السلام) به جنگ با عمالقه و داوود(عليه السلام)، به جنگ با جالوت رفت و در آن، سنگ سبزرنگي است كه صورت و شمايل همه پيامبران، بر آن نقش بسته است.[3]

3. در روايت ديگري از امام صادق(عليه السلام)، چنين نقل شده است:

در كوفه، مسجدي است به نام مسجد سهله كه اگر عموي من زيد، در آنجا نماز مي‌خواند و به خدا پناه مي‌برد، خداوند او را به مدت بيست سال، پناه مي‌داد. و در آنجا، پايگاه سواره (خضر(عليه السلام و خانه ادريس قرار دارد.[4]

4. در روايت ديگري از امام صادق(عليه السلام) آمده است: «خداوند هيچ پيامبري را مبعوث نفرموده؛ مگر آنكه در مسجد سهيل، نماز گزارده است».[5]

5. در روايت ديگري، از همان امام نقل شده است: «هيچ انسان محزوني نيست كه در اين مسجد، دو ركعت نماز بين نماز مغرب و عشا بخواند و خدا را دعا كند؛ مگر آنكه خداوند اندوه او را برطرف مي‌كند».[6]

6. براساس روايتي از امام زين‌العابدين(عليه السلام)، هركس در مسجد سهله، دو ركعت نماز بگزارد، خداوند عمر او را سال‌ها طولاني مي‌كند.[7]

7. در روايت ديگري، امام صادق(عليه السلام) فرموده است: «مسجد سهله، منزل صاحب ما (حضرت صاحب‌الامر[) است؛ پس از اينكه با اهل خود قيام كند».[8]

8. همچنين ابوبصير از امام صادق(عليه السلام) روايت كرده است كه حضرت فرمود: «گويا فرود آمدن قائم[ را با خانواده‌اش در مسجد سهله مي‌بينم».[9]

با توجه به رواياتي كه مسجد سهله را خانه امام زمان[ در آخرالزمان بيان كرده است، اين مسجد با حضرت مهدي[ ارتباط يافته و نام آن، با نام آن حضرت، قرين شده است و امروزه نيز، داخل مسجد مقامي براي ايشان وجود دارد. در برخي كتاب‌هاي شيعه، گزارش‌هايي از تشرف به محضر امام عصر[ و ملاقات با آن حضرت در مسجد سهله، گزارش شده است؛ از جمله، از علامه سيد مهدي بحرالعلوم نقل شده است كه در اين مسجد، حضرت مهدي[ را در حال مناجات با پروردگار خود، زيارت كرده است.[10]

از حدود نيمه اول قرن سيزدهم هجري، عالم بزرگ شيعه، شيخ محمدحسن صاحب جواهر (متوفاي 1266ه‍ .ق) اين سنت را پايه‌گذاري كرد كه مردم به مدت چهل شب پي در پي، شب‌هاي چهارشنبه، به مسجد سهله بروند و به نيت تشرف به محضر امام زمان[، آداب خاص آنجا را به‌جاي آورند.[11] شايد مبناي اين اعمال، قول سيد بن طاووس در «مصباح الزائر» است كه مي‌گويد: «اگر خواستي به مسجد سهله بروي، بين مغرب و عشاي شب چهارشنبه برو كه از اوقات ديگر بهتر است».[12] به هر حال، مشابه اين عمل، در مسجد جمكران نيز صورت مي‌گيرد.

نماي مسجد سهله، به شكل مستطيلي است به ابعاد 130 × 160 متر. ارتفاع ديوارهاي مسجد از سطح زمين‌هاي مجاور آن، حدود بيست متر است كه برج‌هاي نيم‌دايره‌اي، اين ديوارها را از بيرون استحكام بخشيده است. در گذشته، ورودي‌هاي مسجد، در ضلع شمالي آن بوده كه امروزه با آجر، مسدود شده است. ورودي فعلي مسجد نيز ميان ضلع شرقي آن، واقع شده است.

مسجد سهله، داراي صحن وسيع و شبستان كم‌عرضي در جنوب آن است. گرداگرد صحن، رواق‌هاي سرپوشيده‌اي با نماهاي آجري وجود دارد. در ضلع غربي صحن اصلي، صحن كوچك‌تري، به شكل مستطيل (شمال به جنوب) وجود دارد كه براي ورود به صحن اصلي، از ميان آن بايد گذشت. كنار ورودي صحن كوچك به صحن اصلي مسجد، مناره دايره‌اي به چشم مي‌خورد. (تصوير شماره 94 و 95)

داخل شبستان، رواق‌ها و صحن اصلي مسجد سهله، مقام‌هاي متعددي منسوب به پيامبران و امامان: وجود دارد كه هريك، آداب و ادعيه مخصوصي دارد كه در كتب ادعيه، از جمله مفاتيح الجنان، نقل شده است.

47. مقام ابراهيم(عليه السلام) 

 اين مقام، در گوشه شمال غربي مسجد قرار دارد و به باور شيعيان، محل خانه حضرت ابراهيم(عليه السلام) بوده كه براساس روايات، از اينجا به جنگ با عَمالقه مي‌رفته است. (تصوير شماره 96)

48. مقام ادريس(عليه السلام) 

 اين مقام، در گوشه جنوب غربي مسجد، بين دو ضلع جنوبي و شرقي قرار دارد و به باور شيعيان، محل خانه حضرت ادريس پيامبر(عليه السلام) است كه در روايت امام صادق(عليه السلام) نيز به آن اشاره شده است. (تصوير شماره 97)

49. مقام خضر(عليه السلام) 

اين مقام، در گوشه جنوب شرقي مسجد، بين دو ضلع جنوب و غربي قرار دارد. براساس باور عموم مسلمانان، حضرت خضر(عليه السلام)، زنده و حاضر است و مقام‌هاي ديگري نيز در عراق و ساير كشورها، به وي منسوب است. (تصوير شماره 98)

اين مقام، در گوشه شمال شرقي مسجد واقع است و به مقام هود و صالح(عليهما السلام) نيز شناخته مي‌شود. براي اين دو پيامبر، قبري نيز در قبرستان وادي‌السلام نجف وجود دارد كه بدان اشاره شد. (تصوير شماره 99)

51. مقام امام زين‌العابدين(عليه السلام) 

اين مقام، داخل صحن مسجد، نزديك به سمت جنوب شرقي آن واقع است. روي مقام، سقف و سايبان ساده‌اي نيز بنا شده است. (تصوير شماره 100)

52. مقام امام جعفر صادق(عليه السلام) 

اين مقام نيز وسط مسجد، داخل صحن قرار دارد. براساس روايات تاريخي، حضرت امام صادق(عليه السلام)، مدتي در اينجا توقف نموده و دعا و عبادت به‌جاي آورده است. (تصوير شماره 101)

 اين مقام، در جنوب صحن مسجد، متصل به شبستان مسجد واقع است و روي آن، ساختمان و گنبد كاشي‌كاري، بنا شده است. ساختمان و گنبد اين مقام، به دستور سيد مهدي بحرالعلوم ساخته شده است.[13] شايد ايشان، اين مقام را در همان محل ديدار با امام زمان(عج) ساخته است.(تصوير شماره 102)

روي مقام حضرت مهدي[، يك پنجره مشبك مسي وجود داشت كه پيش‌از اين، در محل محراب شهادت اميرمؤمنان(عليه السلام) در مسجد كوفه قرار داشت كه گويا شيعيان هند، آن را هديه كرده‌ بودند.[14] اما در حال حاضر، با ضريح (پنجره) طلا و نقره‌كوب جديدي، تعويض گشته است. ساختمان و گنبد مقام نيز به شيوه معماري جديدي، در حال بازسازي است. (تصوير شماره 103 و 104)

 

 

---