سایر مساجد کوفه
افزون‌بر مسجد اعظم کوفه و مسجد سهله، مساجد متبرک دیگری در کوفه نیز وجود دارد که برای آن آدابی، وارد شده و مورد توجه زائران است. مهم‌ترین این مساجد، عبارت‌اند از: 54. مسجد زید بن صوحان زید بن صوحان، از اصحاب امیرمؤمنان(علیه السلا
افزون‌بر مسجد اعظم كوفه و مسجد سهله، مساجد متبرك ديگري در كوفه نيز وجود دارد كه براي آن آدابي، وارد شده و مورد توجه زائران است. مهم‌ترين اين مساجد، عبارت‌اند از:
54. مسجد زيد بن صوحان
زيد بن صوحان، از اصحاب اميرمؤمنان(عليه السلام) است كه در جريان جنگ جمل، در ركاب آن حضرت، به شهادت رسيد و مرقد وي، امروزه در بصره واقع است. حدود دويست متري جنوب مسجد سهله، مسجد منسوب به زيد بن صوحان قرار دارد كه از مساجد قديمي كوفه، به شمار مي‌آيد. در آداب اين مسجد، دعايي وارد شده كه متن آن، در كتاب مفاتيح‌الجنان و كتاب‌هاي مشابه آن، موجود است. گفته شده است كه زيد، اين دعا را در نماز شب خود مي‌خواند.[1]
ساختمان قديمي مسجد، در اوايل قرن ميلادي گذشته، ويران شد و به‌جاي آن، ساختمان جديدي بنا گرديد كه با توجه به وجود كتيبه‌اي به تاريخ 1332ه .ق، به نظر مي‌رسد تاريخ اين بازسازي باشد. اين ساختمان بار دوم با عنايت آيت‌الله سيد ابوالقاسم خوئي، مرجع تقليد بزرگ شيعه در عراق، در سال 1395ه .ق- 1975م بازسازي شد. مساحت ساختمان جديد مسجد، 165 مترمربع است كه در ضلع جنوبي آن، يك شبستان ساده قرار دارد و بخش وسيعتر آن را صحن مسجد تشكيل مي‌دهد.[2] همچنين اين مسجد، داراي ورودي كاشي‌كاري در ضلع شرقي آن است.
55. مسجد صعصعة بن صوحان
اين مسجد، از ديگر مساجد قديمي كوفه است كه در چندصد متري ضلع شرقي مسجد سهله قرار دارد و به صعصعة بن صوحان منسوب است. صعصعه، برادر زيد بن صوحان و از اصحاب باوفاي اميرمؤمنان(عليه السلام) بوده است كه در ركاب آن حضرت، در جنگ‌هاي ايشان، شركت مي‌نمود. گفتني است در جزيره «عسكر» كه جزيره كوچكي نزديك بحرين است، گنبد و بارگاهي منسوب به صعصعه وجود دارد. اما در برخي منابع، به وفات يا قبر صعصعه، در كوفه اشاره شده است[3] و سيد مهدي بغدادي (1277-1329ه .ق) در برخي از اشعار خود، اشاره كرده است كه قبر صعصعة بن صوحان را در كوفه، زيارت كرده است. البته ممكن است چنين تصوري پديد آيد كه قبر وي، در محل مسجد صعصعه بوده است؛ درحالي‌كه، امروزه نه در مسجد صعصعه و نه در ساير نقاط كوفه، قبري از صعصعه، به چشم نمي‌خورد.[4] (تصوير شماره 105)
براي مسجد صعصعه نيز همانند مسجد زيد، دعاي مخصوصي بعد از نماز تحيت، خوانده مي‌شود كه در كتب ادعيه، در ضمن دعاهاي مخصوص ماه رجب، وارد شده است. اين دعا در تعدادي از كتب ادعيه به حضرت مهدي[يا حضرت خضر(عليه السلام) منسوب است. همچنين از «حمد بن ابي‌داوود رواسي نقل شده است كه با محمد بن جعفر دهّان به مسجد صعصعه رفتند و در آنجا، حضرت صاحب الزمان[ را مشاهده كردند كه در مسجد، دو ركعت نماز ادا كرد و سپس دعاي ياد شده را خواند.
ساختمان مسجد صعصعه به شيوه معماري جديد است. ساختمان قبلي مسجد تا چندي پيش پابرجا بود، در سال‌هاي 1386 و 1387ه .ق بازسازي شد؛ درحالي‌كه مساحت آن، 160 مترمربع بود. نماي آن، شبيه نماي مسجد زيد بود و شبستاني در ضلع جنوبي و صحني در شمال آن، وجود داشت.[5]
56. مسجد الحمراء و مزار حضرت يونس(عليه السلام)
مسجد حمراء از مساجد قديمي كوفه است كه پيشينه آن، به قرون اوليه هجري بازمي‌گردد. نقل شده است كه امام علي(عليه السلام) مسجد حمراء را يكي از چهار مسجد مقدس كوفه برشمرده و قبر حضرت يونس پيامبر(عليه السلام) را در آنجا دانسته است.[6] البته بيشتر مورخان و جغرافي‌دانان مسلمان، محل دفن حضرت يونس(عليه السلام) را در منطقه نينوا در شمال عراق دانسته‌اند. امروزه نيز زيارتگاهي براي ايشان، در همين منطقه، در شهر موصل وجود دارد كه در فصل پاياني كتاب به آن اشاره خواهد شد. براساس برخي روايات نيز مزار حضرت يونس(عليه السلام) در كوفه، همان محلي است كه اين پيامبر در آنجا از شكم نهنگ، بيرون
انداخته شد.
انداخته شد.
امروزه مسجد حمراء، در شرق مسجد كوفه، كنار رود فرات و ميان نخلستان‌ها واقع شده است و متصل به آن، مرقد منسوب به حضرت يونس قرار دارد. در گنبدخانه آن نيز محرابي وجود دارد كه گفته مي‌شود محل نماز خواندن اميرمؤمنان(عليه السلام) است.
مسجد حمراء، به مرور زمان ويران شد؛ تا اينكه در سال 1312ه .ق، ساختمان آن بازسازي شد و بقاياي قديمي مسجد درون فضاي مسجد جديد قرار گرفت. در
سال 1342ه .ق، نيز با هزينه شخصي به نام حاج عبدالكريم ديوان، مناره‌اي دايره‌اي براي مسجد ساخته شد.[7] اين مسجد در دوره حاكميت رژيم بعثي عراق، به‌طور كامل خراب شد. اما اكنون، دوباره در حال بازسازي است.
سال 1342ه .ق، نيز با هزينه شخصي به نام حاج عبدالكريم ديوان، مناره‌اي دايره‌اي براي مسجد ساخته شد.[7] اين مسجد در دوره حاكميت رژيم بعثي عراق، به‌طور كامل خراب شد. اما اكنون، دوباره در حال بازسازي است.