برونئی
کشوری مسلمان در جنوب شرق آسیا نام محلی این کشور، نگارا برونئی دار السلام بود[1] که اکنون به برونئی دار السلام تغییر یافته است. برونئی با مساحتی حدود 5765 کیلومتر مربع در ساحل شمال غربی جزیره بورنئو و بر کرانه دریای جنوبی چین، کنار اندونزی، مالزی و تایل
كشوري مسلمان در جنوب شرق آسيا
نام محلي اين كشور، نگارا برونئي دار السلام بود[1] كه اكنون به برونئي دار السلام تغيير يافته است. برونئي با مساحتي حدود 5765 كيلومتر مربع در ساحل شمال غربي جزيره بورنئو و بر كرانه درياي جنوبي چين، كنار اندونزي، مالزي و تايلند در خط استوا قرار گرفته و آب و هوايي باراني و بسيار مرطوب دارد. اين كشور از دو بخش خشكي جداگانه تشكيل شده كه در بخش غربي و بزرگتر، سه ايالت (موارا، توتانگ، بليات) و در بخش شرقي، ايالت تمبورانگ را در بر دارد. پايتخت اين كشور، شهر بندري سري بگاوان است.[2]
بندر موارا، همراه دو منطقه نفتخيز سريا و كولابليات، از شهرهاي بزرگ اين كشور است. اقتصاد برونئي به نفت و گاز وابسته است و اين كشور با توجه به وضعيت جغرافيايي و طبيعي و كم بودن جمعيت، از كشورهاي ثروتمند دنيا با بالاترين درآمد سرانه به شمار ميآيد.[3]
بر پايه آمار سال 2010م. جمعيت برونئي افزون بر 414000 تن است[4] كه 75 درصد آنان در شهرها زندگي ميكنند. بوميان برونئي كه 66.1 % جمعيت اين كشور را تشكيل ميدهند، از نژاد مالايو هستند. زبان رسمي اين كشور نيز مالايو است. دين رسمي اين كشور، اسلام است و ساكنانش بيشتر شافعي مذهب هستند كه كنار بيشينه مسلمان (66%)، بوداييان (14%)، مسيحيان (10%) و پيروان اديان ديگر (10%) زندگي ميكنند. نظام حكومتي اين كشور پادشاهي مشروطه است.[5]
برونئي از سرزمينهاي پادشاهي كهن در مالايو است. تاريخ جديد آن به حاكميت تجارت در ورودي رودخانه برونئي در سده هفتم يا هشتم م. بر ميگردد كه در سده نهم م. تحت حاكميت امپراتور سريويجايا در سوماترا و سپس زير سلطه پادشاهي ماجاپاهيت درآمد.[6] مالاياييهاي برونئي در سده نهم م. يا احتمالاً از سده هشتم ق. به اسلام گرويدند.[7] با فروپاشي ماجاپاهيت در جاوه در سده پانزدهم م. برونئي مستقل شكل گرفت. حضور اسلام در برونئي كه دين هندو- بودا بر آن حاكم بود و تبديل شدن آن به مركز داد و ستد مهم منطقه و حضور بازرگانان مسلمان در اين سرزمين نيز به اين سده برميگردد. بنيانگذار كشور سلطاننشين كنوني برونئي، حاكمي غيرمسلمان به نام آوانگ آلك بِتار بود كه به اسلام گرويد و خود را محمد ناميد.[8] بر پايه گزارشي رسمي، فرمانروايي سلطان محمد از سال 808ق./1405م. آغاز شد.[9] در دوران پادشاهي شريف علي (1408م.)، سومين سلطان برونئي كه بر پايه كتيبه باتو ترسله سده هجدهم م.[10] (لوح سنگي نسب نامه حكمرانان برونئي) ، به امام حسن مجتبي(ع) نسب ميبرد[11]، اسلام در اين سرزمين گسترش يافت. به سال 1511م. با سرنگوني پادشاهي مالاكا در شمال سوماترا به دست پرتغال، پادشاهي برونئي پرچمداري اسلام را از مالاكا تحويل گرفت و تا سده هفدهم م. قدرت بيرقيب در جزيره بارنئا بود.
پيدايش نبرد داخلي و بحران قدرت ميان وارثان پادشاهي و نيز حضور قدرت خارجي-اروپايي در منطقه، اقتدار سياسي و اقتصادي برونئي را به افول كشيد. انگليس با استفاده از اين وضعيت، به سال 1306ق./1888م. برونئي را رسماً تحت الحمايه خويش كرد.[12] در اين مدت، امور داخلي برونئي را نماينده سياسي دولت انگليس اداره ميكرد و سلطان تنها مسؤوليت امور شرعي را بر عهده داشت. به سال 1338ق./1959م. پس از جنگ جهاني دوم، انگليسيها قانون اساسي بروئني را پذيرفتند و اختيار امور داخلي را به سلطان دادند.[13] اين وضع تا سال 1984م. و اعلان استقلال سياسي ادامه داشت. در اين سال، برونئي به عضويت سازمان كنفرانس اسلامي و سازمان ملل متحد درآمد.[14] در تاريخ جديد برونئي، همه پادشاهان اين كشور مسلمان بوده و مردم اين كشور آداب و رسمهاي سنتي و ديني خود را حفظ كردهاند.
حج برونئي
پيشينه حج برونئي با ديگر كشورهاي مالايي همچون مالزي و اندونزي گره خورده است. در زبان و فرهنگ مردم عربستان، حاجيان و مردم اين كشورها از تايلند تا مالاكا و گينه نو، به اهل جاوه يا جاوي معروف بودهاند. حاجيان مجمع الجزاير مالايي، نخست با كشتيهاي عربي و سپس با كشتيهاي بخار انگليسي و هلندي به عربستان انتقال مييافتند. اين حاجيان پيش از ورود به مكه مدتي در جزاير قرنطينه به سر ميبردند.[15]
نقش پادشاهي برونئي در امور حج و عمره بسيار چشمگير بوده؛ تا آن جا كه در برههاي از ثروت شخصي خود براي تأمين رفاه بيشتر حاجيان اين كشور استفاده كرد. به سال 1807م. به دستور سلطان محمد تاج الدين، ساختماني در مكه براي رفاه حاجيان برونئي بنا شد.[16] درآمد صادرات نفت كه در دهه 1310 ش./1930م. آغاز شد، چنان رو به افزايش نهاد كه سلطان سِر عمرعلي سيف الدين توانست با گسترش رفاه اجتماعي و اعتلاي اسلام، به نارضايتي مردم پاسخ دهد. وي يكي از بزرگترين مساجد آسيا را بنا نهاد. دايره امور ديني را كه به سال 1333ق. تأسيس شده بود، گسترش داد و با هزينه كردن ثروت خويش، انجام مراسم حج را به صورت رسمي همگاني درآورد.[17] حجگزاري حكمرانان برونئي از ديگر گزارشهاي موجود در اين زمينه است. از جمله سلطان حسن البلقيه به سال 1987م. حج گزارد.[18]
همه امور مربوط به حج برونئي تا پيش از سال 1954م. بر عهده دفتر حكومت انگلستان بود. در اين سال، با تاسيس دفتر دولتي آداب و رسوم ديني و نيكوكاري، امر حج به آن واگذار شد. سپس به سال 1960م. امور حج را دفتر امور ديني اداره كرد. با ارتقاي دفتر امور ديني به وزارت، به سال 1986م. امور حج به دفتري مستقل در اين وزارتخانه واگذار شد.[19]
دفتر امور حج از چهار بخش مديريت و امور مالي، روابط بين الملل، پذيرش و انتشارات تشكيل شده است. برنامهريزي و ثبت نام داوطلبان حج، برگزاري كلاسهاي فشرده حج براي داوطلبان، بررسي احكام شرعي و مناسك حج به صورت مستمر، امور بهداشتي و معاينه پزشكي حجاج، اجرا و نظارت بر خدمترساني در مراسم حج و عمره، اعطاي مجوز تصدي امور حاجيان به شركت خصوصي و نظارت بر آنها و مديريت پروازهاي حج از وظايف دفتر حج است.[20]
به سال 1404ق. شمار حاجيان برونئي 1859 تن گزارش شده است.[21] در سالهاي اخير، دفتر حج برونئي شمار سهميه زائران را از 3000 تن به 1000 تن كاهش داده است.[22] همه امور سفر، اقامت و پذيرايي حاجيان اين كشور بر عهده كاروان و شركتهاي توريستي است.[23] هزينه سفر حج در اين كشور به سال 1428 ق. حدود 7000 دلار گزارش شده است.[24] آ موزش حج در اين كشور با ارائه جزوات و كتابهاي آموزشي صورت ميگيرد. براي حاجياني كه بار اول به حج تمتع مشرف ميشوند، كلاسهاي عملي نيز از سوي دفتر حج برگزار ميگردد. اين دفتر موظف است گزارش سالانه حج را تنظيم و ارائه نمايد.[25]
منابع
جغرافياي جهان اسلام: غلامرضا گلي زواره، مؤسسه امام خميني، 1389ش؛ جهان اسلام: مرتضي اسعدي، مركز نشر دانشگاهي، 1366ش؛ دائرة المعارف جهان نوين اسلام: جان ال اسپوزيتو، ترجمه و تحقيق: طارمي و ديگران، تهران، نشر كتاب، مرجع، 1388ش؛ صفحات من تاريخ مكة المكرمة في نهاية القرن الثالث عشر الهجري: سنوك هروخرونيه، ترجمه: سرياني و معراج بن نواب، مطبوعات نادي مكة الثقافي الادبي، 1411ق؛ ضيافة الرحمن الحج و السياسة في العالم الاسلامي: روبرت بيانكي، ترجمه: سعيد محمد الاسعد، الرياض، مكتبة العبيكان، 1427ق؛ مكتب اسلام (ماهنامه): قم، مؤسسه مكتب اسلام؛ حج28: رضا بابايي و علي اكبر جوانفكر، تهران، مشعر، 1386ش؛ حج29: حجتالله بيات و سيد حسين اسحاقي، تهران، مشعر، 1387ش.
Brunei Statistical Yearbook -DEPARTMENT OF STATISTICS - DEPARTMENT OF ECONOMIC PLANNING AND DEVELOPMENT (JPKE) PRIME MINISTER’S OFFICE BRUNEI DARUSSALAM-2010. / Encyclopedia of World Geography, Haggett, Peter (Ed), Volume 1, Marshall Cavendish, 2001 / Government and politics in Southeast Asia - N. John Funston – 2001 / Guests of God: Pilgrimage and Politics in the Islamic World - Robert Bianchi – 2004 / . Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania - Barbara A. West – 2010 / Brunei Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu'Izzaddin Waddaulah Handbook - Ibp USA, USA International Business Publications – 2007 / A history of Brunei - Graham E. Saunders – 2002 / Islam in the Era of Globalization: Muslim Attitudes Towards-Johan H. Meuleman – 2002.
گروه مطالعات
[1] Encyclopedia of World Geography، Vol; 1,، P2913.
[2] .جغرافياي جهان اسلام، ص267؛ جهان اسلام، ج1، ص404-405؛
Encyclopedia of World Geography، Vol 1، P2913.
[3]. جغرافياي جهان اسلام، ص267؛ جهان اسلام، ج1، ص403-409.
[4]. Brunei Statistical Yearbook. P12.
[5]. Encyclopedia of World Geography، Vo 1، P2913
[6] جهان اسلام، ج1، ص409-413.
[7]. دائرة المعارف جهان نوين اسلام، ج1، ص682.
[8]. Islam in Southeast Asia، P41.
[9] .Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania، P124.
[10]. http://kerajaannusantara.com/en/brunei-darussalam /makam -sultan-sharif-ali
[11]. Brunei Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu'Izzaddin Waddaulah Handbook، P23.
[12].Borneo، p219، World and Its Peoples Vol 9 – P 1194، Religions of the World، P414.
[13]. دائرة المعارف جهان نوين اسلام، ج1، ص682؛ نك: جهان اسلام، ج1، ص415.
[14]. رشد آموزش جغرافيا، سال10، ش37، ص51، «برونئي»؛ جهان اسلام، ج1، ص409-420.
[15] . صفحات من تاريخ مكة المكرمه، ج2، ص364، 368.
[16] Islam in the Era of Globalization: Muslim Attitudes towards – P79.
[17]. ضيافة الرحمن، ص102؛ دائرة المعارف جهان نوين اسلام، ج1، ص683.
[18] Government and politics in Southeast Asia، P15.
[19] . http://www.religious-affairs.gov.bn/index.php?ch =bm_about_div&pg=bm_div_haji&ac=879 http://urusan-haji.gov.bn/index.htm
[20]. http://www.religious-affairs.gov.bn/index.php?ch =bm_about_div&pg=bm_div_haji&ac=879
[21]. مكتب اسلام، س24، ش8، ص25، «آمار حجاج بيت الله الحرام در سال 1404ق.».
[22] Guests of God، P315.
[23]. حج29، ص524.
[24]. حج28، ص304.
[25] .http://www.religious-affairs.gov.bn/index.php?ch =bm_about_div&pg=bm_div_haji&ac=879