استوانه سریر
جایگاه اعتکاف پیامبر(صلی الله علیه و اله) در مسجدالنبی استوانه سریر در سوی شرقی ستون توبه قرار دارد[1] و نخستین ستون از سوی قبله و پیوسته به دیواره غربی حجره پیامبر(صلی الله علیه و اله) است.[2] نامیده شدن این ستون به سریر (تخت) از آن
جايگاه اعتكاف پيامبر(صلي الله عليه و اله) در مسجدالنبي
استوانه سرير در سوي شرقي ستون توبه قرار دارد[1] و نخستين ستون از سوي قبله و پيوسته به ديواره غربي حجره پيامبر(صلي الله عليه و اله) است.[2]
ناميده شدن اين ستون به سرير (تخت) از آن رو است كه پيامبر(صلي الله عليه و اله) در روزهاي اعتكاف، تختخواب يا بستر خود را كه از برگ و چوب نخل يا حصير[3] بود، كنار آن جاي مي‌داد و به اعتكاف مي‌پرداخت و هنگام استراحت بر آن ميآرميد.[4] تاريخ‌نگاران محليِ مدينه، همچون ابن زباله و ابن نجار و مطري، به معرفي اين ستون نپرداخته و تنها اشاره كرده‌اند كه در روزهاي اعتكاف ماه رمضان، تخت رسول خدا ميان ستون توبه و قنديلي كه نزديك قبر شريف قرار دارد[5] يا نزد ستون توبه[6] يا پشت اين ستون از سوي شرق جاي مي‌گرفت.[7] از اين رو، برخي ستون سرير را همان ستون توبه دانسته‌اند.
اما درست آن است كه تخت رسول خدا گاه كنار ستون توبه و گاه كنار ستون سرير بوده است.[8] ايوب صبري پاشا و احمد بن عبدالحميد بر اين باورند كه تا پيش از توسعه مسجدالنبي كه پس از غزوه خيبر انجام شد، اعتكاف پيامبر كنار ستون توبه صورت مي‌پذيرفت و سپس به كنار ستون سرير منتقل شد.[9] پس از قرار گرفتن نيمي از اين ستون درون شُبّاك (پنجره‌ها) كه به فرمان ملك ظاهر بِيْبَرَس (حك: 825ـ842ق.) از مماليك مصر ساخته شد، مردم از تبرك جستن به آن محروم شدند.[10] بر روي اين ستون عبارت «هذه اسطوانة السرير» نوشته شده[11] و بر پايه پاره‌اي روايات، تبرك به آن مستحب است.[12]
منابع
اخبار المدينه: ابن زباله (م.199ق.)، به كوشش صلاح عبدالعزيز، السعودي، مركز بحوث و دراسات المدينه، 1424ق؛ تاريخ و آثار اسلامي مكه مكرمه و مدينه منوره: اصغر قائدان، تهران، مشعر، 1386ش؛ التعريف بما آنست الهجرة من معالم دار الهجره: محمد المطري (م.741ق.)، به كوشش محمد عبدالمحسن، مدينه، دار الهجره، 1426ق؛ تعمير و توسعه مسجد شريف نبوي: ناجي محمد حسن، ترجمه: آيتي، مشعر، 1387ش؛ الدرة الثمينة في اخبار المدينه: محمد بن محمود النجار (م.643ق.)، به كوشش صلاح الدين، مركز بحوث و دراسات المدينه، 1427ق؛ عمدة الاخبار في مدينة المختار: احمد بن عبدالحميد، به كوشش محمد الطيب، المدينه، المكتبة العلميه؛ الغدير: الاميني (م.1392ق.)، بيروت، دار الكتاب العربي، 1387ق؛ المسجد النبوي عبر التاريخ: محمد السيد الوكيل، دار المجتمع، جده، 1409ق؛ المعالم الاثيره: محمد محمد حسن شراب، ترجمه: حميد رضا شيخي، مشعر، 1383ش؛ موسوعة مرآة الحرمين الشريفين: ايوب صبري پاشا (م.1290ق.)، ترجمه: محمد عرب، قاهره، دار الآفاق العربيه، 1424ق؛ موسوعة مكة المكرمة و المدينة المنوره: احمد زكي يماني، مؤسسة الفرقان، 1429ق؛ وفاء الوفاء: السمهودي (م.911ق.)، مؤسسة الفرقان، 1424ق.
سيد محمود ساماني
[1]. وفاء الوفاء، ج2، ص183-184؛ المعالم الاثيره، ص40.
[2]. تاريخ و آثار اسلامي، ص193.
[3]. اخبار المدينه، ص103؛ التعريف بما آنست الهجره، ص91؛ الدرة الثمينه، ص298.
[4]. المسجد النبوي عبر التاريخ، ص53-54؛ موسوعة مكة المكرمه، ج2، ص430.
[5]. اخبار المدينه، ص103.
[6]. الدرة الثمينه، ص298.
[7]. التعريف بما آنست الهجره، ص91.
[8]. تعمير و توسعه مسجد شريف نبوي، ص74؛ موسوعة مكة المكرمه، ج2، ص430.
[9]. مرآة الحرمين، ج3، ص235- 236؛ عمدة الاخبار،ص 99-100.
[10]. وفاء الوفاء، ج2، ص184.
[11]. مرآة الحرمين، ج3، ص235-236.
[12]. الغدير، ج5، ص124.