چرا عرفه را عرفه میگویند؟
عرفه روز شناخت و عرفان است و اگر کسی بتواند از دعاها استفاده بکند و اهل اندیشه و فکر باشد، به شناخت خوبی خواهد رسید و آنچه اسلام به آن توجه دارد مسئله تفکر و اندیشیدن است.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، از بلند مرتبهترين دعاهايي كه از اهلبيت عليهمالسلام به دست ما رسيده، دعاي عرفه سيد الشهداء و نيز دعاي عرفه امام سجاد عليهالسلام است، به طوري كه مضاميني بلندمرتبهتر از اين دعاها نداريم. آيتالله محمدحسن ممدوحي با نگاهي به معارف عميق دعاي عرفه حضرت زينالعابدين عليهالسلام به بيان تفاوتها و ويژگيهاي دعاي عرفه پرداخت كه در ادامه تقديم ميشود:
*علاوه بربيان برخي از مفاهيم و مطالب دعا ي عرفه امام سجاد عليهالسلام تفاوتها و شباهتهاي آن با دعاي عرفه اباعبدالله الحسين عليهالسلام را تبيين نماييد ؟
در ابتدا فرارسيدن ايام مبارك دهه ذيحجه را گرامي ميداريم، بنده شرح مفصلي بر اين دعا و صحيفه سجاديه نوشتهام كه طالبين ميتوانند براي تفصيل مطالب به آن شرح مراجعه كنند كه احتمالاً جلد دوم يا اوايل جلد سوم اين شرح به دعاي عرفه امام سجاد عليهالسلام پرداخته و شرح مستقل ديگري بر اين دعا نيز دارم.
از بلندمرتبهترين دعاهايي كه از اهلبيت عليهمالسلام به دست ما رسيده، دعاي عرفه سيد الشهداء و همچنين دعاي عرفه امام سجاد عليهالسلام است و ما مضاميني بلندمرتبهتر از برخي مضامين اين دعاها نداريم و در زيبايي سبك و خوشقوارگي عبارت و پشت سر هم انداختن لغات مناسب در اين دعاها به چشم ميخورد كه در ديگر ادعيه كمتر وجود دارد؛ مخصوصاً در دعاي عرفه سيد الشهداء از لحاظ ادبي هنرمندي خاصي وجود دارد كه شايد جزو افتخارات ادبيات عرب باشد و ازلحاظ مضامين بلند عرفاني و فلسفي نيز اين دعا دربردارنده معارف عميق و بلندي است؛
*لطفاً از باب نمونه به برخي از اين معارف فلسفي و عرفاني نيز اشارهاي داشته باشيد؟
از باب نمونه حضرت در فرازي از اين دعاي شريف ميفرمايد: «هَا أَنَا أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِفَقْرِي إِلَيْك وَ كَيْفَ أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِمَا هُوَ مَحَالٌ أَنْ يَصِلَ إِلَيْك» چگونه ممكن است ما با چيزي به تو توسل پيدا كنيم كه محال است به تو برسد و آن فقر من است و از خداوند متعال توفيق درك و فهم اين معارف بلند را طلب ميكنيم.
*چرا عرفه را عرفه ميگويند؟
عرفه عيد بزرگي است و مردم در اين روز ،راه بسيار خوبي بهسوي خدا را مي پيمايند آنهم با بهترين عباراتي كه ممكن است و خداي تعالي هم وعده اجابت همه ادعيه را در آن روز داده در روايت است كه امام زينالعابدين عليهالسلام در روز عرفه ديدند شخصي در حال درخواست از مردم است، حضرت ناراحت شدند و فرمودند: امروز خدا به بچههاي در رحم مادران نيز ترحم ميكند، حال آيا امروز روز درخواست از ديگران است؟ چرا از خدا درخواست نميكني و اين روز؛ روز بسيار مبارك و ميموني است و حتي شب عرفه نيز از شبهايي است كه سزاوار است احياء داشته باشيم و در ادعيهاي براي شب عرفه نيز وارد شده كه مرحوم محدث قمي در مفاتيحالجنان اين ادعيه را نقل كردهاند.
عرفه روز شناخت و عرفان است و اگر كسي بتواند از دعاها استفاده بكند و اهل انديشه و فكر باشد، به شناخت خوبي خواهد رسيد و آنچه اسلام به آن توجه دارد مسئله تفكر و انديشيدن است؛ در روايت آمده «تفكر ساعة خير من عبادة سبعين سنة؛ رك: هذه الرواية بعبارات گوناگوني نقل شده مراجعه شود به تفسير روح المعاني، ج 6، ص 212، ذيل الآية 7، سورة هود (11)؛ آياتالأحكام للجرجاني، ج 1، ص 234؛ الكافي، ج 2، ص 54، باب التفكر، ح 2؛ بحارالأنوار، ج 66، ص 293.» و مراد از لفظ ساعَة در اين روايت لحظه هست كه شايد يك لحظه تفكر منشأ تحولي عميق در انسان شود؛ توصيه من نيز به دوستان و طلاب محترم اين است كه اين ايام را مغتنم بشمارند و براي استفاده از بركات آن، اين ايام را با روزه همراه كند، همچنين ما در اين روز طلب معرفت و شعور نسبت بهحق متعال كنيم كه دعاي عرفه هم همين معرفت و شناخت را به انسان اعطا ميكند.
*لطفاً توضيح و شرح مختصري از فرازهاي دعاي عرفه امام زينالعابدين عليهالسلام بفرماييد؟
حضرت سجاد سلاماللهعليه در آن روز درنهايت بندگي فرمايشاتي ميفرمايد كه بسيار عميق است و من از باب اختصار تنها به شرح و توضيح چند فقره ابتدايي اين دعا ميپردازم فقرات ابتدايي عبارتاند از: «الحمد للّه ربّ العالمين اللّهمّ لك الحمد بديع السّموات و الأرض» و اگر كسي درست در معناي بديع السموات و الارض تفكر كند به قول بعض اعاظم بيابانگرد ميشود بديع به معناي ابداع و ايجاد است، اين به معناي از هيچ ايجاد كردن بوده و كسي كه چيزي را از هيچ ايجاد ميكند بايد در مرحله ابقاء آن را نگه دارد، چون هر ايجادي ابقاء ميخواهد و خداوند عالم قيوم همه عالم است و اين دليل بر اين است كه همه عالم نيازمند به قيومي است كه ناظر و حاضر بوده و ذرهذره كائنات تحت اشراف و قيومتي اوست و «وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلاَّ يَعْلَمُها وَ لا حَبَّةٍ في ظُلُماتِ الْأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا يابِسٍ إِلاَّ في كِتابٍ مُبينٍ؛ انعام 59» و هيچ برگى نمىافتد مگر آنكه آن را مىداند، هيچ دانهاى در تاريكىهاى زمين، و هيچ تر و آيت الله ممدوحي در مصاحبه با خبرگزاري حوزهخشكى نيست مگر آنكه در كتابى روشن [ثبت] است. و كتاب مبين همان هستي مطلق محض و مشيت قاهره حضرت ربالعالمين است كه همهچيز در آن ثبت و ضبط است.
باز حضرت در فراز ديگري ميفرمايد: «و اله كلّ مالوه و خالق كلّ مخلوق و وارث كلّ شيء ليس كمثله شيء»
و مراد از "و وارث كلّ شيء" يعني همهچيز بهسوي او بازميگردد و اين مضمون «إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّب، فاطر آيه 10» و «إِلى رَبِّكَ الرُّجْعى، علق آيه 8» و مانند آن است و اين مطالب در بردارنده نگاهي توحيدي است و كساني كه ادعاي عرفان و توحيد ميكنند بايد خوشهچين درياي معارف اهلبيت(ع) باشند
حضرت در ادامه ميفرمايند: «و لا يعزب عنه علم شيء و هو بكلّ شيء محيط » هيچ چيزي از دايره علم او مخفي نيست، او بر همهچيز محيط است و مراد از اين احاطه، احاطه هندسي نيست، بلكه مراد احاطه وجودي و قيومي است و علم حق متعال نسبت به اشياء نيز بهصورت علم حضوري بوده و محيط بر همهچيز است.
*لطفاً به شباهتها يي كه دعاي عرفه امام سجاد عليهالسلام با دعاي عرفه امام حسين عليهالسلام دارند اشارهاي داشته باشيد؟
شباهتهايي كه اين دو دعا با هم دارند در نظام توحيدي آن است و هر دو دعا كلمات مربوط به توحيد و نظارت مطلقه حق متعال را در بردارد كه از اين نظر هر دو شبيهاند.
*چه خاطراتي راجع به عرفه و توصيههاي بزرگان درباره اين روز به خاطر داريد؟
مرحوم علامه طباطبايي (ره) ميفرمودند روزي يكي از بزرگان را ديدم كه ميگفت امروز حال بسيار خوشي دارم و تعجب كردم، فهميدم امروز روز عرفه است، علامه طباطبايي(ره) سفارش و تأكيد بسيار زيادي بر احيا و توجه داشتند و ميفرمودند بايد از قبل خودت را براي اين روز و عيد قربان آماده كني و مراقبه شديدي در اين ايام براي درك عرفه و عيد قربان داشته باشيد.
* با توجه به طولاني بودن متن دعاي عرفه امام حسين عليهالسلام آيا خواندن همه دعا مطلوبيت دارد؟
بله، همه دعا خوانده شود متأسفانه برخي فقرات انتهايي اين دعاي عظيم الشان را به علت كمي وقت نميخوانند درحاليكه مهمترين معارف اين دعا در فرازهاي انتهايي آن آمده و توصيه من اين است كه دعا را در وقت مناسب شروع كنند.
*سفارشي براي بهرهگيري بيشتر از اين ايام راداريد؟
انسان در اين چند روز جز بهحق متعال فكر نكند و اعضا و جوارح او همه غرق در خدا باشد و اين توصيه اكيد انبيا و اوليا و اساتيد بزرگ است و نگاه كه ميكند آثار خدا را ببيند و تكلمش به ادعيه و قرآن باشد.
منبع: حوزه نيوز