امامت ابوبکر هنگام مریضی پیامبر؟
چه کسی هنگام بیماری پیامبر (ص) به جای ایشان امامت نماز را برعهده گرفت؟ پاسخ: هنگامی که پیامبر (ص) در بستر بیماری بود، ابوبکر، عمر، ابوعبیدة جرّاح و شمار دیگری از بزرگان صحابه به شرکت در سپاه اسامه برای رفتن به موته شام مأمور
چه كسي هنگام بيماري پيامبر (ص) به جاي ايشان امامت نماز را برعهده گرفت؟
پاسخ:
هنگامي كه پيامبر (ص) در بستر بيماري بود، ابوبكر، عمر، ابوعبيدة جرّاح و شمار ديگري از بزرگان صحابه به شركت در سپاه اسامه براي رفتن به موته شام مأمور بودند.[1] بنابر روايت «واقدي» و «ابنسعد»، پيامبر (ص) دوشنبه، چهار شب مانده از صفر پس از حجةالوداع و چند روز پيش از وفاتش، به مسلمانان فرمان داد كه براي نبرد با روم آماده شوند و فرداي آن روز اسامه را فراخواند و فرماندهي سپاه را بدو سپرد.[2] اين سپاه، بهرغم تأكيد فراوان رسول خدا، نخست به دليل اعتراض برخي از صحابه به جواني اسامه، سپس به بهانه تهيه ساز و برگ سفر و سرانجام به سبب رسيدن خبر شدت يافتن بيماري پيامبر (ص) به اسامه و بازگشت او، ابوبكر، عمر و برخي ديگر، از اردوگاه جُرف به مدينه، حركت نكرد.[3]
پيامبر (ص) در همين روزها ميكوشيد كه سپاه اسامه را به شام روانه سازد. اما بيماري وي چنان شدت يافت كه هنگام درافتادن بانگ بلال براي اداي نماز، توانايي برخاستن و حضور در مسجد و برگزاري نماز نداشت. پس بر آن شد تا براي اقامه نماز كسي به جاي خويش بفرستد. درباره چگونگي برپايي اين نماز كسي كه به امامت آن تعيين گرديد و شمار نمازهايي كه بدون حضور پيامبر برگزار شد، اختلاف است و خبرهاي گوناگوني وجود دارد.[4]
بيشتر اين اخبار كه سندشان به عايشه ميرسد بر اين دلالت ميكنند كه پيامبر (ص) فرمود: «كسي با مردم نماز بگزارد».[5] در روايتي نيز از ابنعباس چنين آمده است كه پيامبر (ص) در روز شدت يافتن بيمارياش فرمود: «كسي پيش علي فرستيد و او را فراخوانيد». عايشه پيشنهاد كرد كه كسي پيش ابوبكر فرستند و حفصه گفت كه كسي نزد عمر فرستند و همه پيش پيامبر (ص) گرد آمدند. پس پيامبر فرمود: «برويد، اگر به شما نياز داشته باشم، شما را فراميخوانم».[6]
برخي براي برجستهتر كردن موضوع حتي گفتهاند كه پيامبر (ص) نيز در آن نماز به ابوبكر اقتدا كرد.[7] اين سخن مبالغهآميز حتي بر بعضي از بزرگان اهل سنت گران آمده و دانشمندي مانند «ابوالفرج عبدالرحمان بنجوزي»، مفسر و فقيه بزرگ حنبلي را واداشته است كه كتابي به نام «آفة اصحاب الحديث» در رد چنين ادعاهايي بنويسد.
به اجماع سيرهنويسان و مورخان[8] ابوبكر، بنا به فرمان پيامبر (ص) ميبايست در آن روزها در اردوگاه جرف و در سپاه اسامه باشد نه در مدينه.
در برخي منابع آمده است كه پيامبر (ص) بهرغم ناتواني و به ياري دو تن (علي و فضل بن عباس) به مسجد آمد و نماز گزارد.[9]
مراجعه شود: شكست اوهام، ص ۲۱۶.
[1]. فتح الباري، ابنحجر، ج 8، ص124.
[2]. تاريخ طبري، ج3 ص 184؛ سيره نبوي، ابنهشام، ج 4، ص 253.
[3]. تاريخ طبري، ج 3، ص186؛ شرح نهج البلاغه، ج1، صص159 ـ 162.
[4]. طبقات الكبري، ج 2، صص 215ـ 224؛ ج 3، صص 178 ـ 181؛ تاريخ طبري، ج 3، ص 197؛ ثقات، ابنحبان، ج 2، ص 132.
[5]. سنن، ابوداوود، ج 4، ص 215.
[6]. تاريخ طبري، ج 3، ص196؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابيالحديد، ج 13، ص 33؛ الارشاد، ص99.
[7]. آفة اصحاب الحديث، ابنجوزي، صص49 و 50؛ ثقات، ج 2، ص 132.
[8]. طبقات الكبري، ج2، صص189 و 190؛ تاريخ طبري، ج 3، صص184 و 186؛ الكامل، ج 2، ص334؛ شرح نهج البلاغه، ج1، صص159 و 160؛ ارشاد، ص 98.
[9]. طبقات الكبري، ج 3، ص179؛ ثقات، ج 2، ص131؛ اختصاص، ص 98.